Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2020, công tác quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) tại cấp phường đã trở thành một trong những vấn đề trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Tại phường Láng Hạ, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội, tổng thu ngân sách trong giai đoạn này có sự biến động với mức thu năm 2019 giảm nhẹ 0,8% so với năm 2018, nhưng năm 2020 lại tăng trở lại 15,3% so với năm 2019. Các khoản thu chủ yếu bao gồm thu phí, lệ phí, thuế đất phi nông nghiệp và lệ phí trước bạ nhà đất. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế trong công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý NSNN tại UBND phường Láng Hạ, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý ngân sách cấp phường trong giai đoạn 2018-2020, với các giải pháp đề xuất hướng tới năm 2025. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tài chính công tại cấp cơ sở, đồng thời hỗ trợ nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm trong sử dụng ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và lý thuyết phân cấp quản lý tài chính công. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước nhấn mạnh quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động thu, chi ngân sách nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước. Lý thuyết phân cấp quản lý tài chính công tập trung vào việc phân chia quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền trong quản lý ngân sách, nhằm tăng cường hiệu quả và tính chủ động trong sử dụng nguồn lực tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước cấp phường, quản lý ngân sách nhà nước cấp phường, lập dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách và kiểm tra, giám sát ngân sách. Ngoài ra, các nguyên tắc quản lý ngân sách như nguyên tắc đầy đủ, tiết kiệm, hiệu quả, công khai minh bạch và phân cấp cũng được vận dụng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu, chi ngân sách của UBND phường Láng Hạ giai đoạn 2018-2020, các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật liên quan và các tài liệu nghiên cứu khoa học về quản lý ngân sách nhà nước. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu ngân sách của phường trong ba năm, được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng thu, chi ngân sách; phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm để nhận diện biến động; đồng thời sử dụng phương pháp phân tích nội dung để đánh giá các quy trình quản lý, kiểm tra, giám sát và công khai ngân sách. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020 cho thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng thu ngân sách có biến động nhưng ổn định: Tổng thu ngân sách phường Láng Hạ năm 2019 giảm 0,8% so với năm 2018, từ 23.306 triệu đồng xuống còn khoảng 23.082 triệu đồng, nhưng năm 2020 tăng 15,3% lên khoảng 26.600 triệu đồng. Khoản thu lệ phí trước bạ nhà đất tăng mạnh 59% trong năm 2020 so với năm 2019, phản ánh nhu cầu xây dựng và mua sắm tài sản của người dân tăng lên.

  2. Cơ cấu thu ngân sách đa dạng nhưng một số khoản không phát sinh: Các khoản thu chủ yếu gồm thuế đất phi nông nghiệp, lệ phí môn bài, phí và lệ phí khác. Tuy nhiên, một số khoản như thu bán tài sản nhà nước, viện trợ không hoàn lại, thu từ tài sản nhà nước do phường quản lý không phát sinh trong giai đoạn nghiên cứu, làm giảm nguồn thu tiềm năng.

  3. Công tác lập dự toán và chấp hành dự toán còn hạn chế: Việc lập dự toán ngân sách chưa phản ánh đầy đủ các nguồn thu và nhiệm vụ chi, dẫn đến việc điều chỉnh dự toán trong năm khá phổ biến. Công tác chấp hành dự toán còn tồn tại sai sót, chưa đảm bảo tính kịp thời và chính xác trong phân bổ và sử dụng ngân sách.

