Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, công tác giảm nghèo đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Theo kết quả điều tra mức sống dân cư năm 2012, số người nghèo giảm từ khoảng 62,1 triệu người năm 1993 xuống còn 15,3 triệu người năm 2012 theo chuẩn nghèo của Ngân hàng Thế giới và Tổng cục Thống kê. Tỷ lệ hộ nghèo quốc gia cũng giảm từ 22,31% năm 2005 xuống còn 9,6% năm 2012, tương ứng với khoảng 2,1 triệu hộ nghèo. Tuy nhiên, tình trạng tái nghèo và nghèo bền vững vẫn là thách thức lớn, đặc biệt tại các huyện miền núi như Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.

Huyện Đông Giang là địa bàn miền núi với địa hình phức tạp, dân số khoảng 25.184 người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 78%. Thu nhập bình quân đầu người năm 2017 đạt 16,4 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo còn cao ở mức 36,94%. Đặc điểm sản xuất nhỏ lẻ, manh mún cùng với các yếu tố khách quan như thiên tai, biến đổi khí hậu và phong tục tập quán đã ảnh hưởng đến hiệu quả giảm nghèo.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo trên địa bàn huyện Đông Giang từ năm 2015 đến nay, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về xóa đói giảm nghèo trong thời kỳ đổi mới. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước về giảm nghèo là hoạt động quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức thông qua pháp luật và chính sách, do các cơ quan nhà nước thực hiện để giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân và phát triển xã hội.

  2. Lý thuyết giảm nghèo bền vững: Giảm nghèo bền vững được hiểu là duy trì thành quả giảm nghèo lâu dài, không bị tái nghèo trong ít nhất 3 năm, đảm bảo mức sống vượt chuẩn nghèo ngay cả khi gặp các cú sốc kinh tế, xã hội hoặc thiên tai.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo tuyệt đối, nghèo tương đối, chuẩn nghèo đa chiều, quản lý nhà nước về giảm nghèo, các yếu tố ảnh hưởng đến giảm nghèo như năng lực cán bộ, nguồn lực nhà nước, hội nhập kinh tế, thiên tai và phong tục tập quán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các báo cáo, văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu liên quan đến giảm nghèo và quản lý nhà nước tại huyện Đông Giang và các địa phương khác.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát 150 hộ nghèo tại 5 xã, 11 phiếu khảo sát cán bộ công chức cấp xã và 2 phiếu khảo sát cán bộ lãnh đạo cấp huyện. Mẫu khảo sát được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích có sự tham gia: Phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý công tác giảm nghèo để hiểu rõ hơn về thực trạng và khó khăn trong quản lý.

  • Phương pháp phân tích thống kê: Sử dụng số liệu thống kê về tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập bình quân, các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội để đánh giá hiệu quả công tác giảm nghèo.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến năm 2019, phạm vi nghiên cứu giới hạn tại huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hộ nghèo giảm nhưng chưa bền vững: Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 49,48% năm 2015 xuống còn 36,94% năm 2017, giảm 12,54 điểm phần trăm. Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng giảm nhẹ từ 6,29% xuống 5,43%. Tuy nhiên, tỷ lệ tái nghèo vẫn cao, đặc biệt tại các xã như Tà Lu, Sông Kôn, Ka Dăng, Za Hung với hơn 50% hộ nghèo.

  2. Nguyên nhân nghèo chủ yếu liên quan đến y tế và kinh tế: 23,5% hộ nghèo do ốm đau, mắc tệ nạn xã hội; 19,62% thiếu vốn sản xuất; 15,27% thiếu lao động; 9,99% không có tay nghề; 6,59% thiếu đất canh tác. Các nguyên nhân này phản ánh sự thiếu hụt về nguồn lực sản xuất, sức khỏe và kỹ năng lao động.

  3. Hiệu quả các chính sách hỗ trợ giảm nghèo: Huyện đã hỗ trợ trồng cây keo, chuối, bò giống, phân bón, máy móc sản xuất với tổng kinh phí hàng tỷ đồng. Ngân hàng chính sách xã hội cho vay 15.430 hộ với tổng số tiền khoảng 259 tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 11,14 triệu đồng năm 2015 lên 17,83 triệu đồng năm 2018.

  4. Cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội được cải thiện: Đầu tư xây dựng 11 công trình nước sinh hoạt, nâng cấp đường giao thông, trường học, trạm y tế. 100% thôn có công trình nước sinh hoạt, tỷ lệ sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 75%. Hỗ trợ bảo hiểm y tế cho hơn 76.000 người nghèo và cận nghèo.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo tại huyện Đông Giang đã đạt được những bước tiến tích cực, thể hiện qua sự giảm tỷ lệ hộ nghèo và cải thiện thu nhập. Việc lồng ghép các chương trình giảm nghèo với phát triển kinh tế - xã hội, huy động nguồn lực đa dạng và triển khai các chính sách hỗ trợ đã góp phần nâng cao hiệu quả giảm nghèo.

