Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Cao Bằng, với diện tích tự nhiên khoảng 6.700 km² và dân số gần 530.000 người, là một tỉnh miền núi vùng cao biên giới phía Bắc Việt Nam, có tỷ lệ dân tộc thiểu số cao nhất cả nước. Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, Cao Bằng đã triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) từ năm 2011 với mục tiêu nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Đến cuối năm 2017, tỉnh có 10 xã đạt chuẩn NTM, 38 xã đạt từ 10-14 tiêu chí, với bình quân 8,27 tiêu chí/xã. Tuy nhiên, Cao Bằng vẫn còn nhiều khó khăn như cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, trình độ dân trí chưa đồng đều, đời sống người dân còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý nhà nước về xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Cao Bằng từ năm 2011 đến 2020, nhằm làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng, chỉ ra những thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoàn thiện công tác quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống người dân nông thôn, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý và nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công và phát triển nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của công dân, đảm bảo ổn định và phát triển đất nước. Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là tổ chức, điều hành các hoạt động từ Trung ương đến địa phương nhằm thực hiện mục tiêu phát triển nông thôn bền vững.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: NTM là mô hình phát triển nông thôn toàn diện, hiện đại, với 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường và an ninh trật tự. Xây dựng NTM là quá trình vận động toàn dân, phát huy vai trò chủ thể của người dân, kết hợp với sự chỉ đạo của Nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, nông thôn, nông thôn mới, xây dựng nông thôn mới, bộ tiêu chí quốc gia về NTM, vai trò của chính quyền và cộng đồng trong xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, bao gồm:

  • Phương pháp phân tích hệ thống: Đánh giá tổng thể các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về xây dựng NTM.

  • Phương pháp thống kê: Thu thập và xử lý số liệu kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2011-2017, bao gồm các chỉ tiêu như tốc độ tăng trưởng kinh tế, thu nhập bình quân đầu người, tỷ lệ hộ nghèo, số xã đạt chuẩn NTM.

  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng quản lý nhà nước và kết quả xây dựng NTM của Cao Bằng với các tỉnh như Thái Nguyên, Bắc Giang và thành phố Hà Nội để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Phương pháp điều tra khảo sát thực địa: Thu thập ý kiến của cán bộ quản lý và người dân tại các xã trên địa bàn tỉnh nhằm đánh giá thực trạng và khó khăn trong quản lý.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý công và phát triển nông thôn.

  • Phương pháp dự báo: Đánh giá xu hướng phát triển và đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn 2018-2020.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm các cán bộ quản lý cấp xã, huyện và người dân đại diện tại các xã tiêu biểu. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với điều kiện thực tế. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, tập trung phân tích số liệu giai đoạn 2011-2017 và dự báo đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Cao Bằng: Giai đoạn 2011-2016, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 9,2%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt 20,8 triệu đồng/năm. Năm 2017, GRDP tăng 7,02%, thu nhập bình quân đầu người đạt 23,5 triệu đồng, vượt kế hoạch đề ra. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 42,53% năm 2015 xuống còn khoảng 34,77% năm 2017, giảm trung bình 4%/năm.

  2. Thực trạng xây dựng NTM: Đến cuối năm 2017, Cao Bằng có 10 xã đạt chuẩn NTM, 38 xã đạt từ 10-14 tiêu chí, 115 xã đạt 5-9 tiêu chí, với bình quân 8,27 tiêu chí/xã. So với mục tiêu 50% xã đạt chuẩn NTM vào năm 2020, tỉnh còn cách khá xa.

  3. Thuận lợi và khó khăn trong quản lý nhà nước về xây dựng NTM: Thuận lợi gồm sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách trung ương và địa phương, sự tham gia tích cực của người dân. Khó khăn gồm địa hình chia cắt phức tạp, trình độ cán bộ quản lý và dân trí chưa đồng đều, cơ sở hạ tầng còn thiếu, sản xuất nông nghiệp manh mún, nguồn lực tài chính hạn chế.

