Tổng quan nghiên cứu

Huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, là một huyện miền núi với nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp, trong khi công nghiệp, thương mại và dịch vụ còn phát triển hạn chế. Theo số liệu năm 2019, toàn huyện đã đào tạo nghề cho 382 lao động nông thôn, với tỷ lệ 100% lao động có việc làm sau đào tạo và thu nhập bình quân đạt 3,2 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn vẫn còn nhiều hạn chế như ngành nghề đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu xã hội, chất lượng lao động chưa đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp, và số lượng lao động được đào tạo còn thấp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Định Hóa giai đoạn 2017-2019, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lý như lập kế hoạch, tổ chức đào tạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động đào tạo nghề tại huyện Định Hóa.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ lao động được đào tạo nghề, tỷ lệ có việc làm sau đào tạo và thu nhập bình quân được sử dụng làm metrics đánh giá hiệu quả công tác đào tạo nghề.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và đào tạo nghề, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm tra các hoạt động nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết đào tạo nghề cho lao động nông thôn: Đào tạo nghề là hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học nhằm đáp ứng nhu cầu việc làm và phát triển kinh tế xã hội. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn có đặc điểm về đối tượng học đa dạng, ngành nghề đào tạo chủ yếu là sơ cấp, thời gian đào tạo linh hoạt và kinh phí chủ yếu từ ngân sách nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: lao động nông thôn, đào tạo nghề ngắn hạn và dài hạn, quản lý nhà nước về đào tạo nghề, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước (điều kiện tự nhiên, xã hội, chính sách pháp luật, nhận thức người dân), và các chức năng quản lý nhà nước trong đào tạo nghề (lập kế hoạch, tổ chức, kiểm tra).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Chi cục Thống kê huyện, Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Định Hóa giai đoạn 2017-2019; các văn bản pháp luật và tài liệu liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 20 cán bộ quản lý, giảng viên và 150 học viên đào tạo nghề năm 2020.

  • Phương pháp chọn mẫu: Điều tra toàn bộ cán bộ quản lý và giảng viên cơ hữu; sử dụng công thức Slovin với sai số 5% để chọn mẫu 150 học viên đại diện cho tổng số 240 học viên.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp thống kê mô tả, phân tích chỉ số, so sánh kết quả thực tế với kế hoạch, phân tích định tính qua thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước trong đào tạo nghề.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích dữ liệu thực trạng giai đoạn 2017-2019, khảo sát năm 2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác đào tạo nghề: Giai đoạn 2017-2019, huyện Định Hóa đã tổ chức đào tạo nghề cho khoảng 1.000 lao động nông thôn, trong đó năm 2019 có 382 lao động được đào tạo. Tỷ lệ lao động có việc làm sau đào tạo đạt 100%, thu nhập bình quân sau đào tạo là 3,2 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, số lượng lao động được đào tạo chiếm tỷ lệ thấp so với tổng lực lượng lao động nông thôn, dưới 10%.

  2. Chất lượng đào tạo và phù hợp ngành nghề: Đánh giá của người học và nhà quản lý cho thấy khoảng 70% học viên đạt loại khá trở lên về kiến thức và kỹ năng nghề. Tuy nhiên, có khoảng 30% ngành nghề đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương, dẫn đến khó khăn trong việc giải quyết việc làm sau đào tạo.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước: Qua khảo sát, các yếu tố khách quan như điều kiện tự nhiên (địa hình núi cao, khí hậu khắc nghiệt) và yếu tố xã hội (trình độ học vấn thấp, nhận thức hạn chế của người dân) được đánh giá có mức độ ảnh hưởng trung bình đến quản lý đào tạo nghề (thang điểm Likert khoảng 3,2-3,5). Yếu tố chủ quan như trình độ cán bộ quản lý, cơ sở vật chất và chương trình đào tạo được đánh giá ở mức khá (4,0-4,3), trong khi nguồn thu học phí và sự phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế (3,0-3,4).

  4. Kiểm tra, đánh giá và giám sát: Trung tâm GDNN-GDTX huyện thực hiện kiểm tra định kỳ với trung bình 4 lần/năm. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số sai phạm nhỏ trong quản lý tài chính và sử dụng trang thiết bị, với số vụ sai phạm giảm dần qua các năm 2017-2019.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý nhà nước đối với đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Định Hóa đã đạt được những thành tựu nhất định, đặc biệt là tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt 100%, phản ánh hiệu quả trong việc tổ chức đào tạo và hỗ trợ việc làm. Tuy nhiên, số lượng lao động được đào tạo còn thấp so với tổng lực lượng lao động nông thôn, cho thấy cần mở rộng quy mô đào tạo.

