Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và sự phát triển của ngành y tế, việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính tại các bệnh viện công lập đã trở thành một xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế. Tại Việt Nam, các bệnh viện công trước đây chủ yếu hoạt động theo cơ chế bao cấp toàn bộ từ ngân sách nhà nước, dẫn đến nhiều hạn chế như cơ sở vật chất xuống cấp, đội ngũ y bác sĩ thiếu động lực và hiệu quả hoạt động thấp. Từ năm 2007, Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Hưng Yên bắt đầu thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, mở ra cơ hội cải thiện quản lý tài chính và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn 2019-2021, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong giai đoạn 2022-2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý thu - chi tài chính, xây dựng dự toán, thực hiện dự toán và kiểm tra, giám sát tài chính tại bệnh viện.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bệnh viện, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Các chỉ số như tỷ lệ thực hiện dự toán ngân sách đạt 100%, nguồn thu viện phí tăng trung bình 9% mỗi năm, và số lượt bệnh nhân điều trị nội trú tăng 17% trong giai đoạn nghiên cứu cho thấy tầm quan trọng của việc quản lý tài chính hiệu quả trong bối cảnh tự chủ tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Quản lý tài chính được hiểu là hoạt động sử dụng nguồn tài chính một cách tiết kiệm, hiệu quả nhằm đảm bảo hoạt động bình thường và phát triển của tổ chức. Cơ chế tự chủ tài chính là việc trao quyền cho đơn vị sự nghiệp công lập được tự quyết định và chịu trách nhiệm về các khoản thu, chi trong khuôn khổ pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ: Tự chủ trong lập dự toán, tổ chức thực hiện và quyết toán tài chính.
  • Dự toán thu - chi: Kế hoạch tài chính dựa trên phân tích nhu cầu và nguồn lực.
  • Quy chế chỉ tiêu nội bộ: Hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi tiêu nhằm kiểm soát và sử dụng tài chính hiệu quả.
  • Kiểm tra, giám sát tài chính: Hoạt động đảm bảo tính minh bạch, đúng quy định và hiệu quả trong quản lý tài chính.
  • Nguồn thu tài chính: Bao gồm ngân sách nhà nước, viện phí, bảo hiểm y tế, và các nguồn xã hội hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính, với cỡ mẫu là toàn bộ số liệu tài chính và hoạt động chuyên môn của Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn 2019-2021. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, các văn bản pháp luật, và tài liệu liên quan.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Báo cáo tài chính hàng năm của bệnh viện.
  • Các văn bản pháp luật như Nghị định 43/2006/NĐ-CP, Nghị định 85/2012/NĐ-CP.
  • Số liệu thống kê về hoạt động chuyên môn và tài chính của bệnh viện.
  • Tài liệu hướng dẫn của Bộ Y tế, Bộ Tài chính và các cơ quan quản lý liên quan.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả các chỉ tiêu tài chính và hoạt động chuyên môn.
  • So sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu - chi qua các năm.
  • Phân tích định tính về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính và hiệu quả thực hiện cơ chế tự chủ.
  • Trình bày dữ liệu qua bảng biểu và biểu đồ để minh họa xu hướng và kết quả.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021 cho phần thu thập và phân tích dữ liệu, với đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượt bệnh nhân điều trị: Số lượt bệnh nhân điều trị nội trú tăng từ 3.653 lượt năm 2019 lên 4.643 lượt năm 2021, tương ứng mức tăng 27,2%. Số lượt bệnh nhân điều trị ngoại trú cũng tăng từ 1.508 lên 1.975 lượt, tăng 31%. Điều này phản ánh sự gia tăng nhu cầu khám chữa bệnh và sự tin tưởng của người dân vào chất lượng dịch vụ bệnh viện.

  2. Nguồn thu đa dạng và tăng trưởng ổn định: Tổng nguồn thu của bệnh viện tăng từ khoảng 31 tỷ đồng năm 2019 lên gần 37 tỷ đồng năm 2021, trong đó nguồn thu viện phí tăng 37,5% từ năm 2020 đến 2021. Nguồn ngân sách nhà nước duy trì ổn định ở mức 11 tỷ đồng, chiếm khoảng 30% tổng nguồn thu, cho thấy xu hướng giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và tăng cường tự chủ tài chính.

  3. Hiệu quả sử dụng nguồn chi: Chi phí cho hoạt động chuyên môn chiếm tỷ trọng lớn, với mức chi năm 2021 tăng 39,7% so với năm 2020, đồng thời số ngày điều trị trung bình giảm từ 19 ngày năm 2019 xuống còn 16 ngày năm 2021, cho thấy hiệu quả điều trị được nâng cao. Các khoản chi khác như văn phòng phẩm, công tác phí tăng nhẹ nhưng được kiểm soát chặt chẽ.

