Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các trường đại học công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng giáo dục đại học tại Việt Nam. Theo báo cáo giai đoạn 2015-2018, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế, một trong tám trường thành viên của Đại học Huế, đã trải qua nhiều thách thức trong quản lý tài chính khi nguồn ngân sách nhà nước cấp có xu hướng giảm, trong khi mức trần học phí theo quy định chưa đáp ứng đủ nhu cầu chi tiêu và nâng cao chất lượng đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường trong giai đoạn 2015-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, hướng tới tự chủ tài chính bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế, với dữ liệu thu thập chủ yếu từ các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật và các nghiên cứu liên quan trong giai đoạn 2015-2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng đào tạo của trường trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính giáo dục đại học tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, kết hợp với các nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình quản lý tài chính công: tập trung vào việc phân bổ, sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch, tuân thủ các quy định pháp luật và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
  • Mô hình quản lý tài chính trong trường đại học công lập: nhấn mạnh vai trò của việc lập dự toán thu chi, quản lý nguồn thu đa dạng, kiểm soát chi tiêu và trích lập các quỹ tài chính nhằm đảm bảo cân đối thu chi và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý tài chính công, tự chủ tài chính đại học, dự toán thu chi, nguồn thu sự nghiệp, quỹ tài chính nội bộ, và kiểm soát chi tiêu.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là số liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính của Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế giai đoạn 2015-2018, các văn bản pháp luật liên quan và các nghiên cứu trước đây về quản lý tài chính trong các trường đại học công lập. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu tài chính của trường trong giai đoạn nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel với các phương pháp: tổng hợp, thống kê mô tả và so sánh. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 2019, bao gồm thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu, đồng thời đối chiếu với các quy định pháp luật và thực tiễn quản lý tài chính tại các trường đại học công lập khác trong nước.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính chủ yếu từ ngân sách nhà nước và học phí: Trong giai đoạn 2015-2018, nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 60-65% tổng nguồn thu, còn lại là học phí và các nguồn thu khác. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước cấp có xu hướng giảm dần, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chi tiêu và đầu tư của trường.

  2. Quy mô và cơ cấu đội ngũ cán bộ giảng viên: Tỷ lệ giảng viên trên cán bộ hành chính duy trì ở mức khoảng 2:1, với gần 75% cán bộ giảng dạy có trình độ sau đại học, trong đó 12,3% có trình độ tiến sĩ trở lên. Số lượng cán bộ giảng viên giảm nhẹ khoảng 8% trong giai đoạn nghiên cứu, gây áp lực lên công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học.

  3. Chi tiêu tài chính tập trung vào hoạt động thường xuyên và đầu tư cơ sở vật chất: Chi thường xuyên chiếm khoảng 70% tổng chi, trong đó chi cho giảng dạy và nghiên cứu khoa học chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, mức chi cho đầu tư trang thiết bị và cơ sở vật chất còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

  4. Cơ chế quản lý tài chính còn phụ thuộc nhiều vào cấp trên: Trường Đại học Kinh tế là đơn vị dự toán cấp 3 thuộc Đại học Huế, do đó việc phân cấp quản lý tài chính phải tuân thủ quy định của cả Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Huế, làm giảm tính chủ động trong quản lý tài chính của trường.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ sự giảm sút nguồn ngân sách nhà nước và mức trần học phí thấp theo Nghị định 86/2015/NĐ-CP, không đủ bù đắp chi phí hoạt động và nâng cao chất lượng đào tạo. So sánh với các trường đại học công lập khác như Đại học Đà Nẵng và Đại học Đà Lạt, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế còn hạn chế trong việc đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả chi tiêu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng nguồn thu theo từng năm, bảng so sánh mức chi tiêu theo các khoản mục và biểu đồ cơ cấu đội ngũ cán bộ giảng viên qua các năm. Những kết quả này cho thấy sự cần thiết phải đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tăng cường tự chủ tài chính và nâng cao năng lực quản lý tài chính nội bộ để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán thu chi tài chính: Áp dụng phương pháp lập dự toán cấp không kết hợp với phân tích dữ liệu quá khứ để xây dựng kế hoạch tài chính sát thực tế, đảm bảo cân đối thu chi và dự phòng rủi ro tài chính. Thời gian thực hiện: từ năm 2020, do Phòng Kế hoạch - Tài chính chủ trì.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu tài chính: Tăng cường khai thác các nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước như dịch vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và các hoạt động kinh doanh hợp pháp khác nhằm giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài ngân sách lên ít nhất 30% tổng thu vào năm 2023.

  3. Tăng cường kiểm soát và quản lý chi tiêu hiệu quả: Xây dựng và thực hiện quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, áp dụng cơ chế khoán chi và đánh giá hiệu quả công việc để tiết kiệm chi phí, ưu tiên đầu tư cho giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Thời gian triển khai: 2020-2022, do Ban Giám hiệu phối hợp với Công đoàn và các phòng ban liên quan.

  4. Nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý tài chính hiện đại, cập nhật các quy định pháp luật mới và kỹ năng phân tích tài chính cho đội ngũ cán bộ làm công tác kế hoạch - tài chính. Mục tiêu hoàn thành ít nhất 2 khóa đào tạo mỗi năm từ 2020.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch tài chính: Thực hiện công khai báo cáo tài chính định kỳ, tạo điều kiện cho các bên liên quan giám sát và góp ý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: ngay từ năm 2020, do Phòng Tài chính và Ban Thanh tra nhân dân phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường đại học công lập: Giúp xây dựng chiến lược quản lý tài chính phù hợp với đặc thù và mục tiêu phát triển của trường, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  2. Phòng Kế hoạch - Tài chính và cán bộ quản lý tài chính: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quy trình lập dự toán, quản lý thu chi và kiểm soát tài chính nội bộ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục đại học công lập, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và tài chính: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và xây dựng chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy tự chủ tài chính và nâng cao chất lượng giáo dục đại học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại trường đại học công lập có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại trường đại học công lập tập trung vào việc sử dụng nguồn lực công một cách hiệu quả, minh bạch, tuân thủ các quy định pháp luật và hướng tới mục tiêu phát triển giáo dục, không nhằm mục đích lợi nhuận như doanh nghiệp.

  2. Nguồn thu chính của Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế là gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp chiếm khoảng 60-65% và học phí cùng các nguồn thu khác chiếm phần còn lại. Tuy nhiên, ngân sách nhà nước có xu hướng giảm, đòi hỏi trường phải đa dạng hóa nguồn thu.

  3. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng trong quản lý tài chính?
    Lập dự toán giúp xác định kế hoạch thu chi hợp lý, đảm bảo cân đối tài chính, dự phòng rủi ro và làm cơ sở cho việc kiểm soát, đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính của trường là gì?
    Khó khăn gồm nguồn ngân sách nhà nước giảm, mức trần học phí thấp, sự phụ thuộc vào cấp trên trong quản lý tài chính và hạn chế trong đa dạng hóa nguồn thu cũng như kiểm soát chi tiêu.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại trường?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện công tác lập dự toán, đa dạng hóa nguồn thu, tăng cường kiểm soát chi tiêu, nâng cao năng lực quản lý tài chính và minh bạch công khai tài chính.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế trong giai đoạn 2015-2018 chịu ảnh hưởng lớn từ sự giảm sút ngân sách nhà nước và mức trần học phí thấp.
  • Nguồn thu chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và học phí, trong khi chi tiêu tập trung vào hoạt động thường xuyên và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Cơ chế quản lý tài chính còn phụ thuộc nhiều vào cấp trên, làm giảm tính chủ động và hiệu quả quản lý tài chính của trường.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, hướng tới tự chủ tài chính bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
  • Khuyến nghị các bên liên quan triển khai đồng bộ các giải pháp, tăng cường đào tạo và minh bạch tài chính để nâng cao năng lực quản lý và phát triển bền vững của trường.

Để tiếp tục phát triển, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế cần tập trung thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế và đổi mới sáng tạo trong quản lý tài chính. Hành động ngay hôm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.