Điều kiện tự nhiên đặc thù của huyện miền núi như địa hình đồi núi, khí hậu khắc nghiệt ảnh hưởng đến việc tổ chức các lớp đào tạo nghề, đặc biệt trong mùa đông rét đậm. Trình độ học vấn và nhận thức của người dân còn hạn chế cũng là rào cản lớn trong việc thu hút người lao động tham gia học nghề. So sánh với các huyện miền núi khác như Thanh Thủy (Phú Thọ) và Bảo Thắng (Lào Cai), Định Hóa cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và cải thiện cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng đào tạo.

Việc phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp còn chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến việc xác định nhu cầu đào tạo và giải quyết việc làm sau đào tạo. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ lao động được đào tạo, tỷ lệ có việc làm và thu nhập sau đào tạo qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng phát triển và những điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Củng cố và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên dạy nghề. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý và giáo viên có trình độ chuyên môn phù hợp trong giai đoạn 2021-2023. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Sở Lao động - Thương binh & Xã hội.

  2. Mở rộng quy mô và đa dạng hóa ngành nghề đào tạo: Xây dựng kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương, ưu tiên các ngành nghề có khả năng giải quyết việc làm cao. Mục tiêu tăng số lượng lao động được đào tạo lên ít nhất 600 người/năm trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: Trung tâm GDNN-GDTX huyện, Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội.

  3. Tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo nghề: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo thực hành. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất đạt chuẩn trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các cơ sở đào tạo nghề.

  4. Nâng cao công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá chất lượng đào tạo: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá chất lượng đào tạo và sử dụng nguồn lực hiệu quả. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm xuống dưới 1 vụ/năm và nâng cao chất lượng đào tạo theo phản hồi của người học và doanh nghiệp. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội, Trung tâm GDNN-GDTX.

  5. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức và phối hợp liên ngành: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền về lợi ích của đào tạo nghề, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp để xác định nhu cầu đào tạo và tạo việc làm sau đào tạo. Mục tiêu nâng tỷ lệ người dân tham gia học nghề lên trên 50% trong nhóm lao động nông thôn có nhu cầu. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức đoàn thể, cơ sở đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương: UBND huyện, Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội, các cơ quan liên quan có thể sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề: Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên và các trường nghề trên địa bàn có thể áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, cải tiến chương trình và phương pháp giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, giáo dục nghề nghiệp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong đào tạo nghề cho lao động nông thôn, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức phát triển kinh tế nông thôn: Có thể tham khảo để phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề trong việc xác định nhu cầu lao động, đào tạo kỹ năng phù hợp và tạo việc làm cho lao động nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng, kiến thức cho lao động nông thôn, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước về đào tạo nghề tại huyện Định Hóa là gì?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên khó khăn, trình độ học vấn thấp của lao động, cơ sở vật chất hạn chế, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan và nhận thức của người dân còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Cần nâng cao trình độ cán bộ quản lý và giáo viên, cải tiến chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, giám sát.

  4. Các ngành nghề đào tạo nào phù hợp với lao động nông thôn tại Định Hóa?
    Các ngành nghề liên quan đến nông nghiệp, chăn nuôi, thủ công mỹ nghệ, xây dựng và dịch vụ phù hợp với điều kiện địa phương và nhu cầu thị trường lao động.

  5. Làm thế nào để đảm bảo người học nghề có việc làm sau đào tạo?
    Phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp, tổ chức tư vấn nghề nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo gắn với nhu cầu thực tế và hỗ trợ việc làm sau đào tạo.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Định Hóa giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những kết quả đạt được và hạn chế còn tồn tại.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý và đào tạo nghề, trong đó điều kiện tự nhiên và nhận thức người dân là những thách thức lớn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, mở rộng quy mô đào tạo, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu có tính ứng dụng cao, là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo nghề tại địa phương.
  • Giai đoạn tiếp theo (2021-2025) cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của huyện Định Hóa.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cơ sở đào tạo nghề cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và nâng cao đời sống người dân.