Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp (HĐTN-HN) đóng vai trò then chốt trong việc phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện cho học sinh, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam. Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018 và Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT, HĐTN-HN nhằm giúp học sinh hình thành thói quen tích cực, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, ý thức trách nhiệm cá nhân và định hướng nghề nghiệp phù hợp. Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp - Giáo dục Thường xuyên (TTGDNN-GDTX) quận Hà Đông, Hà Nội, với quy mô đào tạo hơn 10.000 học viên trong năm học 2023-2024, là đơn vị trọng điểm triển khai các hoạt động này.

Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý HĐTN-HN tại TTGDNN-GDTX quận Hà Đông trong giai đoạn 2021-2023, với đối tượng khảo sát gồm 311 người bao gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học viên và phụ huynh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả quản lý, nhận diện các khó khăn, hạn chế và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp, góp phần phát triển năng lực cá nhân học viên và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục hướng nghiệp, hỗ trợ học viên phát triển kỹ năng nghề nghiệp và thích ứng với thị trường lao động hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp, trong đó:

  • Lý thuyết học từ trải nghiệm của David Kolb: nhấn mạnh chu trình học tập qua trải nghiệm, phản ánh và áp dụng kiến thức vào thực tiễn, giúp phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.
  • Mô hình phối hợp ba môi trường giáo dục (Gia đình - Nhà trường - Xã hội): khẳng định vai trò phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng giáo dục nhằm tạo môi trường học tập toàn diện cho học sinh.
  • Khái niệm quản lý giáo dục theo Phạm Minh Hạc: quản lý giáo dục là quá trình vận hành theo nguyên lý giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển toàn diện học sinh, bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hoạt động trải nghiệm, hoạt động hướng nghiệp, quản lý giáo dục, phối hợp cộng đồng, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ khảo sát 311 đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học viên và phụ huynh tại TTGDNN-GDTX quận Hà Đông; các báo cáo, văn bản pháp luật như Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT; tài liệu chuyên ngành về giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng qua bảng hỏi, kết hợp phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để bổ sung thông tin định tính.
  • Timeline nghiên cứu: khảo sát và thu thập dữ liệu trong giai đoạn 2021-2023, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2024.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 5 lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD&ĐT, Phòng LĐTB&XH; 3 cán bộ quản lý trung tâm; 22 giáo viên; 80 phụ huynh; 200 học viên các khối lớp 10, 11, 12. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp thuận tiện và phân tầng nhằm đảm bảo đại diện các nhóm đối tượng liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò HĐTN-HN: 90% cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh đánh giá HĐTN-HN có vai trò rất quan trọng trong phát triển phẩm chất và năng lực học viên. Tuy nhiên, 35% giáo viên cho rằng chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng tổ chức hoạt động này.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động: Trung tâm tổ chức đa dạng các hình thức trải nghiệm như thực hành lao động, câu lạc bộ, tham quan thực tế, với hơn 200 lớp học nghề và giáo dục thường xuyên, phục vụ hơn 10.000 học viên. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% hoạt động được tổ chức theo kế hoạch chi tiết, còn lại mang tính hình thức hoặc chưa rõ mục tiêu phát triển năng lực.

  3. Cơ sở vật chất và nguồn lực: 40% phòng học tại cơ sở chính bị xuống cấp, chỉ 6/18 phòng học đảm bảo an toàn và sử dụng hiệu quả. Cơ sở vật chất hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động trải nghiệm. Nguồn lực tài chính và nhân sự cũng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu.

