Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh quản lý tài sản công ngày càng trở nên quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, việc kiểm soát mua sắm tài sản công tại các đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) là một nhiệm vụ cấp thiết. Theo Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, tài sản công bao gồm các tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý, phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công, bảo đảm quốc phòng, an ninh và các lợi ích công cộng. Tại huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An, Kho bạc Nhà nước (KBNN) đóng vai trò trung tâm trong quản lý và kiểm soát chi tiêu ngân sách nhà nước (NSNN), đặc biệt là trong mua sắm tài sản công của các đơn vị HCSN.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng công tác quản lý mua sắm tài sản công tại KBNN Anh Sơn trong giai đoạn 2016-2018, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2020-2025. Qua khảo sát 115 đơn vị HCSN trên địa bàn, với tổng kinh phí cấp hàng năm khoảng 580 tỷ đồng, nghiên cứu đánh giá các hoạt động kiểm soát chi mua sắm tài sản công, từ khâu tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra chứng từ đến thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và chi thường xuyên.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn NSNN, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, đồng thời góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản công phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính và phát triển kinh tế địa phương. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách, cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài sản công tại KBNN Anh Sơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài sản công, quản lý ngân sách nhà nước và kiểm soát chi tiêu công. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài sản công: Tài sản công được định nghĩa là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý, bao gồm tài sản hữu hình (đất đai, nhà cửa, máy móc, thiết bị) và tài sản vô hình (quyền sử dụng đất, phần mềm quản lý). Nguyên tắc quản lý tài sản công bao gồm công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  2. Mô hình kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Quản lý chi NSNN được thực hiện thông qua kiểm soát tuân thủ các quy định pháp luật, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu. Kiểm soát chi mua sắm tài sản công tại KBNN được thực hiện theo nguyên tắc kiểm soát từng khoản chi, không theo mẫu, đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và phù hợp với dự toán được duyệt.

Các khái niệm chính bao gồm: tài sản công, đơn vị hành chính sự nghiệp, kiểm soát chi ngân sách, đầu tư xây dựng cơ bản, thanh toán không dùng tiền mặt.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu từ các báo cáo, tài liệu của KBNN Anh Sơn và các đơn vị HCSN trên địa bàn giai đoạn 2016-2018. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 115 đơn vị HCSN với dữ liệu chi tiết về kinh phí mua sắm tài sản công.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp so sánh, đánh giá sự chênh lệch giữa dự toán và thực hiện chi ngân sách, đồng thời sử dụng đồ thị và biểu đồ để minh họa biến động các chỉ tiêu tài chính.

Ngoài ra, phương pháp khảo sát thực tế được áp dụng thông qua quan sát trực tiếp và phỏng vấn cán bộ kiểm soát chi tại KBNN Anh Sơn nhằm thu thập thông tin về quy trình nghiệp vụ, khó khăn và thuận lợi trong công tác quản lý.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2018 cho phần thu thập và phân tích dữ liệu thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kiểm soát chi mua sắm tài sản công chặt chẽ và hiệu quả: Tất cả các khoản chi mua sắm tài sản công tại các đơn vị HCSN đều được kiểm soát nghiêm ngặt, đảm bảo tuân thủ các quy định về chế độ, định mức và dự toán được giao. Tỷ lệ thanh toán đúng quy định đạt khoảng 95%, góp phần tiết kiệm ngân sách hàng tỷ đồng trong giai đoạn 2016-2018.

  2. Tỷ trọng thanh toán không dùng tiền mặt tăng cao: Thanh toán không dùng tiền mặt chiếm trên 80% tổng chi thanh toán ngân sách, giúp giảm lượng tiền mặt lưu thông, tăng tính an toàn và minh bạch trong quản lý tài chính. Hệ thống thanh toán song phương điện tử vận hành hiệu quả, đặc biệt trong việc điều hòa vốn vào các thời điểm cuối năm.

  3. Hạn chế về năng lực cán bộ và áp lực công việc cuối năm: Một số công chức kiểm soát chi chưa đồng đều về trình độ chuyên môn, gây ảnh hưởng đến chất lượng kiểm soát. Áp lực công việc tập trung cao vào cuối năm, khi các đơn vị HCSN tập trung hồ sơ thanh toán, dẫn đến quá tải và ảnh hưởng đến tiến độ xử lý.

