Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, chương trình Giáo dục phổ thông 2018 được ban hành nhằm đổi mới căn bản và toàn diện phương pháp dạy học (PPDH), chuyển từ truyền đạt kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông, với đặc thù là vùng dân tộc thiểu số và điều kiện kinh tế-xã hội còn nhiều khó khăn, đang trong quá trình triển khai chương trình này. Tuy nhiên, việc đổi mới PPDH theo định hướng chương trình mới còn gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học tại các trường trung học cơ sở (THCS).

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý đổi mới PPDH theo định hướng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tại các trường THCS huyện Đắk Glong trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố như nhận thức của cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV), học sinh (HS), công tác bồi dưỡng, tổ chức thực hiện và các điều kiện triển khai đổi mới PPDH.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn, góp phần thực hiện thành công chương trình Giáo dục phổ thông mới, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục tại địa phương. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp dữ liệu thực tiễn để các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường điều chỉnh chính sách, phương pháp quản lý phù hợp với đặc thù vùng miền và yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý theo chức năng: Quản lý được hiểu là quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý đổi mới PPDH là sự tác động có tổ chức, có kế hoạch của CBQL đến hoạt động dạy học nhằm thực hiện mục tiêu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  • Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học: Đổi mới PPDH là sự thay đổi, kế thừa và phát triển các phương pháp truyền thống kết hợp với các phương pháp hiện đại nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo và năng lực vận dụng kiến thức của học sinh.

  • Khái niệm năng lực và phẩm chất học sinh: Chương trình GDPT 2018 nhấn mạnh phát triển 5 phẩm chất (Yêu nước, Nhân ái, Chăm chỉ, Trung thực, Trách nhiệm) và các năng lực chung (tự học, giao tiếp, giải quyết vấn đề, sáng tạo).

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý đổi mới PPDH, năng lực và phẩm chất học sinh, phương pháp dạy học tích cực, quản lý giáo dục phân cấp, và điều kiện triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đắk Glong, các báo cáo tổng kết năm học 2018-2019, 2019-2020, 2020-2021; dữ liệu khảo sát thực tiễn thu thập qua phiếu điều tra với 222 đối tượng gồm 18 CBQL và 204 giáo viên tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích định lượng và định tính. Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình) và biểu đồ minh họa. Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn sâu, quan sát dự giờ, nghiên cứu hồ sơ và tài liệu liên quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn 2019-2021, tập trung khảo sát thực trạng đổi mới PPDH và công tác quản lý đổi mới tại các trường THCS huyện Đắk Glong trong ba năm học liên tiếp (2018-2019 đến 2020-2021).

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu toàn bộ CBQL và giáo viên tại 10 trường THCS trên địa bàn huyện nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

  • Công cụ nghiên cứu: Bộ phiếu điều tra xã hội học được thiết kế theo các tiêu chí đánh giá nhận thức, thực trạng quản lý, bồi dưỡng, tổ chức thực hiện đổi mới PPDH, cùng với phỏng vấn chuyên gia và quan sát thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về đổi mới PPDH: 88,9% CBQL và 61,76% giáo viên đánh giá việc đổi mới PPDH theo định hướng chương trình GDPT 2018 là rất cần thiết hoặc cần thiết. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 9% giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về sự cần thiết này, một số còn giữ quan điểm duy trì phương pháp truyền thống.

  2. Công tác bồi dưỡng giáo viên: 73% giáo viên đánh giá phòng Giáo dục đã lập kế hoạch bồi dưỡng tốt, 71,1% cho rằng công tác tuyên truyền phổ biến được thực hiện hiệu quả. Tuy nhiên, chỉ khoảng 56,9% đánh giá công tác quản lý, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng là tốt, còn 17,6% cho rằng chưa được quan tâm đúng mức.

  3. Thực trạng tổ chức sinh hoạt chuyên môn và đổi mới PPDH: Khoảng 31,9% giáo viên thực hiện tốt kỹ năng tổ chức cho học sinh tự tìm ra kiến thức mới, 24,5% thiết kế hệ thống việc làm cho học sinh tốt. Tuy nhiên, chỉ 30,8% giáo viên thực hiện tốt các hoạt động đóng vai, trò chơi nhận thức nhằm kích thích học sinh.

