Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện tại Việt Nam, việc quản lí và sử dụng thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt tại các trường trung học cơ sở (THCS). Theo báo cáo tổng kết năm học 2021-2022 của Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, toàn huyện có 20 trường THCS với tổng số 10.788 học sinh và 474 cán bộ, giáo viên biên chế. Trường THCS Tân Tiến, với 280 học sinh và 15 cán bộ, giáo viên, là một trong những đơn vị tiêu biểu của huyện, đã đạt chuẩn quốc gia giai đoạn 1 và kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 2. Tuy nhiên, công tác quản lí sử dụng TBDH tại trường còn nhiều hạn chế như thiết bị chưa đồng bộ, giáo viên chưa chủ động sử dụng thiết bị, và nguồn lực tài chính hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lí sử dụng TBDH tại trường THCS Tân Tiến trong bối cảnh đổi mới giáo dục, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí hiệu quả, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc sử dụng TBDH, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí này. Thời gian khảo sát chủ yếu trong năm học 2021-2023, tại trường THCS Tân Tiến, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH, góp phần phát triển năng lực người học theo định hướng đổi mới giáo dục, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lí giáo dục trong việc hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện công tác thiết bị dạy học tại các trường THCS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục và quản lí thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lí giáo dục: Theo H. Fayol và H. Koontz, quản lí giáo dục bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả. Quản lí giáo dục là quá trình tác động có chủ đích của chủ thể quản lí lên đối tượng quản lí trong hoạt động giáo dục.

  • Lý thuyết quản lí thiết bị dạy học: Quản lí TBDH là hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc sử dụng thiết bị nhằm phục vụ hiệu quả quá trình dạy học. Thiết bị dạy học được xem là công cụ hỗ trợ quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học, giúp phát triển năng lực người học.

Các khái niệm chính bao gồm: thiết bị dạy học, sử dụng thiết bị dạy học, quản lí thiết bị dạy học, đổi mới giáo dục, năng lực người học, và chương trình giáo dục phổ thông 2018. Mô hình quản lí TBDH được xây dựng dựa trên các chức năng quản lí cơ bản, kết hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và ứng dụng công nghệ thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp thu thập qua bảng hỏi khảo sát 15 cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên và học sinh trường THCS Tân Tiến; phỏng vấn sâu cán bộ quản lí và giáo viên; hồ sơ lưu trữ về nhật kí sử dụng thiết bị dạy học của nhà trường. Dữ liệu thứ cấp gồm các tài liệu, văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các công trình nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu khảo sát, phân tích định tính từ phỏng vấn và hồ sơ. Áp dụng thuật toán học để xử lý dữ liệu và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2021 đến 2023, với các bước: tổng hợp cơ sở lí luận (6 tháng), khảo sát thực trạng (6 tháng), phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp (6 tháng), hoàn thiện luận văn (3 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Trường THCS Tân Tiến có sự tăng trưởng về số lượng thiết bị dạy học qua các năm: năm học 2020-2021 có 312 thiết bị trực quan, 323 thiết bị thí nghiệm, đến năm học 2022-2023 tăng lên 484 thiết bị trực quan và 445 thiết bị thí nghiệm. Tuy nhiên, thiết bị chưa đồng bộ và chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Mức độ sử dụng thiết bị dạy học: Khoảng 70% giáo viên sử dụng thiết bị dạy học trong các tiết học, nhưng chỉ 40% trong số đó sử dụng thường xuyên và hiệu quả. Học sinh tham gia sử dụng thiết bị tích cực hơn trong các môn khoa học tự nhiên so với môn xã hội.

  3. Nhận thức và kỹ năng của cán bộ quản lí và giáo viên: 85% cán bộ quản lí và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học, nhưng chỉ 60% có kỹ năng sử dụng thiết bị thành thạo. 15% giáo viên còn ngại đổi mới phương pháp và sử dụng thiết bị do thiếu kỹ năng và thời gian chuẩn bị.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lí sử dụng TBDH: Năng lực tài chính của nhà trường bị hạn chế, ảnh hưởng đến việc mua sắm và bảo trì thiết bị. Ngoài ra, việc huy động nguồn lực xã hội còn yếu, chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ, và tiến bộ công nghệ chưa được ứng dụng triệt để.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy, mặc dù trường THCS Tân Tiến đã có sự đầu tư tăng cường về thiết bị dạy học, nhưng hiệu quả sử dụng chưa tương xứng với tiềm năng. Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về kỹ năng sử dụng thiết bị của giáo viên và công tác quản lí chưa chặt chẽ, đặc biệt trong việc lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc đào tạo đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lí về kỹ năng sử dụng thiết bị là yếu tố quyết định nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tự làm và sử dụng thiết bị dạy học còn hạn chế, trong khi đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Các biểu đồ về tần suất sử dụng thiết bị theo môn học và mức độ hài lòng của giáo viên có thể minh họa rõ nét sự phân hóa trong việc sử dụng TBDH. Kết quả nghiên cứu cũng khẳng định vai trò quan trọng của chính sách và nguồn lực tài chính trong việc đảm bảo chất lượng quản lí thiết bị dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng TBDH cho cán bộ quản lí và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về kỹ năng sử dụng và tự chế tạo thiết bị dạy học, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu đạt 90% giáo viên thành thạo kỹ năng trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với trường THCS Tân Tiến.

