I. Tổng Quan Về Quản Lý Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Lớp 6
Năm 2022 đánh dấu 10 năm thực hiện Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Mục tiêu là chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất và khả năng tự học. Giáo dục phổ thông tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện năng khiếu và định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nghị quyết 88 cụ thể hóa đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng tinh giản, thiết thực, phù hợp lứa tuổi và định hướng nghề nghiệp, tăng thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Chương trình GDPT 2018 nhấn mạnh thực hành và vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống. Năm học 2020-2021 lần đầu triển khai HĐTN, HN cho lớp 6, có vai trò quan trọng trong rèn luyện nhân cách, hình thành phẩm chất, năng lực, định hướng và điều chỉnh hoạt động giáo dục hiệu quả. Luận văn này tập trung vào quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6 tại các trường THCS huyện Sông Mã, Sơn La, đáp ứng yêu cầu Chương trình GDPT 2018, khắc phục các hạn chế hiện tại.
1.1. Nghiên Cứu Về Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Trong Giáo Dục
Tư tưởng giáo dục thông qua trải nghiệm có từ thời cổ đại, phát triển bởi các nhà giáo dục trên thế giới. Hàn Quốc đưa HĐTN, HN vào chương trình từ năm 2009. Tại Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh “Học đi đôi với hành”. Luật Giáo dục quy định người học được giáo dục toàn diện và định hướng nghề nghiệp. Nghiên cứu của Lê Huy Hoàng nhấn mạnh vai trò của HĐTN sáng tạo. Nguyễn Thu Hoài đề xuất quy trình tổ chức HĐTN sáng tạo. Đinh Thị Kim Thoa phân tích kỹ năng tổ chức hoạt động sáng tạo. Lê Kim Anh đề xuất các bước tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh. Các nghiên cứu này làm nền tảng cho việc hiểu rõ hơn về hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp và cách tổ chức nó một cách hiệu quả.
1.2. Các Nghiên Cứu Quản Lý Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Hiện Nay
Nội dung quản lý HĐTN, HN được nhiều tác giả nghiên cứu, nhưng chủ yếu về HĐTN. Các tác giả đề cập đến quản lý HĐTN, tuy nhiên chưa có tác giả nào đề cập đến nội dung “Quản lý HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 ở trường THCS”. Luận án của Nguyễn Hữu Tuyến trình bày các vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng, đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức HĐTN trong dạy học môn toán. Luận án của Đặng Thị Thanh Thảo phân tích cơ sở lý luận, nghiên cứu, phân tích thực trạng, chỉ rõ mặt mạnh, mặt yếu, thời cơ, thách thức, đánh giá khách quan các tác động đến quản lý HĐTN, từ đó đề xuất biện pháp quản lý hiệu quả HĐTN và bảo đảm sự phù hợp với đặc điểm và thực tế các trường trung học cơ sở. Luận án của Lê Tiến Sĩ đúc rút “HĐTN còn mang tính hình thức, chưa thực sự hiệu quả, chưa đáp ứng được các nhu cầu ngày càng cao của xã hội”.
II. Khái Niệm Vai Trò Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Lớp 6
Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu. Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm, đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục. Trường THCS thực hiện tuyển sinh lớp 6, quản lý, giáo dục học sinh, thực hiện nhiệm vụ phổ cập giáo dục THCS. Quản lý nhà trường là sự tác động có chủ đích, theo kế hoạch của Hiệu trưởng, giáo viên thì học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng ngoài nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục. HĐTN, HN là hoạt động giáo dục mà học sinh được tham gia trải nghiệm có định hướng theo quy định của chương trình, lớp học, chủ đề. Quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường THCS là người quản lý nhà trường phải xây dựng kế hoạch chi tiết phù hợp để quản lý mục tiêu, nội dung chương trình và các hình thức tổ chức HĐTN, HN phù hợp với điều kiện thực tế tại trường, tại lớp.
2.1. Định Nghĩa Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Theo GDPT 2018
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6 ở trường THCS đáp ứng yêu cầu Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có vai trò quan trọng. Nó là một bộ phận quan trọng của chương trình giáo dục, là con đường quan trọng để gắn học với hành, lý thuyết với thực tiễn, hình thành và phát triển nhân cách hài hòa, toàn diện cho học sinh và điều chỉnh, định hướng cho các hoạt động dạy và học. HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 lần đầu tiên được đưa vào chương trình chính khóa từ năm học 2021-2022, hoạt động này có ý nghĩa quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Hoạt động này được đưa vào để bổ sung cho học sinh các kiến thức thực tế, vận dụng kiến thức môn học vào thực tiễn.