  4. Kinh nghiệm từ các địa phương khác: Tỉnh Thái Nguyên đạt 46% xã chuẩn NTM với bình quân 15,2 tiêu chí/xã, Bắc Giang có 63 xã đạt chuẩn, Hà Nội đạt 66,06% xã chuẩn NTM. Các địa phương này chú trọng công tác chỉ đạo, huy động nguồn lực, phát triển sản xuất hàng hóa, nâng cao nhận thức người dân và cải thiện hạ tầng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Cao Bằng đã đạt được những bước tiến quan trọng trong xây dựng NTM, tuy nhiên còn nhiều hạn chế so với các tỉnh bạn. Địa hình miền núi, dân cư phân tán và tỷ lệ hộ nghèo cao là những thách thức lớn ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và triển khai chương trình. Số liệu về tỷ lệ xã đạt chuẩn và bình quân tiêu chí thấp hơn đáng kể so với Thái Nguyên và Bắc Giang phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý, tăng cường huy động nguồn lực và đổi mới phương pháp tiếp cận.

Việc so sánh với các địa phương thành công cho thấy vai trò quyết định của sự lãnh đạo, chỉ đạo đồng bộ từ cấp ủy Đảng, chính quyền, sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư và hiệu quả trong huy động nguồn lực tài chính. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM và bình quân tiêu chí giữa các tỉnh sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt và tiềm năng cải thiện của Cao Bằng.

Ngoài ra, việc áp dụng các mô hình quản lý tiên tiến, tăng cường đào tạo cán bộ, phát triển sản xuất hàng hóa quy mô lớn và liên kết chuỗi giá trị nông sản là những giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM. Kết quả nghiên cứu cũng phù hợp với các báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đây về phát triển nông thôn miền núi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chỉ đạo, điều hành đồng bộ từ cấp tỉnh đến cơ sở
    Chủ thể: UBND tỉnh, Ban chỉ đạo xây dựng NTM
    Hành động: Xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công rõ trách nhiệm, tăng cường kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện.
    Mục tiêu: Đảm bảo 50% số xã đạt chuẩn NTM vào năm 2020.
    Thời gian: 2018-2020.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý và tuyên truyền vận động người dân
    Chủ thể: Sở Nội vụ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
    Hành động: Tổ chức tập huấn, đào tạo chuyên sâu về quản lý xây dựng NTM; triển khai các chương trình tuyên truyền ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với đặc thù dân tộc.
    Mục tiêu: Tăng tỷ lệ cán bộ có trình độ quản lý đạt chuẩn lên 80% vào năm 2020.
    Thời gian: 2018-2019.

  3. Phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa và liên kết chuỗi giá trị
    Chủ thể: Sở Nông nghiệp, các hợp tác xã, doanh nghiệp địa phương
    Hành động: Hỗ trợ ứng dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng mô hình sản xuất tập trung, phát triển hợp tác xã đa ngành, liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ.
    Mục tiêu: Tăng giá trị sản xuất nông nghiệp lên 15%/năm, giảm tỷ lệ hộ nghèo dưới 30% vào năm 2020.
    Thời gian: 2018-2020.