Tuy nhiên, tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao do nhiều nguyên nhân khách quan như địa hình phức tạp, điều kiện sản xuất khó khăn, trình độ dân trí thấp và phong tục tập quán lạc hậu. Các khó khăn trong tiếp cận vốn, kỹ năng lao động và y tế cũng là rào cản lớn. So với các nghiên cứu tại các địa phương miền núi khác, Đông Giang có đặc thù dân tộc thiểu số chiếm đa số, đòi hỏi các chính sách giảm nghèo phải phù hợp với văn hóa và điều kiện địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, bảng phân tích nguyên nhân nghèo và biểu đồ tăng trưởng thu nhập bình quân để minh họa rõ nét hơn về hiệu quả công tác giảm nghèo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ quản lý giảm nghèo

    • Đào tạo chuyên sâu cho cán bộ cấp xã và huyện về kỹ năng quản lý, tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo.
    • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
    • Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đẩy mạnh phát triển sản xuất và tạo sinh kế bền vững cho người nghèo

    • Hỗ trợ vốn, kỹ thuật, chuyển giao công nghệ cho các hộ nghèo phát triển nông - lâm nghiệp, chăn nuôi.
    • Khuyến khích xây dựng các mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã.
    • Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2021-2025.
    • Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức tín dụng.

  3. Cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội tại các xã đặc biệt khó khăn

    • Đầu tư nâng cấp đường giao thông, hệ thống thủy lợi, điện, nước sinh hoạt.
    • Mở rộng mạng lưới y tế, giáo dục, hỗ trợ bảo hiểm y tế cho người nghèo.
    • Thời gian: Ưu tiên trong 3 năm tới.
    • Chủ thể: UBND huyện, Sở Giao thông Vận tải, Sở Y tế, Sở Giáo dục.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và thay đổi phong tục tập quán

    • Tổ chức các chương trình truyền thông, tập huấn nâng cao nhận thức về giảm nghèo, phát triển kinh tế, giáo dục và y tế.
    • Khuyến khích người dân tham gia các hoạt động phát triển cộng đồng.
    • Thời gian: Liên tục, tập trung giai đoạn 2021-2023.
    • Chủ thể: Ban chỉ đạo giảm nghèo huyện, các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về giảm nghèo tại các cấp

    • Hỗ trợ xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với đặc điểm địa phương.
    • Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và tổ chức thực hiện.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về giảm nghèo bền vững.
    • Phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức phi chính phủ, tổ chức quốc tế tham gia hỗ trợ giảm nghèo

    • Hiểu rõ đặc điểm, nguyên nhân nghèo và thực trạng quản lý nhà nước tại huyện miền núi.
    • Thiết kế chương trình hỗ trợ phù hợp, hiệu quả.

  4. Cộng đồng dân cư và các hộ nghèo tại huyện Đông Giang

    • Nắm bắt thông tin về các chính sách, chương trình hỗ trợ giảm nghèo.
    • Tăng cường sự tham gia và hưởng lợi từ các chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về giảm nghèo là gì?
    Quản lý nhà nước về giảm nghèo là hoạt động của các cơ quan nhà nước sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh, tổ chức thực hiện các biện pháp giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân. Ví dụ, UBND huyện Đông Giang xây dựng kế hoạch giảm nghèo và phối hợp các ngành thực hiện.

  2. Tại sao giảm nghèo bền vững lại quan trọng?
    Giảm nghèo bền vững đảm bảo người dân thoát nghèo lâu dài, không bị tái nghèo khi gặp khó khăn. Điều này giúp ổn định xã hội và phát triển kinh tế bền vững, tránh lãng phí nguồn lực đầu tư.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến nghèo tại huyện Đông Giang là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu gồm ốm đau, mắc tệ nạn xã hội (23,5%), thiếu vốn sản xuất (19,62%), thiếu lao động (15,27%) và thiếu kỹ năng lao động (9,99%). Địa hình khó khăn và phong tục tập quán cũng ảnh hưởng lớn.

  4. Các chính sách hỗ trợ giảm nghèo tại Đông Giang gồm những gì?
    Hỗ trợ vốn vay ưu đãi, cây giống, vật nuôi, đào tạo nghề, xây dựng cơ sở hạ tầng, bảo hiểm y tế, hỗ trợ nhà ở và giáo dục. Ví dụ, từ 2015 đến nay, huyện đã hỗ trợ hơn 15.000 hộ vay vốn với tổng số tiền khoảng 259 tỷ đồng.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, phối hợp liên ngành, huy động nguồn lực đa dạng, cải thiện cơ sở hạ tầng và nâng cao nhận thức cộng đồng. Việc này giúp chính sách đi vào thực tiễn và phát huy hiệu quả lâu dài.

Kết luận

  • Tỷ lệ hộ nghèo tại huyện Đông Giang giảm đáng kể từ 49,48% năm 2015 xuống còn 36,94% năm 2017, song vẫn còn nhiều thách thức về tái nghèo và nghèo bền vững.
  • Nguyên nhân nghèo chủ yếu liên quan đến sức khỏe, vốn sản xuất, lao động và kỹ năng, cùng với điều kiện tự nhiên và phong tục tập quán.
  • Các chính sách hỗ trợ đa dạng đã góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân, đồng thời đầu tư cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội được chú trọng.
  • Cần tiếp tục nâng cao năng lực quản lý, phát triển sản xuất bền vững, cải thiện cơ sở hạ tầng và tăng cường truyền thông để đạt hiệu quả giảm nghèo bền vững.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp chính quyền, nhà nghiên cứu và tổ chức hỗ trợ giảm nghèo có thể tham khảo, áp dụng trong công tác quản lý và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chính sách phù hợp, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững tại huyện Đông Giang.