2.2. Ý Nghĩa Của Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Đối Với Học Sinh Lớp 6
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6 ở trường THCS có ý nghĩa quan trọng. Học sinh bước đầu được làm quen với việc trải nghiệm từ các kiến thức học được ở nhà trường, ở thầy cô,.... Bước đầu có những nhìn nhận về nghề nghiệp tại địa phương và trên cả nước, nhằm khơi gợi trí tò mò nghề nghiệp cho học sinh. Việc này giúp các em có cái nhìn tổng quan hơn về thế giới nghề nghiệp, từ đó định hình được sở thích và khả năng của bản thân. Bên cạnh đó, HĐTN cũng giúp các em phát triển các kỹ năng mềm cần thiết, như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, v.v.
III. Thực Trạng Quản Lý Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Ở Sông Mã
Công tác quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6 tại các trường THCS, huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La của Phòng GD&ĐT huyện còn hạn chế: chưa phát triển năng lực cho từng cá nhân học sinh, chưa thực sự mang lại cho học sinh được tự trải nghiệm, hướng nghiệp mà còn mang nặng tính lý thuyết; giáo viên tổ chức hoạt động cho học sinh nhưng không rõ hoạt động đó sẽ hướng tới hình thành những năng lực nào của các em. Việc tiếp nhận nhiệm vụ của học sinh có lúc còn thụ động, học sinh chưa biết cách hoạt động, vẫn còn học sinh chưa chủ động tham gia. Ngoài ra việc kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở lớp 6 chưa được tiến hành thường xuyên, chưa phục vụ để đánh giá kỹ năng, năng lực và phẩm chất cá nhân HS.
3.1. Hạn Chế Trong Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp
Thực tế cho thấy, nhiều hoạt động vẫn còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào việc phát triển năng lực cá nhân của học sinh. Nội dung các hoạt động chưa thực sự hấp dẫn, chưa khơi gợi được sự hứng thú và tham gia tích cực của học sinh. Bên cạnh đó, việc kết nối giữa các hoạt động trải nghiệm với kiến thức lý thuyết trên lớp còn chưa chặt chẽ, khiến cho học sinh khó khăn trong việc vận dụng kiến thức vào thực tế.
3.2. Đánh Giá Hiệu Quả Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Chưa Thực Chất
Công tác đánh giá chưa được tiến hành thường xuyên và chưa có các tiêu chí cụ thể, rõ ràng để đánh giá một cách khách quan, chính xác. Việc đánh giá chủ yếu dựa vào cảm tính, chưa chú trọng đến việc đánh giá sự tiến bộ của học sinh trong quá trình tham gia các hoạt động. Chính vì vậy, kết quả đánh giá chưa thực sự phản ánh được năng lực, phẩm chất của học sinh, chưa giúp học sinh nhận ra điểm mạnh, điểm yếu của bản thân để có kế hoạch phát triển.
IV. Phương Pháp Quản Lý Hiệu Quả HĐTN Hướng Nghiệp Lớp 6 Ở Sông Mã
Để khắc phục những hạn chế trong việc quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6, các trường THCS cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các giải pháp cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức, năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên; xây dựng chương trình, kế hoạch phù hợp với đặc điểm của địa phương; tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị; đổi mới phương pháp tổ chức, đánh giá; tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
4.1. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Quản Lý Và Giáo Viên
Cần tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. Nội dung tập huấn cần tập trung vào việc trang bị kiến thức, kỹ năng về thiết kế, tổ chức, đánh giá các hoạt động; cập nhật các thông tin về xu hướng nghề nghiệp; chia sẻ kinh nghiệm từ các đơn vị tiên tiến. Bên cạnh đó, cần khuyến khích cán bộ quản lý, giáo viên tự học, tự bồi dưỡng thông qua việc tham gia các hội thảo, diễn đàn, đọc sách báo chuyên ngành.
4.2. Xây Dựng Chương Trình Và Kế Hoạch Phù Hợp
Chương trình và kế hoạch cần được xây dựng dựa trên mục tiêu của Chương trình GDPT 2018, đặc điểm của địa phương, nhu cầu của học sinh. Nội dung các hoạt động cần đa dạng, phong phú, hấp dẫn, phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Cần chú trọng đến việc phát triển các kỹ năng mềm cho học sinh, như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, v.v. Đồng thời, cần tăng cường các hoạt động trải nghiệm thực tế, giúp học sinh có cơ hội tiếp xúc với các ngành nghề khác nhau.
V. Biện Pháp Quản Lý Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp Tại Sông Mã
Luận văn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh lớp 6 đối với các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La thì sẽ đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý HĐTN, HN ở các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La đáp ứng yêu cầu Chương trình GDPT 2018. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 ở các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La. Đề xuất một số biện pháp quản lý HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 ở các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La.
5.1. Đề Xuất Biện Pháp Quản Lý Hoạt Động Trải Nghiệm Hướng Nghiệp
Cần có những biện pháp để quản lý HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 nào cho các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La, đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018? Việc lập kế hoạch, chỉ đạo, tổ chức, kiểm tra đánh giá, điều kiện đảm bảo HĐTN, HN cho học sinh lớp 6 ở các trường THCS huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018 như thế nào?