  4. Chưa đồng bộ trong áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt tại các xã vùng sâu: Việc thanh toán không dùng tiền mặt mới chỉ thực hiện hiệu quả tại các xã gần trung tâm huyện, trong khi các xã vùng xa còn gặp khó khăn do hạn chế về hạ tầng dịch vụ thanh toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các kết quả trên có thể giải thích do sự phối hợp chặt chẽ giữa KBNN Anh Sơn với các đơn vị sử dụng ngân sách và các cơ quan liên quan, cùng với việc áp dụng các quy trình kiểm soát chi tiêu nghiêm ngặt. So sánh với các nghiên cứu tại KBNN Hà Nội và Nam Định, KBNN Anh Sơn đã học hỏi và áp dụng nhiều kinh nghiệm quản lý hiệu quả như phân công chuyên môn hóa công việc và hiện đại hóa công nghệ thông tin.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng thanh toán tại vùng sâu vùng xa là những thách thức cần được khắc phục. Việc áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt chưa đồng đều làm giảm hiệu quả quản lý và tăng rủi ro trong thanh toán tiền mặt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt theo năm và bảng so sánh số lượng hồ sơ thanh toán được xử lý đúng hạn trong các năm 2016-2018, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả và tồn tại trong công tác quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ và năng lực cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm soát chi ngân sách, đặc biệt chú trọng kỹ năng xử lý hồ sơ phức tạp và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu đạt 100% cán bộ kiểm soát chi đạt chuẩn nghiệp vụ trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Mở rộng và hoàn thiện hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt: Phối hợp với các ngân hàng thương mại và nhà cung cấp dịch vụ viễn thông để nâng cao chất lượng hạ tầng thanh toán, phủ sóng đến các xã vùng sâu, vùng xa. Lắp đặt thêm cây ATM và điểm thanh toán điện tử trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn, chính quyền địa phương, ngân hàng thương mại.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ: Đổi mới quy trình kiểm tra, chuyển sang mô hình kiểm toán nội bộ độc lập nhằm nâng cao tính khách quan và hiệu quả. Thực hiện kiểm tra định kỳ hàng quý và đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm. Chủ thể thực hiện: Ban kiểm soát nội bộ KBNN Anh Sơn.

  4. Tăng cường tự kiểm tra và giám sát công tác kiểm soát thanh toán: Thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ về việc thực hiện các quy định mới, xử lý kịp thời các sai sót phát hiện được. Mục tiêu giảm 30% hồ sơ sai sót trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn.

  5. Hiện đại hóa công nghệ thông tin trong quản lý tài sản công: Đầu tư nâng cấp hệ thống phần mềm quản lý ngân sách và kho bạc, đảm bảo an toàn, bảo mật và khả năng xử lý dữ liệu lớn. Triển khai hệ thống dự phòng và khắc phục thảm họa để đảm bảo hoạt động liên tục. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn phối hợp với Bộ Tài chính.

  6. Tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, các chủ đầu tư và ban quản lý dự án để cập nhật kịp thời chính sách, giải quyết khó khăn trong quá trình kiểm soát chi. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn và các cơ quan liên quan.

  7. Nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính: Tuyên truyền, phổ biến quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý tài sản công và ngân sách, đồng thời tăng cường giám sát, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhằm răn đe và nâng cao ý thức chấp hành. Chủ thể thực hiện: KBNN Anh Sơn phối hợp với chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và công chức Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình kiểm soát chi mua sắm tài sản công, giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát và quản lý ngân sách.

  2. Lãnh đạo và nhân viên các đơn vị hành chính sự nghiệp: Hiểu rõ các quy định, nguyên tắc và thủ tục liên quan đến mua sắm tài sản công, từ đó thực hiện đúng quy trình, tránh sai phạm và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về tài chính công: Tài liệu tham khảo quan trọng để xây dựng, hoàn thiện chính sách quản lý tài sản công và kiểm soát chi ngân sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Kinh tế, Quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về quản lý tài sản công, kiểm soát chi ngân sách, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý mua sắm tài sản công tại KBNN Anh Sơn được thực hiện như thế nào?
    KBNN Anh Sơn thực hiện kiểm soát chi mua sắm tài sản công qua việc tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ của chứng từ, đối chiếu dự toán và hợp đồng, sau đó thực hiện thanh toán hoặc tạm ứng theo quy định. Ví dụ, hồ sơ không đầy đủ sẽ bị trả lại để bổ sung.

  2. Tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt tại KBNN Anh Sơn hiện nay ra sao?
    Tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt chiếm trên 80% tổng chi ngân sách, giúp giảm thiểu rủi ro và tăng tính minh bạch trong quản lý tài chính. Tuy nhiên, tại các xã vùng sâu, tỷ lệ này còn thấp do hạn chế về hạ tầng.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kiểm soát chi mua sắm tài sản công là gì?
    Khó khăn gồm áp lực công việc tập trung vào cuối năm, năng lực cán bộ chưa đồng đều, cơ sở hạ tầng thanh toán chưa đồng bộ tại vùng sâu, và tình trạng chia nhỏ gói thầu gây khó khăn trong kiểm soát.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công?
    Các giải pháp bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt, tăng cường kiểm tra nội bộ, hiện đại hóa công nghệ thông tin và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý mua sắm tài sản công tại KBNN Anh Sơn?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình kiểm soát chi, giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ xử lý hồ sơ và nâng cao tính minh bạch. Hệ thống thanh toán song phương điện tử là một ví dụ điển hình đã được áp dụng hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý mua sắm tài sản công tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, tập trung nghiên cứu tại KBNN Anh Sơn giai đoạn 2016-2018.
  • Phân tích thực trạng cho thấy công tác kiểm soát chi mua sắm tài sản công được thực hiện chặt chẽ, góp phần tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công.
  • Đồng thời, luận văn chỉ ra các hạn chế như năng lực cán bộ chưa đồng đều, áp lực công việc cuối năm và hạn chế trong áp dụng thanh toán không dùng tiền mặt tại vùng sâu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt, tăng cường kiểm tra nội bộ và hiện đại hóa công nghệ thông tin trong giai đoạn 2020-2025.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để KBNN Anh Sơn và các đơn vị liên quan tiếp tục hoàn thiện công tác quản lý mua sắm tài sản công, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội.