Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa, xây dựng nông thôn mới (NTM) nâng cao đã trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Huyện Thiệu Hóa, với diện tích tự nhiên gần 16.000 ha và dân số chủ yếu là người Kinh, đã đạt chuẩn NTM năm 2021 và đang tiếp tục hướng tới mục tiêu NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025. Theo số liệu thống kê, toàn huyện có 25 đơn vị hành chính, trong đó 24 xã và 1 thị trấn, với 100% thôn, tiểu khu có nhà văn hóa - khu thể thao thôn đạt chuẩn. Hệ thống thiết chế văn hóa (TCVH) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đời sống văn hóa, thể thao và tinh thần của cộng đồng dân cư.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý thiết chế văn hóa trong xây dựng NTM nâng cao trên địa bàn huyện Thiệu Hóa, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy vai trò của hệ thống thiết chế văn hóa trong giai đoạn mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa cơ sở gắn với chương trình xây dựng NTM nâng cao từ năm 2020 đến nay. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn giúp địa phương nâng cao hiệu lực quản lý, đồng thời góp phần phát triển văn hóa nông thôn bền vững, đáp ứng các tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thiết chế văn hóa và xây dựng nông thôn mới nâng cao. Thiết chế văn hóa được hiểu là tổ chức có cơ sở vật chất, bộ máy quản lý, quy chế hoạt động và nguồn kinh phí nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của cộng đồng. Quản lý thiết chế văn hóa là hoạt động có tổ chức của nhà nước nhằm điều chỉnh, phát triển hệ thống thiết chế văn hóa từ trung ương đến cơ sở, đảm bảo thực hiện các mục tiêu phát triển văn hóa xã hội.
Các khái niệm chính bao gồm:
- Thiết chế văn hóa cơ sở: Nhà văn hóa - khu thể thao thôn, trung tâm văn hóa - thể thao xã, huyện.
- Quản lý nhà nước về thiết chế văn hóa: Hoạt động điều hành, tổ chức, giám sát và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa theo quy định pháp luật.
- Xây dựng nông thôn mới nâng cao: Giai đoạn phát triển tiếp theo của chương trình NTM, tập trung nâng cao chất lượng các tiêu chí, đặc biệt là văn hóa, hạ tầng và đời sống tinh thần.
- Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025: Bao gồm 19 tiêu chí với 75 chỉ tiêu, trong đó tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa và tiêu chí số 16 về văn hóa có vai trò quan trọng trong phát triển thiết chế văn hóa.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:
- Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu nghiên cứu, số liệu điều tra thực tế tại huyện Thiệu Hóa từ năm 2020 đến nay.
- Phương pháp khảo sát và quan sát: Khảo sát trực tiếp các thiết chế văn hóa trên địa bàn, ghi chép thực trạng quản lý và hoạt động.
- Phỏng vấn sâu và tham vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến từ cán bộ quản lý, chuyên gia văn hóa để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu: Thu thập ý kiến của nhân dân và cán bộ tại các xã xây dựng NTM nâng cao.
- Phân tích, tổng hợp số liệu: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ đạt chuẩn, đánh giá hiệu quả quản lý thiết chế văn hóa.
Cỡ mẫu khảo sát bao gồm toàn bộ 25 đơn vị hành chính cấp xã và 167 thôn, tiểu khu có thiết chế văn hóa, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Hệ thống thiết chế văn hóa được đầu tư đồng bộ: Toàn huyện có 25 trung tâm văn hóa - thể thao cấp xã, 167 nhà văn hóa - khu thể thao thôn đạt chuẩn, tỷ lệ đạt 100%. Trung tâm văn hóa - thể thao huyện được trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, thư viện điện tử với 12 máy tính, sân vận động và nhà thi đấu đạt chuẩn.
- Hoạt động văn hóa, thể thao được tổ chức thường xuyên: Các xã tổ chức các hoạt động xây dựng nếp sống văn hóa, câu lạc bộ văn hóa, thể thao thu hút trên 40% người dân tham gia thường xuyên. Hoạt động thư viện phục vụ trên 3.000 lượt bạn đọc/năm.
- Nguồn nhân lực văn hóa còn hạn chế: Đội ngũ cán bộ văn hóa chủ yếu có trình độ đại học trở lên nhưng còn thiếu về số lượng và kỹ năng chuyên môn, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức hoạt động.
- Nguồn kinh phí đầu tư và xã hội hóa chưa ổn định: Ngân sách nhà nước chiếm phần lớn, trong khi huy động nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế, dẫn đến trang thiết bị một số thiết chế xuống cấp, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy huyện Thiệu Hóa đã xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở khá hoàn chỉnh, đáp ứng các tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao. Việc tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao thường xuyên góp phần nâng cao đời sống tinh thần, phát huy bản sắc văn hóa địa phương. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực và kinh phí ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động và bảo trì thiết chế. So sánh với các nghiên cứu trong tỉnh và khu vực, Thiệu Hóa có tỷ lệ thiết chế đạt chuẩn cao hơn mức trung bình, nhưng vẫn cần cải thiện về quản lý và phát huy hiệu quả sử dụng.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thiết chế đạt chuẩn theo cấp xã, thôn; bảng thống kê số lượng hoạt động văn hóa, thể thao tổ chức hàng năm; biểu đồ phân bổ nguồn kinh phí đầu tư và xã hội hóa. Những phân tích này giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển thiết chế văn hóa trên địa bàn.
