Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, việc nâng cao chất lượng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn (TCM) trong các trường trung học phổ thông (THPT) trở thành yêu cầu cấp thiết. Huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long, với hơn 60% giá trị kinh tế dựa vào nông nghiệp và mạng lưới 9 trường THPT, đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc đổi mới quản lý giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh. Nghiên cứu khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TCM tại 6 trường THPT trên địa bàn huyện Bình Tân trong năm học 2018-2019 với sự tham gia của 200 cán bộ quản lý và giáo viên đã chỉ ra mức độ thực hiện các hoạt động chuyên môn của TCM đạt điểm trung bình 3,29 trên thang 4, trong đó hoạt động đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp đạt mức cao nhất (3,66). Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động TCM phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THPT huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long, trong giai đoạn từ tháng 12/2018 đến tháng 12/2019. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục địa phương nâng cao chất lượng dạy và học, góp phần thực hiện thành công đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh vai trò của tổ chuyên môn như một đơn vị cơ bản trong quản lý nhà trường THPT. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý nhà trường: Hoạt động điều hành, tổ chức và kiểm tra các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển toàn diện học sinh.
  • Tổ chuyên môn (TCM): Đơn vị tổ chức cơ bản trong trường THPT, chịu trách nhiệm quản lý, điều hành hoạt động chuyên môn của giáo viên trong tổ.
  • Tổ trưởng chuyên môn (TTCM): Người đứng đầu TCM, chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động của tổ.
  • Hoạt động chuyên môn của TCM: Bao gồm xây dựng kế hoạch dạy học, bồi dưỡng giáo viên, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, kiểm tra đánh giá giáo viên và học sinh.
  • Quản lý hoạt động TCM đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục: Quản lý nhằm đảm bảo hoạt động TCM phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực học sinh, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.

Khung lý thuyết còn tham khảo các mô hình quản lý giáo dục quốc tế và trong nước, nhấn mạnh sự phối hợp giữa các chủ thể quản lý (hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên) và các yếu tố ảnh hưởng như điều kiện vật chất, chính sách giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát 200 cán bộ quản lý và giáo viên tại 6 trường THPT huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long; tài liệu pháp luật, văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT Vĩnh Long; các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến quản lý TCM.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả (tần suất, điểm trung bình), phân tích định tính qua phỏng vấn sâu với hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên; so sánh kết quả khảo sát với các nghiên cứu tương tự.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng được tiến hành từ 01/12/2018 đến 31/12/2018; phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp trong năm 2019; hoàn thiện luận văn vào tháng 6/2019.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên tại 6 trường THPT tiêu biểu trên địa bàn huyện Bình Tân nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ thực hiện các hoạt động chuyên môn của TCM: Tất cả 8 hoạt động cơ bản của TCM được đánh giá thực hiện ở mức khá với điểm trung bình 3,29. Hoạt động đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp đạt điểm cao nhất 3,66 (65,5% ý kiến đánh giá tốt), trong khi hoạt động nghiên cứu khoa học và viết sáng kiến kinh nghiệm thấp nhất với điểm 2,82 (27,5% ý kiến đánh giá tốt).

  2. Thực trạng quản lý lập kế hoạch và chỉ đạo TCM: Các biện pháp quản lý lập kế hoạch được đánh giá khá cao với điểm trung bình 3,42. Trong đó, quán triệt mục tiêu đổi mới giáo dục cho giáo viên qua hoạt động TCM đạt điểm 3,65, kỹ năng tổ chức lớp học và phối hợp phương pháp dạy học đạt 3,64. Tuy nhiên, hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch cá nhân được đánh giá thấp nhất (3,0).

  3. Tổ chức hoạt động TCM: Các biện pháp tổ chức được thực hiện khá tốt với điểm trung bình 3,3. Tổ chức thực hiện quy chế chuyên môn đạt điểm cao nhất 3,72, trong khi thiết lập mối quan hệ giữa TCM và các bộ phận khác như cơ sở vật chất, kinh phí đạt điểm thấp nhất 2,93.

  4. Chỉ đạo thực hiện và điều chỉnh hoạt động TCM: Được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình 3,38. Chỉ đạo việc thực hiện nội dung, chương trình đạt điểm cao nhất 3,58, còn chỉ đạo hoạt động nghiên cứu khoa học và sáng kiến kinh nghiệm thấp nhất 3,02.

  5. Kiểm tra thực hiện kế hoạch hoạt động TCM: Các biện pháp kiểm tra được thực hiện khá đầy đủ với điểm trung bình 3,29. Quán triệt tinh thần kiểm tra đánh giá hoạt động TCM đạt điểm cao nhất 3,57, trong khi điều chỉnh kế hoạch hoạt động TCM đạt điểm thấp nhất 2,97.

  6. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TCM: Các yếu tố chủ quan như trình độ, năng lực của giáo viên (3,76), sự ủng hộ và tâm huyết của giáo viên (3,75), nhận thức của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn (3,74) có ảnh hưởng lớn. Yếu tố khách quan như điều kiện vật chất, thiết bị kỹ thuật (3,81), văn bản pháp lý (3,68) cũng đóng vai trò quan trọng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động của TCM tại các trường THPT huyện Bình Tân đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong công tác đánh giá giáo viên và tổ chức thực hiện quy chế chuyên môn. Tuy nhiên, hoạt động nghiên cứu khoa học và sáng kiến kinh nghiệm còn mang tính hình thức, chưa phát huy hiệu quả thực tiễn. Việc xây dựng kế hoạch cá nhân của giáo viên còn hạn chế do thiếu sự hướng dẫn và bồi dưỡng chuyên môn.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với nhận định rằng vai trò của tổ trưởng chuyên môn và sự phối hợp giữa các thành viên trong tổ là yếu tố then chốt quyết định chất lượng hoạt động chuyên môn. Các khó khăn về cơ sở vật chất và phương pháp quản lý hành chính còn tồn tại ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ thực hiện các hoạt động TCM, bảng phân tích điểm trung bình các biện pháp quản lý, và biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ ý kiến thuận lợi và khó khăn trong tổ chức hoạt động TCM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý hoạt động TCM

    • Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý cho tổ trưởng chuyên môn và cán bộ quản lý.
    • Thời gian: Triển khai định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT.

  2. Tổ chức hoạt động dạy học của TCM theo định hướng phát triển năng lực học sinh

    • Xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp, đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá theo năng lực.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, giáo viên và hiệu trưởng.

  3. Tổ chức sinh hoạt TCM theo hướng nghiên cứu bài học nhằm phát triển năng lực dạy học cho giáo viên

    • Thực hiện sinh hoạt chuyên môn tập trung vào phân tích bài học, trao đổi kinh nghiệm và cải tiến phương pháp dạy học.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ hàng tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.

  4. Quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch của TCM và kế hoạch cá nhân của giáo viên

    • Hướng dẫn và kiểm tra việc xây dựng kế hoạch cá nhân phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục.
    • Thời gian: Thực hiện đầu năm học và theo dõi xuyên suốt.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ trưởng chuyên môn và hiệu trưởng.

  5. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động của TCM

    • Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ, đột xuất và đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch hoạt động TCM.
    • Thời gian: Kiểm tra hàng quý và tổng kết cuối năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn.

Các biện pháp này cần được thực hiện đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và giáo viên để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Bình Tân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng các trường THPT

    • Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp quản lý hoạt động TCM hiệu quả, từ đó chỉ đạo và điều hành nhà trường phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên môn.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên các trường THPT

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và phương pháp tổ chức hoạt động chuyên môn theo hướng đổi mới.
    • Use case: Áp dụng phương pháp sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học để nâng cao năng lực dạy học.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục tại Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường THPT trong công tác quản lý chuyên môn.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng cho tổ trưởng chuyên môn.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động TCM.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tổ chuyên môn có vai trò gì trong đổi mới giáo dục phổ thông?
    Tổ chuyên môn là đơn vị cơ bản quản lý hoạt động chuyên môn, trực tiếp triển khai đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động TCM hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất hạn chế, phương pháp quản lý mang tính hành chính, thiếu bồi dưỡng năng lực cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên chưa đồng đều trong đổi mới phương pháp.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học?
    Cần tổ chức sinh hoạt tập trung vào phân tích bài học, trao đổi kinh nghiệm, khuyến khích giáo viên tự đánh giá và đề xuất cải tiến, tránh hình thức và xếp loại giờ dạy.

  4. Tại sao việc xây dựng kế hoạch cá nhân của giáo viên lại quan trọng?
    Kế hoạch cá nhân giúp giáo viên chủ động trong công tác giảng dạy, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục, đồng thời là cơ sở để tổ trưởng chuyên môn kiểm tra, đánh giá hiệu quả công việc.

  5. Các biện pháp quản lý hoạt động TCM có thể áp dụng như thế nào trong điều kiện hạn chế về nguồn lực?
    Có thể ưu tiên nâng cao nhận thức và bồi dưỡng năng lực cho tổ trưởng chuyên môn, tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, đồng thời tận dụng các nguồn lực sẵn có và phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long.
  • Hoạt động TCM hiện nay được thực hiện khá tốt nhưng còn tồn tại hạn chế về nghiên cứu khoa học, xây dựng kế hoạch cá nhân và điều kiện vật chất.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm năng lực cán bộ quản lý, trình độ giáo viên và điều kiện khách quan như cơ sở vật chất, chính sách giáo dục.
  • Năm biện pháp quản lý được đề xuất gồm nâng cao nhận thức, tổ chức dạy học theo năng lực, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, quản lý kế hoạch và kiểm tra thực hiện kế hoạch.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các biện pháp này trong năm học tiếp theo để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và tổ trưởng chuyên môn cần phối hợp chặt chẽ, chủ động áp dụng các biện pháp quản lý đổi mới nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn, góp phần thực hiện thành công đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.