Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non (GDMN) đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và thẩm mỹ, chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp một. Tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, công tác GDMN đã được quan tâm đầu tư với sự phát triển ổn định về quy mô và chất lượng. Theo số liệu khảo sát, từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, số trường mầm non tăng từ 30 lên 32 trường, tuy nhiên số nhóm lớp giảm từ 419 xuống còn 392 do sáp nhập lớp và ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Tổng số trẻ mầm non trên địa bàn cũng có sự biến động theo từng năm học.

Hoạt động đánh giá trẻ sau chủ đề (ĐGTSCĐ) là một khâu quan trọng nhằm xác định mức độ phát triển của trẻ 5-6 tuổi theo các lĩnh vực: thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm - kỹ năng xã hội và thẩm mỹ. Qua đó, giáo viên và cán bộ quản lý có cơ sở điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp, nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động ĐGTSCĐ tại các trường mầm non thành phố Lào Cai còn tồn tại nhiều hạn chế như năng lực chuyên môn của giáo viên chưa đồng đều, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động ĐGTSCĐ ở các trường mầm non thành phố Lào Cai, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào trẻ 5-6 tuổi tại 10 trường mầm non với 180 người tham gia khảo sát, gồm 30 cán bộ quản lý và 150 giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện công tác đánh giá trẻ, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ mầm non và nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, đánh giá sự phát triển trẻ em, và quản lý hoạt động giáo dục mầm non. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết đánh giá giáo dục: Đánh giá là quá trình thu thập, phân tích thông tin để nhận định mức độ đạt được mục tiêu giáo dục, từ đó điều chỉnh và nâng cao chất lượng giáo dục. Đánh giá trẻ sau chủ đề là hoạt động quan sát, kiểm tra sự phát triển của trẻ trên các lĩnh vực theo từng giai đoạn giáo dục, đảm bảo tính khách quan, toàn diện và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi.

  2. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Trong bối cảnh quản lý hoạt động ĐGTSCĐ, hiệu trưởng trường mầm non giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động này, đồng thời phối hợp với giáo viên, phụ huynh và các lực lượng xã hội.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: Đánh giá trẻ sau chủ đề, quản lý hoạt động đánh giá, năng lực cán bộ quản lý, năng lực giáo viên mầm non, kế hoạch giáo dục nhà trường, cơ sở vật chất phục vụ đánh giá, và sự phối hợp giữa nhà trường - gia đình - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 10 trường mầm non tại thành phố Lào Cai, với tổng số 180 người tham gia khảo sát gồm 30 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) và 150 giáo viên trực tiếp giảng dạy trẻ 5-6 tuổi.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát thực tế hoạt động đánh giá trẻ, điều tra bằng phiếu hỏi ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên, xin ý kiến chuyên gia và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, phân tích số liệu định lượng từ phiếu khảo sát và xử lý thông tin định tính từ phỏng vấn, quan sát. Phân tích so sánh mức độ nhận thức, thực hiện và quản lý hoạt động ĐGTSCĐ giữa các trường và nhóm đối tượng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023, với các giai đoạn: thu thập dữ liệu (3 tháng), phân tích và đánh giá thực trạng (2 tháng), đề xuất biện pháp và khảo nghiệm (2 tháng), hoàn thiện luận văn (1 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu đánh giá trẻ sau chủ đề: 85% cán bộ quản lý và 78% giáo viên tại các trường mầm non thành phố Lào Cai nhận thức đúng và đầy đủ về mục tiêu đánh giá trẻ sau chủ đề, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15-22% chưa nắm vững hoặc hiểu chưa sâu sắc, ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá.

  2. Thực trạng quản lý nội dung và phương pháp đánh giá: 70% trường đã xây dựng kế hoạch đánh giá trẻ sau chủ đề theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, nhưng chỉ có 60% giáo viên áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá như quan sát, trò chuyện, phân tích sản phẩm hoạt động. Việc sử dụng các hình thức đánh giá sau mỗi chủ đề còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55% hiệu quả theo đánh giá của cán bộ quản lý.

