Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các bệnh viện công lập tuyến huyện đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động khám chữa bệnh hiệu quả và bền vững. Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, được thành lập năm 2007 và chính thức hoạt động từ năm 2008, là một trong những đơn vị y tế công lập tuyến huyện có vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng địa phương. Qua hơn 10 năm phát triển, bệnh viện đã mở rộng quy mô với 220 giường bệnh, 12 khoa phòng và đội ngũ 140 cán bộ nhân viên, trong đó có 7 người sau đại học và 34 đại học.

Tuy nhiên, bệnh viện vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý tài chính, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính cấp độ 2 và sự biến động nguồn thu từ ngân sách nhà nước (NSNN) cũng như các nguồn thu sự nghiệp như viện phí và bảo hiểm y tế (BHYT). Giai đoạn nghiên cứu từ 2013 đến 2016 cho thấy nguồn thu từ NSNN có xu hướng tăng giảm không ổn định, trong khi nguồn thu từ viện phí và BHYT tăng trưởng mạnh, đóng góp chủ yếu vào tổng nguồn thu của bệnh viện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà, xác định những bất cập và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong giai đoạn 2017-2025. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại bệnh viện và phạm vi thời gian tập trung vào số liệu tài chính giai đoạn 2013-2016. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và đảm bảo sự phát triển bền vững của bệnh viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là bệnh viện tuyến huyện. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Tập trung vào việc phân bổ, sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch và công bằng, đảm bảo các mục tiêu xã hội và chính trị của Nhà nước. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước, các quy định pháp luật và cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập.

  2. Mô hình quản lý tài chính bệnh viện tuyến huyện: Bao gồm các khái niệm chính như nguồn thu (NSNN, viện phí, BHYT, viện trợ), dự toán thu chi, tổ chức thực hiện dự toán, quyết toán và giám sát tài chính. Mô hình này nhấn mạnh tính hiệu quả, công bằng và minh bạch trong quản lý tài chính bệnh viện, đồng thời đề cập đến vai trò của bộ máy quản lý tài chính và năng lực quản lý của lãnh đạo bệnh viện.

Các khái niệm trọng tâm bao gồm: tài chính bệnh viện, quản lý dự toán thu chi, tự chủ tài chính, hiệu quả tài chính, công bằng trong phân bổ nguồn lực và giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích định lượng và định tính dựa trên các nguồn dữ liệu sau:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động của Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà giai đoạn 2013-2016; các văn bản pháp luật, quy chế chi tiêu nội bộ của bệnh viện; các tài liệu nghiên cứu liên quan về quản lý tài chính bệnh viện công lập.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích số liệu tài chính để đánh giá thực trạng nguồn thu, chi và hiệu quả quản lý tài chính; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính; so sánh các chỉ số tài chính qua các năm để nhận diện xu hướng và bất cập.

  • Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các kết quả phân tích để đưa ra đánh giá toàn diện về thực trạng quản lý tài chính và đề xuất giải pháp.

  • Phương pháp lịch sử và logic: Xem xét quá trình phát triển quản lý tài chính tại bệnh viện, phân tích mối quan hệ nhân quả giữa các yếu tố ảnh hưởng và kết quả quản lý tài chính.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ số liệu tài chính của bệnh viện trong giai đoạn 2013-2016, không sử dụng mẫu chọn lọc do tính đặc thù của đối tượng nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2016 đến tháng 6/2017, bao gồm thu thập số liệu, phân tích, tổng hợp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu từ ngân sách nhà nước biến động không ổn định: Giai đoạn 2013-2016, nguồn NSNN cấp cho bệnh viện tăng từ 8.764 triệu đồng năm 2013 lên 10.000 triệu đồng năm 2015, tương ứng tốc độ tăng trưởng 21,9% và 17,26% các năm trước đó, nhưng năm 2016 giảm mạnh 34,61% xuống còn khoảng 6.500 triệu đồng. Tỷ trọng nguồn NSNN trong tổng thu giảm dần, phản ánh xu hướng giảm phụ thuộc ngân sách.

  2. Nguồn thu từ viện phí và BHYT tăng trưởng mạnh và ổn định: Tổng thu từ viện phí và BHYT tăng từ 8.014 triệu đồng năm 2013 lên 14.411 triệu đồng năm 2015, tốc độ tăng trưởng trung bình trên 50% năm 2014 và 84% năm 2016. Tỷ trọng nguồn thu này chiếm trên 70% tổng thu bệnh viện, trở thành nguồn tài chính chủ yếu đảm bảo hoạt động thường xuyên.

  3. Nguồn thu từ viện trợ và hoạt động sản xuất kinh doanh còn hạn chế: Nguồn thu viện trợ và thu khác dao động thấp, chỉ khoảng 69-130 triệu đồng/năm, chiếm dưới 1% tổng thu. Hoạt động cho thuê bãi giữ xe mang lại khoảng 80-130 triệu đồng/năm, góp phần nhỏ vào nguồn thu bổ sung.

  4. Quản lý dự toán thu chi còn mang tính hình thức và dựa trên số liệu quá khứ: Việc lập dự toán thu chi chủ yếu dựa trên kết quả thực hiện các năm trước, điều chỉnh theo tỷ lệ tăng trưởng và lạm phát dự kiến, chưa khuyến khích đổi mới sáng tạo. Điều này dẫn đến tâm lý chi tiêu tăng theo dự toán mà không chú trọng hiệu quả đầu ra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân biến động nguồn NSNN là do chính sách tài chính của Nhà nước thay đổi, đặc biệt việc giảm hỗ trợ tiền lương theo Nghị định 64/2009/NĐ-CP từ năm 2016. Điều này đặt áp lực lớn lên bệnh viện trong việc tự chủ tài chính và khai thác các nguồn thu khác. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của nguồn thu viện phí và BHYT phản ánh hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút bệnh nhân và áp dụng công nghệ hiện đại, đồng thời phù hợp với chính sách xã hội hóa y tế.