  4. Sử dụng phương pháp dạy học trên lớp: Phương pháp truyền thống như thuyết trình vẫn được sử dụng phổ biến với 83,3% giáo viên thực hiện tốt. Trong khi đó, các phương pháp tích cực như nêu và giải quyết vấn đề chỉ có 16,66% giáo viên thực hiện tốt, 27,77% khá, còn lại ở mức trung bình và yếu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý đổi mới PPDH tại các trường THCS huyện Đắk Glong đã đạt được những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc nâng cao nhận thức của CBQL và giáo viên về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học. Việc tổ chức bồi dưỡng giáo viên được thực hiện tương đối hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng đổi mới PPDH.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế đáng kể như sự chưa đồng đều trong nhận thức của giáo viên, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế và chưa thường xuyên. Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn, tâm lý ngại đổi mới của một bộ phận giáo viên, cũng như công tác quản lý, kiểm tra, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng chưa được chú trọng đúng mức.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình tại Đắk Glong phản ánh đặc thù vùng khó khăn, nơi mà việc đổi mới giáo dục gặp nhiều thách thức về nguồn lực và điều kiện thực tiễn. Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, mức độ thực hiện các phương pháp dạy học và đánh giá hiệu quả bồi dưỡng sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề nêu trên.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các cấp quản lý giáo dục địa phương điều chỉnh chính sách, tăng cường hỗ trợ về cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng bồi dưỡng và tạo môi trường thuận lợi để giáo viên phát huy sáng tạo trong đổi mới phương pháp dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, phổ biến
    • Target metric: 100% CBQL và giáo viên nhận thức đúng về đổi mới PPDH
    • Timeline: Triển khai liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS

  2. Nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác bồi dưỡng giáo viên

    • Động từ hành động: Tổ chức, đánh giá, cải tiến
    • Target metric: Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực đổi mới PPDH trên 80%
    • Timeline: Hàng năm, tập trung trước mỗi năm học mới
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng

  3. Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Động từ hành động: Đầu tư, trang bị, bảo trì
    • Target metric: 100% trường THCS có đủ phòng học bộ môn và thiết bị tối thiểu theo quy định
    • Timeline: Kế hoạch 3 năm (2023-2025)
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các nhà tài trợ

  4. Khuyến khích và hỗ trợ giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực

    • Động từ hành động: Hỗ trợ, khuyến khích, giám sát
    • Target metric: Tăng tỷ lệ giáo viên sử dụng phương pháp tích cực lên 60% trong 2 năm
    • Timeline: 2023-2024
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường, tổ trưởng chuyên môn

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi trong quản lý đổi mới PPDH

    • Động từ hành động: Kiểm tra, đánh giá, phản hồi
    • Target metric: 100% trường THCS có kế hoạch kiểm tra đổi mới PPDH định kỳ
    • Timeline: Hàng học kỳ
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng các trường

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và phòng Giáo dục và Đào tạo

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý đổi mới PPDH phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách hỗ trợ đổi mới giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp quản lý đổi mới PPDH, nâng cao năng lực tổ chức và chỉ đạo đổi mới dạy học.
    • Use case: Triển khai các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả tại trường.

  3. Giáo viên trung học cơ sở

    • Lợi ích: Cập nhật kiến thức về đổi mới PPDH, nâng cao kỹ năng thiết kế bài giảng và tổ chức hoạt động học tập tích cực.
    • Use case: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý đổi mới PPDH.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018 lại quan trọng?
    Đổi mới PPDH giúp phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, phù hợp với yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời đại công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đổi mới PPDH tại các trường THCS huyện Đắk Glong là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, hạn chế về cơ sở vật chất, công tác bồi dưỡng chưa đồng bộ và thiếu kiểm tra, đánh giá hiệu quả đổi mới.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng giáo viên về đổi mới PPDH?
    Cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng bài bản, tổ chức tập huấn thường xuyên, đánh giá hiệu quả và hỗ trợ giáo viên áp dụng thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Phương pháp dạy học tích cực nào được khuyến khích áp dụng trong chương trình GDPT 2018?
    Các phương pháp như học qua hoạt động, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi nhận thức và tự học được khuyến khích nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh.

  5. Vai trò của cán bộ quản lý trong đổi mới phương pháp dạy học là gì?
    CBQL có vai trò hoạch định kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên và học sinh thực hiện đổi mới PPDH hiệu quả, đồng thời nâng cao năng lực quản lý đổi mới.

Kết luận

  • Quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tại các trường THCS huyện Đắk Glong đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức bồi dưỡng giáo viên.
  • Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, đòi hỏi sự quan tâm hơn nữa từ các cấp quản lý và nhà trường.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới PPDH, bao gồm tăng cường tuyên truyền, nâng cao chất lượng bồi dưỡng, cải thiện cơ sở vật chất và kiểm tra, đánh giá thường xuyên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục tại địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số và vùng khó khăn.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả đổi mới PPDH trong các giai đoạn tiếp theo để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ, chủ động đổi mới tư duy và phương pháp quản lý, giảng dạy để thực hiện thành công chương trình Giáo dục phổ thông 2018, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại huyện Đắk Glong và các vùng tương tự.