  3. Cơ sở vật chất và điều kiện phục vụ đánh giá: Khoảng 65% trường có đủ cơ sở vật chất, đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho hoạt động đánh giá trẻ, tuy nhiên 35% còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến việc tổ chức đánh giá khách quan và toàn diện. Sự đầu tư cho thiết bị hỗ trợ đánh giá còn hạn chế, đặc biệt ở các trường công lập vùng khó khăn.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá: Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định, với 80% cán bộ quản lý và 75% giáo viên được đánh giá có năng lực phù hợp. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong đánh giá trẻ chỉ đạt 50%, còn nhiều hạn chế do nhận thức và sự quan tâm của phụ huynh chưa cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động quản lý đánh giá trẻ sau chủ đề tại các trường mầm non thành phố Lào Cai đã đạt được những kết quả tích cực, thể hiện qua nhận thức đúng đắn của phần lớn cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như việc xây dựng kế hoạch và áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế đáng kể về năng lực chuyên môn, cơ sở vật chất và sự phối hợp với gia đình.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự chưa đồng đều về trình độ chuyên môn của giáo viên, hạn chế về nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, và nhận thức chưa đầy đủ của phụ huynh về vai trò phối hợp trong đánh giá trẻ. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, áp dụng phương pháp đánh giá và điều kiện cơ sở vật chất giữa các trường sẽ giúp minh họa rõ nét sự khác biệt và điểm cần cải thiện. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng cũng hỗ trợ phân tích sâu hơn về mối quan hệ giữa năng lực cán bộ, điều kiện vật chất và hiệu quả quản lý đánh giá.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các cấp quản lý giáo dục và nhà trường có thể xây dựng các chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và đầu tư phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đánh giá trẻ, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ mầm non trên địa bàn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng đánh giá trẻ sau chủ đề, tập trung vào phương pháp đa dạng, kỹ thuật quan sát và phân tích sản phẩm hoạt động. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành tổ chức.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đánh giá: Đầu tư bổ sung đồ dùng, đồ chơi, thiết bị hỗ trợ đánh giá hiện đại, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi. Phòng GD&ĐT thành phố Lào Cai cần xây dựng kế hoạch ngân sách và huy động xã hội hóa trong 2 năm tới để nâng cấp cơ sở vật chất tại các trường.

  3. Xây dựng kế hoạch đánh giá trẻ sau chủ đề đồng bộ và linh hoạt: Hiệu trưởng các trường cần chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch đánh giá chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng nhóm lớp và điều kiện thực tế, đồng thời thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện. Thời gian áp dụng ngay từ năm học tiếp theo.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin hai chiều giữa giáo viên và phụ huynh về kết quả đánh giá trẻ, tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ và các hoạt động trải nghiệm chung. Phòng GD&ĐT và các trường cần phối hợp triển khai trong vòng 6 tháng tới.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý: Phòng GD&ĐT thành phố cần xây dựng bộ tiêu chí kiểm tra, đánh giá công tác quản lý hoạt động ĐGTSCĐ, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các tồn tại, từ đó có biện pháp hỗ trợ, điều chỉnh. Thực hiện liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động đánh giá trẻ sau chủ đề hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường mầm non.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức, phương pháp đánh giá đa dạng và thực tiễn, giúp giáo viên hiểu rõ vai trò và kỹ năng đánh giá trẻ 5-6 tuổi, từ đó điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp với từng trẻ.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Lào Cai: Là cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và kiểm tra giám sát công tác đánh giá trẻ tại các trường mầm non trên địa bàn.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội quan tâm đến giáo dục mầm non: Nâng cao nhận thức về vai trò phối hợp trong đánh giá và chăm sóc giáo dục trẻ, từ đó tạo môi trường giáo dục toàn diện và phát triển bền vững cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đánh giá trẻ sau chủ đề lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Đánh giá sau chủ đề giúp xác định mức độ phát triển của trẻ trên các lĩnh vực, từ đó giáo viên điều chỉnh kế hoạch giáo dục phù hợp, đảm bảo trẻ phát triển toàn diện và chuẩn bị tốt cho lớp một.

  2. Những phương pháp đánh giá nào được áp dụng phổ biến trong đánh giá trẻ 5-6 tuổi?
    Phương pháp quan sát, trò chuyện, phân tích sản phẩm hoạt động, trao đổi với phụ huynh và sử dụng bài tập/test là những phương pháp phổ biến, giúp thu thập thông tin đa chiều về sự phát triển của trẻ.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá trẻ?
    Năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định, bên cạnh đó cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình cũng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong đánh giá trẻ?
    Tăng cường trao đổi thông tin qua các buổi họp phụ huynh, tổ chức hoạt động trải nghiệm chung, và xây dựng cơ chế phản hồi hai chiều giúp phụ huynh hiểu rõ vai trò và tham gia tích cực vào quá trình đánh giá.

  5. Các trường mầm non có thể áp dụng biện pháp nào để cải thiện cơ sở vật chất phục vụ đánh giá trẻ?
    Huy động xã hội hóa, phối hợp với các tổ chức, cá nhân tài trợ, đồng thời xây dựng kế hoạch đầu tư cụ thể, ưu tiên trang bị đồ dùng, đồ chơi và thiết bị hỗ trợ đánh giá phù hợp với đặc điểm trẻ 5-6 tuổi.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đánh giá trẻ sau chủ đề tại các trường mầm non thành phố Lào Cai đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, cơ sở vật chất và phối hợp gia đình.
  • Nghiên cứu đã khảo sát thực trạng tại 10 trường với 180 người tham gia, cung cấp số liệu cụ thể về nhận thức, phương pháp đánh giá và điều kiện phục vụ.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch đánh giá đồng bộ và tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm và đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi, hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục mầm non trên địa bàn.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường triển khai thực hiện trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Hành động tiếp theo: Các trường mầm non và Phòng GD&ĐT thành phố Lào Cai cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển giáo dục mầm non.