  4. Phối hợp cộng đồng và gia đình: Mức độ phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn hạn chế, chỉ 50% phụ huynh tham gia tích cực hỗ trợ học viên trong các hoạt động hướng nghiệp. Sự liên kết với doanh nghiệp và các tổ chức xã hội chưa được khai thác hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý HĐTN-HN tại TTGDNN-GDTX quận Hà Đông đã đạt được một số thành tựu nhất định như nhận thức đúng đắn về vai trò của hoạt động, tổ chức đa dạng hình thức trải nghiệm và hướng nghiệp. Tuy nhiên, hạn chế về năng lực tổ chức của giáo viên, cơ sở vật chất xuống cấp và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các lực lượng giáo dục làm giảm hiệu quả hoạt động.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu sự đào tạo chuyên sâu cho giáo viên và thiếu nguồn lực vật chất là những thách thức phổ biến. Ví dụ, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp tại một số địa phương cũng gặp khó khăn tương tự trong việc huy động cộng đồng và phối hợp gia đình. Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với chương trình học và định hướng nghề nghiệp cụ thể làm giảm tính thực tiễn và hấp dẫn đối với học viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ hiệu quả của từng khía cạnh quản lý (nhận thức, tổ chức, cơ sở vật chất, phối hợp cộng đồng) và bảng tổng hợp số lượng lớp học, học viên tham gia các hoạt động trải nghiệm theo năm học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng tổ chức HĐTN-HN, phương pháp giáo dục trải nghiệm.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm

    • Đầu tư sửa chữa, nâng cấp phòng học, trang thiết bị thực hành, tạo môi trường an toàn, thân thiện.
    • Thời gian: Kế hoạch 3 năm (2024-2027).
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận Hà Đông, Trung tâm GDNN-GDTX.

  3. Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp cụ thể, bài bản

    • Lập kế hoạch chi tiết theo từng tháng, từng đối tượng học viên, đảm bảo mục tiêu phát triển năng lực rõ ràng.
    • Thời gian: Áp dụng ngay từ năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc Trung tâm, tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng

    • Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên với phụ huynh, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội để hỗ trợ học viên trong hoạt động hướng nghiệp.
    • Thời gian: Xây dựng và triển khai trong năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm phối hợp với các ban ngành địa phương.

  5. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp

    • Áp dụng đa dạng hình thức đánh giá, chú trọng đánh giá năng lực, kỹ năng thực tiễn của học viên.
    • Thời gian: Triển khai từ năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn Trung tâm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trung tâm GDNN-GDTX

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp để nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Giáo viên và cán bộ tổ chuyên môn

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp tổ chức, kỹ năng quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
    • Use case: Áp dụng vào tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ, nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh và cộng đồng địa phương

    • Lợi ích: Nhận thức vai trò phối hợp trong giáo dục hướng nghiệp, hỗ trợ con em phát triển toàn diện.
    • Use case: Tham gia tích cực vào các hoạt động của nhà trường, tạo môi trường giáo dục thuận lợi.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục nghề nghiệp

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp có vai trò gì trong giáo dục hiện nay?
    Hoạt động này giúp học sinh phát triển kỹ năng thực tiễn, phẩm chất nhân cách và định hướng nghề nghiệp phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp là gì?
    Chủ yếu là hạn chế về năng lực tổ chức của giáo viên, cơ sở vật chất xuống cấp, thiếu nguồn lực tài chính và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.

  3. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả là gì?
    Phương pháp đa dạng, linh hoạt như giải quyết vấn đề, sắm vai, trò chơi, dự án nghiên cứu khoa học, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, tạo môi trường học tập tích cực, sáng tạo.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong hoạt động hướng nghiệp?
    Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, tổ chức các buổi họp, hội thảo, cung cấp thông tin và tư vấn nghề nghiệp cho phụ huynh, khuyến khích phụ huynh tham gia hỗ trợ học sinh.

  5. Tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là gì?
    Đánh giá dựa trên mức độ phát triển năng lực, kỹ năng thực hành, sự tự tin, thái độ tích cực của học viên, cũng như mức độ hoàn thành kế hoạch và sự hài lòng của các bên liên quan.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tại TTGDNN-GDTX quận Hà Đông đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về tổ chức, cơ sở vật chất và phối hợp cộng đồng.
  • Hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp là cầu nối quan trọng giữa giáo dục lý thuyết và thực tiễn, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học viên.
  • Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời cải thiện cơ sở vật chất để nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động.
  • Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng là yếu tố then chốt để phát huy tối đa giá trị của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý cụ thể, có tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong giai đoạn tiếp theo, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị quản lý giáo dục và trung tâm cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ tư vấn, quý độc giả có thể liên hệ với Trung tâm GDNN-GDTX quận Hà Đông hoặc các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.