Tuy nhiên, việc dự toán thu chi còn mang tính hình thức và thiếu linh hoạt có thể dẫn đến lãng phí và không tối ưu hóa nguồn lực. So sánh với các nghiên cứu trong ngành y tế công lập khác, tình trạng này phổ biến do hạn chế về năng lực quản lý và thiếu công cụ phân tích dự báo hiện đại. Việc quản lý thu chi chưa gắn chặt với hiệu quả chuyên môn và sự hài lòng của người bệnh cũng là điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện xu hướng nguồn thu NSNN và viện phí/BHYT qua các năm, bảng phân tích tỷ trọng các nguồn thu và biểu đồ cột so sánh tốc độ tăng trưởng từng nguồn thu. Bảng chi tiết dự toán thu chi và thực hiện cũng giúp minh bạch hơn về hiệu quả quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực lập và quản lý dự toán thu chi: Áp dụng các công cụ phân tích dự báo hiện đại, xây dựng dự toán dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và hiệu quả hoạt động, thay vì chỉ dựa vào số liệu quá khứ. Mục tiêu nâng cao tính chính xác dự toán lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp Ban Giám đốc.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước: Khai thác hiệu quả các dịch vụ y tế có giá trị gia tăng, mở rộng hợp tác quốc tế và thu hút viện trợ, phát triển các hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài NSNN lên ít nhất 15% tổng thu trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và tăng cường giám sát tài chính: Rà soát, cập nhật quy chế chi tiêu phù hợp với thực tế, tăng cường kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm ngăn ngừa thất thoát, lãng phí. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai phạm tài chính xuống dưới 1% tổng chi trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán, Ban Kiểm soát nội bộ.

  4. Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và cải thiện thu hút bệnh nhân: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, đào tạo nâng cao trình độ cán bộ y tế, cải thiện phong cách phục vụ để tăng số lượng bệnh nhân và nguồn thu viện phí, BHYT. Mục tiêu tăng số lượt khám chữa bệnh hàng năm tối thiểu 10%. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, các khoa lâm sàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện công lập tuyến huyện: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý tài chính, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính và phát triển bền vững bệnh viện.

  2. Cán bộ phòng Tài chính - Kế toán bệnh viện: Nắm bắt các phương pháp lập dự toán, quản lý thu chi, giám sát tài chính và áp dụng quy chế chi tiêu nội bộ hiệu quả.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Tham khảo thực trạng và đề xuất nhằm hoàn thiện chính sách tài chính y tế, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính bệnh viện công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý y tế: Tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn quản lý tài chính trong bệnh viện công lập tuyến huyện, cung cấp cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính bệnh viện tuyến huyện có điểm gì đặc thù?
    Quản lý tài chính bệnh viện tuyến huyện phải cân bằng giữa nguồn ngân sách nhà nước hạn chế và nhu cầu tài chính ngày càng tăng, đồng thời đảm bảo công bằng và hiệu quả trong cung cấp dịch vụ y tế cho cộng đồng địa phương.

  2. Nguồn thu chính của Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà là gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, viện phí và bảo hiểm y tế, trong đó viện phí và BHYT chiếm trên 70% tổng thu, đóng vai trò chủ đạo trong đảm bảo hoạt động thường xuyên.

  3. Tại sao dự toán thu chi bệnh viện thường dựa trên số liệu quá khứ?
    Do hạn chế về năng lực phân tích và dự báo, bệnh viện thường sử dụng phương pháp dự toán dựa trên kết quả thực hiện các năm trước, điều chỉnh theo tỷ lệ tăng trưởng và lạm phát, dẫn đến thiếu linh hoạt và đổi mới.

  4. Làm thế nào để tăng nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước?
    Bệnh viện có thể đa dạng hóa dịch vụ y tế, phát triển các hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp, thu hút viện trợ và hợp tác quốc tế, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ để thu hút bệnh nhân.

  5. Vai trò của quy chế chi tiêu nội bộ trong quản lý tài chính bệnh viện?
    Quy chế chi tiêu nội bộ giúp quy định rõ ràng các khoản chi, đảm bảo chi tiêu hợp lý, tiết kiệm và minh bạch, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc giám sát, thanh tra tài chính nhằm ngăn ngừa thất thoát và lãng phí.

Kết luận

  • Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà đã đạt được nhiều thành tựu trong quản lý tài chính, đặc biệt là tăng trưởng nguồn thu từ viện phí và BHYT trong giai đoạn 2013-2016.
  • Nguồn ngân sách nhà nước cấp có biến động và giảm tỷ trọng, đặt ra yêu cầu nâng cao tự chủ tài chính và đa dạng hóa nguồn thu.
  • Việc lập dự toán thu chi còn mang tính hình thức, dựa nhiều vào số liệu quá khứ, chưa phát huy tối đa hiệu quả quản lý tài chính.
  • Cần tăng cường năng lực quản lý dự toán, hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế để đảm bảo phát triển bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2017-2025, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa huyện Lộc Hà, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững hệ thống y tế địa phương!