  4. Kiểm tra, giám sát và công khai ngân sách chưa thực sự hiệu quả: Mặc dù có quy trình kiểm tra, giám sát, nhưng việc thực hiện còn hình thức, chưa phát huy hết vai trò của các cơ quan giám sát và cộng đồng. Công khai minh bạch ngân sách chưa được thực hiện đầy đủ theo quy định, ảnh hưởng đến sự tin tưởng và trách nhiệm giải trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, cơ chế phân cấp ngân sách còn bất cập, nguồn thu không ổn định và chưa được khai thác hiệu quả. Về chủ quan, năng lực quản lý của cán bộ phường còn hạn chế, trình độ chuyên môn chưa đồng đều, cùng với đó là ý thức chấp hành pháp luật và trách nhiệm công vụ chưa cao.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả tại phường Láng Hạ tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, nơi mà công tác quản lý ngân sách cấp cơ sở còn nhiều khó khăn. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách chưa được khai thác triệt để, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện biến động tổng thu ngân sách theo năm, bảng phân tích cơ cấu các khoản thu và chi ngân sách, cũng như sơ đồ quy trình quản lý ngân sách tại phường để minh họa các bước lập dự toán, chấp hành và quyết toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý ngân sách phường: Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý ngân sách, đặc biệt là bộ phận kế toán và chủ tài khoản. Thực hiện đánh giá định kỳ năng lực và trách nhiệm để đảm bảo hiệu quả công tác quản lý. Thời gian thực hiện: 2021-2023; chủ thể: UBND phường phối hợp với quận Đống Đa.

  2. Cải tiến quy trình lập và chấp hành dự toán ngân sách: Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, chuẩn hóa quy trình lập dự toán dựa trên số liệu thực tế và dự báo chính xác nguồn thu. Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của dự toán. Thời gian: 2022-2024; chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch quận và UBND phường.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch ngân sách: Thiết lập hệ thống giám sát đa chiều, bao gồm sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội. Công khai đầy đủ, kịp thời các báo cáo thu, chi ngân sách tại trụ sở và trên các phương tiện truyền thông. Thời gian: 2021-2025; chủ thể: HĐND phường, UBND phường và Ban kinh tế - xã hội phường.

  4. Khuyến khích khai thác các nguồn thu mới và nâng cao hiệu quả thu ngân sách: Xây dựng chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân thực hiện nghĩa vụ thuế đầy đủ, đồng thời rà soát, bổ sung các khoản thu phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Thời gian: 2021-2025; chủ thể: UBND phường phối hợp với cơ quan thuế quận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp phường, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý ngân sách, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả thu, chi ngân sách.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Tham khảo để xây dựng các chính sách phân cấp ngân sách phù hợp, tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy về quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở.

  4. Các tổ chức giám sát tài chính và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ hơn về quy trình quản lý ngân sách tại địa phương, từ đó tham gia giám sát và phản biện xã hội hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường là gì?
    Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động thu, chi ngân sách tại cấp phường nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương.

  2. Những nguồn thu chính của ngân sách phường Láng Hạ gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm thuế đất phi nông nghiệp, lệ phí môn bài, lệ phí trước bạ nhà đất, các khoản phí, lệ phí khác và thu bổ sung từ ngân sách cấp trên.

  3. Tại sao công tác lập dự toán ngân sách tại phường còn gặp khó khăn?
    Do thiếu số liệu dự báo chính xác, năng lực cán bộ hạn chế và cơ chế phân cấp chưa hoàn thiện, dẫn đến dự toán chưa phản ánh đúng thực tế nguồn thu và nhiệm vụ chi.

  4. Làm thế nào để tăng cường tính minh bạch trong quản lý ngân sách phường?
    Thông qua công khai đầy đủ các báo cáo thu, chi ngân sách, tổ chức các buổi họp dân, và tăng cường vai trò giám sát của cộng đồng và các tổ chức xã hội.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả thu ngân sách tại phường?
    Khuyến khích ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của tổ chức, cá nhân; áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế; rà soát và bổ sung các khoản thu phù hợp với điều kiện địa phương.

Kết luận

  • Ngân sách nhà nước cấp phường Láng Hạ đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội địa phương.
  • Thực trạng quản lý ngân sách giai đoạn 2018-2020 cho thấy có sự biến động trong thu ngân sách, đồng thời tồn tại hạn chế trong lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm cơ chế phân cấp, năng lực cán bộ, ý thức chấp hành pháp luật và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý, cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát và khai thác nguồn thu mới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp đến năm 2025 để đảm bảo ngân sách phường phát huy tối đa vai trò trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: UBND phường Láng Hạ và các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời thường xuyên đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời. Các nhà nghiên cứu và cán bộ quản lý tài chính công được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng quản lý ngân sách cấp cơ sở.