Đề xuất và khuyến nghị
- Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực văn hóa: Xây dựng kế hoạch đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý và tổ chức hoạt động cho cán bộ văn hóa cấp xã, thôn trong vòng 2 năm tới, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các trường đào tạo thực hiện.
- Đẩy mạnh xã hội hóa nguồn vốn đầu tư thiết chế văn hóa: Khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư tham gia đóng góp xây dựng, nâng cấp thiết chế văn hóa, đặt mục tiêu tăng 30% nguồn vốn xã hội hóa trong 3 năm tới, do UBND huyện và các xã chủ trì.
- Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động văn hóa, thể thao: Phát triển các mô hình câu lạc bộ đa dạng, phù hợp với đặc điểm từng địa phương, tăng tỷ lệ người dân tham gia hoạt động lên trên 50% trong 2 năm tới, do Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện và xã tổ chức.
- Hoàn thiện quy hoạch và bảo trì thiết chế văn hóa: Rà soát, cập nhật quy hoạch sử dụng đất, cơ sở vật chất thiết chế văn hóa theo tiêu chuẩn mới, đồng thời xây dựng kế hoạch bảo trì, sửa chữa định kỳ nhằm duy trì chất lượng thiết chế, thực hiện trong vòng 5 năm, do Phòng Văn hóa và Thông tin huyện phối hợp với UBND xã thực hiện.
Các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, phát huy vai trò thiết chế văn hóa trong xây dựng NTM nâng cao, góp phần phát triển bền vững văn hóa nông thôn huyện Thiệu Hóa.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Cán bộ quản lý văn hóa các cấp: Nhận diện thực trạng, khó khăn trong quản lý thiết chế văn hóa, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý và tổ chức hoạt động văn hóa cơ sở.
- Lãnh đạo địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng luận cứ khoa học để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển thiết chế văn hóa phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần thực hiện thành công chương trình xây dựng NTM nâng cao.
- Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý văn hóa: Tham khảo hệ thống lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý thiết chế văn hóa trong bối cảnh xây dựng NTM nâng cao.
- Các tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong việc tham gia, bảo vệ và phát huy hiệu quả hoạt động thiết chế văn hóa, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần tại địa phương.
Câu hỏi thường gặp
Thiết chế văn hóa là gì và vai trò của nó trong xây dựng NTM nâng cao?
Thiết chế văn hóa là tổ chức có cơ sở vật chất, bộ máy quản lý và hoạt động văn hóa nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của cộng đồng. Trong xây dựng NTM nâng cao, thiết chế văn hóa góp phần nâng cao đời sống tinh thần, bảo tồn bản sắc văn hóa và truyền tải chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước.Hệ thống thiết chế văn hóa ở huyện Thiệu Hóa hiện nay ra sao?
Toàn huyện có 25 trung tâm văn hóa - thể thao cấp xã và 167 nhà văn hóa - khu thể thao thôn đạt chuẩn, trang thiết bị cơ bản đầy đủ, tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao thường xuyên, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nhân dân.Những khó khăn chính trong quản lý thiết chế văn hóa tại Thiệu Hóa là gì?
Nguồn nhân lực còn thiếu về số lượng và kỹ năng chuyên môn, nguồn kinh phí đầu tư chưa ổn định, trang thiết bị một số thiết chế xuống cấp, hoạt động chưa đa dạng và chưa thu hút đủ người dân tham gia.Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thiết chế văn hóa được đề xuất là gì?
Tăng cường đào tạo cán bộ, đẩy mạnh xã hội hóa nguồn vốn, đổi mới nội dung hoạt động văn hóa, hoàn thiện quy hoạch và bảo trì thiết chế văn hóa nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động.Làm thế nào để cộng đồng dân cư tham gia tích cực vào hoạt động thiết chế văn hóa?
Thông qua tuyên truyền, vận động, xây dựng các mô hình câu lạc bộ phù hợp với nhu cầu, tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất và tổ chức các hoạt động đa dạng, hấp dẫn để thu hút sự tham gia của người dân.
Kết luận
- Huyện Thiệu Hóa đã xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở đồng bộ, đạt chuẩn 100% ở cấp xã và thôn, góp phần quan trọng trong xây dựng NTM nâng cao.
- Hoạt động văn hóa, thể thao được tổ chức thường xuyên, thu hút trên 40% người dân tham gia, nâng cao đời sống tinh thần cộng đồng.
- Hạn chế về nguồn nhân lực và kinh phí đầu tư ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và phát huy thiết chế văn hóa.
- Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực như đào tạo cán bộ, xã hội hóa nguồn vốn, đổi mới hoạt động và hoàn thiện quy hoạch để nâng cao hiệu quả quản lý.
- Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để phát triển bền vững hệ thống thiết chế văn hóa trong xây dựng NTM nâng cao.
Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nông thôn mới nâng cao giàu bản sắc văn hóa và phát triển bền vững tại huyện Thiệu Hóa!