  2. Rà soát, kiểm tra và bổ sung thiết bị dạy học: Lập bảng kê chi tiết các thiết bị hiện có, đánh giá chất lượng và mức độ phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thực hiện kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần để kịp thời sửa chữa, thay thế hoặc bổ sung thiết bị. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường.

  3. Tổ chức chỉ đạo sử dụng thiết bị dạy học hiệu quả: Xây dựng quy trình sử dụng thiết bị rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng cá nhân, tăng cường kiểm tra, đánh giá việc sử dụng thiết bị trong các tiết học. Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng thiết bị thường xuyên lên 80% trong 1 năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn.

  4. Ứng dụng công nghệ cao trong tự làm và sử dụng thiết bị dạy học: Khuyến khích giáo viên sử dụng phần mềm, video, mô hình 3D và các công cụ công nghệ thông tin để thiết kế và trình bày bài giảng sinh động. Tổ chức các cuộc thi sáng tạo thiết bị dạy học công nghệ cao hàng năm. Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với các trung tâm công nghệ giáo dục.

  5. Tham mưu và huy động nguồn lực tài chính: Đề xuất với cấp trên và chính quyền địa phương tăng kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, đồng thời phát huy xã hội hóa, huy động sự đóng góp của phụ huynh và cộng đồng. Mục tiêu tăng ngân sách thiết bị ít nhất 20% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường và Phòng Giáo dục huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lí thiết bị dạy học phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường THCS: Tham khảo các biện pháp quản lí sử dụng thiết bị dạy học hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lí và tổ chức hoạt động dạy học.

  3. Giáo viên các môn học tại trường THCS: Nắm bắt vai trò, kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học, áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy để nâng cao chất lượng bài giảng và phát triển năng lực học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lí giáo dục: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lí thiết bị dạy học, đổi mới phương pháp dạy học và phát triển giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lí sử dụng thiết bị dạy học lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Quản lí tốt thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được sử dụng hiệu quả, phục vụ mục tiêu phát triển năng lực người học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

  2. Những khó khăn chính trong quản lí sử dụng thiết bị dạy học tại trường THCS Tân Tiến là gì?
    Khó khăn gồm thiết bị chưa đồng bộ, kỹ năng sử dụng thiết bị của giáo viên còn hạn chế, nguồn lực tài chính eo hẹp và công tác kiểm tra, đánh giá chưa chặt chẽ.

  3. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị, khuyến khích tự học và sáng tạo thiết bị, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lí và sử dụng thiết bị dạy học là gì?
    Công nghệ thông tin giúp tạo ra các thiết bị dạy học hiện đại, sinh động, hỗ trợ giáo viên thiết kế bài giảng sáng tạo, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lí và kiểm tra sử dụng thiết bị.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực tài chính cho thiết bị dạy học?
    Ngoài ngân sách nhà nước, nhà trường cần vận động sự đóng góp của phụ huynh, cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội, đồng thời xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị hợp lý, hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lí sử dụng thiết bị dạy học tại trường THCS Tân Tiến còn nhiều hạn chế về trang bị, kỹ năng sử dụng và công tác quản lí.
  • Thiết bị dạy học đóng vai trò quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực người học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm nhận thức, kỹ năng giáo viên, năng lực tài chính, chính sách và tiến bộ công nghệ.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ: nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng, rà soát thiết bị, chỉ đạo sử dụng hiệu quả, ứng dụng công nghệ cao và huy động nguồn lực tài chính.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lí giáo dục và trường THCS trong việc nâng cao chất lượng quản lí thiết bị dạy học, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 12-24 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong quản lí thiết bị dạy học.

Call to action: Các nhà quản lí giáo dục và trường THCS cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp quản lí thiết bị dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển bền vững.