  4. Thực hiện dự toán và quy chế nội bộ: Tỷ lệ thực hiện dự toán ngân sách nhà nước đạt 100% qua các năm. Bệnh viện đã xây dựng và thực hiện quy chế chỉ tiêu nội bộ, đảm bảo quản lý chi tiêu theo đúng quy định, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Thảo luận kết quả

Việc tăng trưởng số lượt bệnh nhân điều trị phản ánh sự cải thiện về chất lượng dịch vụ và năng lực chuyên môn của bệnh viện, phù hợp với xu hướng xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn thu. Sự ổn định nguồn ngân sách nhà nước kết hợp với tăng trưởng nguồn thu viện phí và xã hội hóa cho thấy cơ chế tự chủ tài chính đã tạo điều kiện cho bệnh viện chủ động hơn trong việc huy động và sử dụng nguồn lực.

So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, kết quả này tương đồng với xu hướng giảm bao cấp và tăng tự chủ tài chính, đồng thời nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính hiệu quả trong nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. Việc giảm số ngày điều trị trung bình cũng cho thấy hiệu quả trong quản lý chi phí và nâng cao chất lượng điều trị.

Tuy nhiên, một số khó khăn vẫn tồn tại như quy chế chỉ tiêu nội bộ chưa thực sự chi tiết, năng lực quản lý tài chính của đội ngũ cán bộ còn hạn chế, và việc kiểm tra, giám sát tài chính cần được tăng cường hơn nữa. Các biểu đồ và bảng số liệu minh họa rõ xu hướng tăng trưởng nguồn thu và hiệu quả sử dụng chi phí, đồng thời phản ánh sự chuyển dịch cơ cấu tài chính theo hướng tự chủ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy chế chỉ tiêu nội bộ: Xây dựng quy chế chi tiết, cụ thể về các khoản chi tiêu, mức chi và biện pháp kiểm soát nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn tài chính. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện phối hợp phòng Tài chính - Kế toán. Thời gian: 2022-2023.

  2. Tăng cường quản lý và khai thác nguồn thu: Đa dạng hóa các dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu, mở rộng hợp tác liên doanh, xã hội hóa các dịch vụ hỗ trợ như căng tin, bãi đỗ xe, đào tạo thực hành để tăng nguồn thu hợp pháp. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và các phòng chức năng. Thời gian: 2022-2025.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý tài chính, kế toán cho cán bộ, đặc biệt là phòng Tài chính - Kế toán và lãnh đạo các khoa phòng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo. Thời gian: 2022-2024.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ thường xuyên, phối hợp với các cơ quan kiểm toán, kho bạc để đảm bảo việc sử dụng nguồn tài chính đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán và Ban Kiểm tra nội bộ. Thời gian: liên tục từ 2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các bệnh viện công lập: Giúp hiểu rõ cơ chế tự chủ tài chính, từ đó xây dựng và hoàn thiện quy chế quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị mình, nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán bệnh viện: Cung cấp kiến thức và phương pháp quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, giúp thực hiện tốt công tác lập dự toán, tổ chức thực hiện và kiểm tra tài chính.

  3. Nhà quản lý ngành y tế và cơ quan chủ quản: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành quản lý y tế, kinh tế y tế: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện công theo cơ chế tự chủ, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công là gì?
    Cơ chế tự chủ tài chính là việc bệnh viện được trao quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm về các khoản thu, chi trong khuôn khổ pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Nguồn thu chính của Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Hưng Yên gồm những gì?
    Nguồn thu chính bao gồm ngân sách nhà nước (khoảng 30% tổng thu), viện phí, bảo hiểm y tế, và các nguồn xã hội hóa như dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu, liên doanh liên kết.

  3. Làm thế nào để xây dựng quy chế chỉ tiêu nội bộ hiệu quả?
    Quy chế cần cụ thể hóa các khoản chi tiêu, mức chi, quy trình phê duyệt và kiểm soát, đồng thời được công khai minh bạch và có sự tham gia đóng góp của các phòng ban liên quan.

  4. Những khó khăn thường gặp khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công?
    Bao gồm năng lực quản lý tài chính hạn chế, quy chế nội bộ chưa chi tiết, khó khăn trong việc đa dạng hóa nguồn thu, và công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên.

  5. Tại sao việc giảm số ngày điều trị trung bình lại quan trọng?
    Giảm số ngày điều trị trung bình giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, giảm chi phí điều trị, đồng thời phản ánh chất lượng điều trị được cải thiện, đáp ứng tốt hơn nhu cầu bệnh nhân.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại bệnh viện công, tập trung nghiên cứu Bệnh viện Y dược cổ truyền tỉnh Hưng Yên.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy bệnh viện đã đạt được nhiều kết quả tích cực như tăng trưởng số lượt bệnh nhân, đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao hiệu quả sử dụng chi phí.
  • Một số tồn tại như quy chế chỉ tiêu nội bộ chưa hoàn thiện, năng lực quản lý tài chính còn hạn chế cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động bệnh viện trong giai đoạn 2022-2025.
  • Kêu gọi các bên liên quan, đặc biệt là lãnh đạo bệnh viện và cơ quan quản lý nhà nước, phối hợp triển khai các giải pháp để phát huy tối đa lợi ích của cơ chế tự chủ tài chính, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cho cộng đồng.