Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, góp phần phát triển đất nước. Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước xác định giáo dục - đào tạo là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội, do đó đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho sự phát triển bền vững. Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành nhằm đổi mới căn bản, chuyển trọng tâm từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học. Theo đó, việc xây dựng kế hoạch dạy học (KHDH) theo chương trình này là hoạt động quản lý trọng tâm, tạo nên tính đồng bộ và thống nhất trong triển khai các hoạt động giáo dục.
Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động xây dựng KHDH theo chương trình GDPT 2018 tại trường Trung học cơ sở (THCS) Tây Tựu, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội trong năm học 2021-2023. Trường THCS Tây Tựu là một cơ sở giáo dục có truyền thống lâu đời, đã tích cực triển khai chương trình mới nhưng còn tồn tại một số hạn chế trong quản lý xây dựng kế hoạch dạy học như giáo viên chưa chủ động tham gia, chưa phân tích kỹ đặc điểm học sinh và điều kiện nhà trường. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ nhà trường nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các trường THCS khác trong việc triển khai chương trình GDPT 2018.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, ban giám hiệu) đến đối tượng quản lý (giáo viên, học sinh) nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý giáo dục vừa là khoa học, nghề nghiệp, vừa là nghệ thuật, đòi hỏi sự thích nghi linh hoạt với môi trường biến động.
Lý thuyết xây dựng kế hoạch dạy học: Kế hoạch dạy học là tập hợp các hoạt động được sắp xếp theo trình tự nhằm đạt mục tiêu giáo dục cụ thể. Kế hoạch bao gồm mục tiêu, chiến lược, phân công trách nhiệm, thời gian và nguồn lực. Việc xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018 đòi hỏi sự chủ động, linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và đặc điểm học sinh.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý giáo dục, kế hoạch dạy học, chương trình giáo dục phổ thông 2018, năng lực học sinh, phương pháp dạy học tích cực, vai trò của các bên liên quan trong xây dựng kế hoạch.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật (Luật Giáo dục 2019, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT), tài liệu chuyên ngành, báo cáo của ngành, khảo sát thực trạng tại trường THCS Tây Tựu, ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.
Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp tài liệu lý luận; điều tra bằng phiếu hỏi với cỡ mẫu khoảng 100 giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên chủ chốt; quan sát thực tế hoạt động xây dựng kế hoạch; xử lý số liệu bằng thống kê mô tả (tỉ lệ %, trung bình cộng) và biểu đồ minh họa.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.
Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả thi, giúp đánh giá toàn diện thực trạng và đề xuất giải pháp hiệu quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý xây dựng kế hoạch dạy học còn nhiều hạn chế: Khoảng 35% giáo viên chưa xác định rõ mục tiêu chương trình GDPT 2018; 40% chưa chủ động tham gia xây dựng kế hoạch dạy học; 30% chưa phân tích kỹ đặc điểm học sinh và điều kiện nhà trường khi xây dựng kế hoạch.
Quản lý quá trình xây dựng kế hoạch chưa chặt chẽ: Ban giám hiệu chưa thường xuyên giám sát, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch dạy học; chỉ khoảng 60% kế hoạch được rà soát và điều chỉnh kịp thời theo thực tế.
Phối hợp các nguồn lực thực hiện kế hoạch còn hạn chế: Việc huy động cơ sở vật chất, trang thiết bị và công nghệ thông tin phục vụ dạy học mới đạt khoảng 70% so với yêu cầu; sự phối hợp giữa nhà trường với phụ huynh và cộng đồng chưa hiệu quả, chỉ khoảng 50% giáo viên đánh giá tích cực.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng kế hoạch: Bao gồm yếu tố bên trong như năng lực cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn giáo viên, tinh thần trách nhiệm; yếu tố bên ngoài như chính sách, cơ sở vật chất, sự hỗ trợ của địa phương và phụ huynh.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc chuyển đổi từ chương trình GDPT 2006 sang chương trình GDPT 2018 với nhiều điểm mới như tính mở, linh hoạt, yêu cầu cao về năng lực tự chủ của nhà trường và giáo viên. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả khảo sát tại trường THCS Tây Tựu phản ánh đúng xu hướng chung của các trường THCS trong giai đoạn đầu triển khai chương trình mới.
Việc quản lý xây dựng kế hoạch dạy học chưa hiệu quả ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỉ lệ giáo viên tham gia xây dựng kế hoạch, biểu đồ đường thể hiện tiến độ rà soát kế hoạch theo từng học kỳ, và bảng tổng hợp các nguồn lực được huy động phục vụ dạy học.
Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng và tổ chuyên môn trong việc nâng cao năng lực quản lý, đồng thời cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để đảm bảo kế hoạch dạy học phù hợp, khả thi và hiệu quả.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018, tập trung nâng cao kỹ năng phân tích đặc điểm học sinh, điều kiện nhà trường và xây dựng kế hoạch linh hoạt. Thời gian thực hiện: trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với nhà trường.
Xây dựng quy trình quản lý xây dựng kế hoạch chặt chẽ, minh bạch: Ban hành quy định cụ thể về các bước xây dựng, thẩm định, giám sát và điều chỉnh kế hoạch dạy học; tăng cường vai trò giám sát của ban giám hiệu và tổ chuyên môn. Thời gian: triển khai ngay từ đầu năm học 2023-2024. Chủ thể: Hiệu trưởng và Ban giám hiệu nhà trường.
Phát huy vai trò phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng: Tăng cường truyền thông, tổ chức các buổi họp phụ huynh, xây dựng mạng lưới hỗ trợ từ cộng đồng nhằm huy động nguồn lực vật chất và tinh thần cho hoạt động dạy học. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Nhà trường phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội.
Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Cải thiện phòng học, trang thiết bị dạy học, phát triển thư viện điện tử và các phần mềm hỗ trợ giảng dạy để đáp ứng yêu cầu đổi mới. Thời gian: kế hoạch đầu tư giai đoạn 2023-2025. Chủ thể: Nhà trường phối hợp với các cấp quản lý và địa phương.
Các giải pháp trên nhằm nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng kế hoạch dạy học, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT 2018, nâng cao chất lượng giáo dục tại trường THCS Tây Tựu.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục các trường THCS: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và phương pháp quản lý xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018, từ đó nâng cao năng lực quản lý chuyên môn.
Giáo viên các môn học tại trường THCS: Hỗ trợ giáo viên nắm vững quy trình xây dựng kế hoạch dạy học, phát huy vai trò tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học.
Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận, huyện: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chương trình bồi dưỡng, hướng dẫn và giám sát việc thực hiện kế hoạch dạy học tại các trường THCS trên địa bàn.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.
Câu hỏi thường gặp
Kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018 khác gì so với chương trình cũ?
Chương trình GDPT 2018 có tính mở, linh hoạt hơn, cho phép nhà trường và giáo viên chủ động xây dựng kế hoạch phù hợp với điều kiện thực tế, tập trung phát triển phẩm chất và năng lực người học thay vì chỉ truyền thụ kiến thức.Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý xây dựng kế hoạch dạy học là gì?
Hiệu trưởng là người lãnh đạo, giám sát, hỗ trợ và tạo động lực cho đội ngũ giáo viên trong việc xây dựng, triển khai và điều chỉnh kế hoạch dạy học nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục.Làm thế nào để huy động nguồn lực phục vụ xây dựng kế hoạch dạy học hiệu quả?
Cần phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, cộng đồng và các tổ chức xã hội để huy động tài chính, cơ sở vật chất, trang thiết bị và hỗ trợ tinh thần, đồng thời tăng cường truyền thông và tạo sự đồng thuận.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp: phân tích lý luận, khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và xử lý số liệu thống kê mô tả nhằm đánh giá toàn diện thực trạng và đề xuất giải pháp.Làm sao để giáo viên nâng cao năng lực xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình mới?
Giáo viên cần tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tích cực trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, chủ động nghiên cứu chương trình và phối hợp với tổ chuyên môn để xây dựng kế hoạch phù hợp, sáng tạo và hiệu quả.
Kết luận
- Quản lý hoạt động xây dựng kế hoạch dạy học theo chương trình GDPT 2018 là khâu then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục tại trường THCS Tây Tựu.
- Thực trạng cho thấy còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực và phối hợp nguồn lực trong xây dựng kế hoạch dạy học.
- Hiệu trưởng và tổ chuyên môn giữ vai trò trung tâm trong quản lý, giám sát và hỗ trợ giáo viên thực hiện kế hoạch.
- Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm bồi dưỡng năng lực, xây dựng quy trình quản lý, phối hợp nguồn lực và đầu tư cơ sở vật chất.
- Nghiên cứu có thể được áp dụng và mở rộng cho các trường THCS khác trong việc triển khai chương trình GDPT 2018, góp phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông.
Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học 2023-2024, tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ và điều chỉnh phù hợp.
Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động tiếp cận, áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học theo chương trình GDPT 2018.