  4. Đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu
    Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải, Sở Xây dựng, UBND các huyện
    Hành động: Ưu tiên xây dựng đường giao thông, thủy lợi, điện, trường học, cơ sở y tế tại các xã đặc biệt khó khăn; huy động nguồn vốn ngân sách và xã hội hóa.
    Mục tiêu: 90% xã có hạ tầng đạt chuẩn theo bộ tiêu chí quốc gia.
    Thời gian: 2018-2020.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả xây dựng NTM
    Chủ thể: Thanh tra tỉnh, Ban chỉ đạo xây dựng NTM
    Hành động: Thiết lập hệ thống giám sát cộng đồng, tổ chức đánh giá định kỳ, công khai kết quả để tạo sự minh bạch và trách nhiệm.
    Mục tiêu: Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và chất lượng các tiêu chí NTM.
    Thời gian: Liên tục từ 2018.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp
    Lợi ích: Nắm vững cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp quản lý xây dựng NTM, nâng cao năng lực chỉ đạo, điều hành.
    Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển nông thôn, tổ chức thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, phát triển nông thôn
    Lợi ích: Tài liệu tham khảo khoa học, cập nhật số liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu đa dạng.
    Use case: Tham khảo để viết luận văn, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý nhà nước và phát triển nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư
    Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia xây dựng NTM, nâng cao nhận thức và sự đồng thuận.
    Use case: Tổ chức tuyên truyền, vận động người dân tham gia phong trào xây dựng NTM.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan tài trợ
    Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, phân bổ nguồn lực hiệu quả, đánh giá tác động chương trình.
    Use case: Thiết kế chính sách hỗ trợ, giám sát và đánh giá hiệu quả đầu tư phát triển nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý nhà nước về xây dựng NTM là hoạt động tổ chức, điều hành của các cơ quan nhà nước nhằm thực hiện mục tiêu phát triển nông thôn bền vững, bao gồm hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực, giám sát và đánh giá kết quả. Ví dụ, UBND tỉnh Cao Bằng đã thành lập Ban chỉ đạo xây dựng NTM để chỉ đạo thực hiện chương trình.

  2. Tại sao xây dựng nông thôn mới lại quan trọng đối với tỉnh Cao Bằng?
    Với tỷ lệ dân số nông thôn cao và điều kiện địa lý khó khăn, xây dựng NTM giúp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, phát triển kinh tế, cải thiện hạ tầng và bảo tồn văn hóa dân tộc. Đây là nền tảng để phát triển bền vững và giảm nghèo hiệu quả.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng NTM ở Cao Bằng là gì?
    Khó khăn gồm địa hình chia cắt phức tạp, dân cư phân tán, trình độ cán bộ và dân trí chưa đồng đều, nguồn lực tài chính hạn chế, sản xuất nông nghiệp manh mún. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xây dựng NTM.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng NTM là gì?
    Bao gồm tăng cường chỉ đạo đồng bộ, nâng cao năng lực cán bộ, phát triển sản xuất hàng hóa, đầu tư hạ tầng thiết yếu, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động sự tham gia của cộng đồng dân cư.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực cho xây dựng NTM hiệu quả?
    Cần kết hợp ngân sách nhà nước với nguồn vốn xã hội hóa, đầu tư từ doanh nghiệp, hợp tác xã và đóng góp của người dân. Ví dụ, Hà Nội đã huy động gần 34,5 nghìn tỷ đồng trong 5 năm để xây dựng NTM, vượt 70% kế hoạch.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là yếu tố then chốt để phát triển bền vững nông thôn tỉnh Cao Bằng.
  • Tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực với 10 xã đạt chuẩn NTM và bình quân 8,27 tiêu chí/xã, tuy nhiên còn nhiều thách thức cần khắc phục.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm điều kiện địa lý, trình độ cán bộ, nguồn lực tài chính và sự tham gia của cộng đồng dân cư.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương như Thái Nguyên, Bắc Giang và Hà Nội cung cấp bài học quý giá cho Cao Bằng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai xây dựng NTM.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường chỉ đạo, nâng cao năng lực cán bộ, phát triển sản xuất, hoàn thiện hạ tầng và tăng cường giám sát sẽ giúp tỉnh hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM đến năm 2020.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền tỉnh Cao Bằng cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, tăng cường phối hợp và huy động nguồn lực để thúc đẩy xây dựng nông thôn mới hiệu quả hơn. Để biết thêm chi tiết và cập nhật các chính sách mới, quý độc giả và nhà quản lý có thể liên hệ với các cơ quan chức năng tỉnh Cao Bằng hoặc tham khảo tài liệu nghiên cứu chuyên sâu.