Tổng quan nghiên cứu

Kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia (THPT QG) là sự kiện quan trọng nhất trong hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam, đánh giá kết quả 12 năm học của học sinh và chất lượng giáo dục của các trường THPT. Trong 3 năm gần đây, các trường THPT huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đã duy trì tỉ lệ tốt nghiệp 100%, tuy nhiên chất lượng điểm thi có xu hướng giảm và thứ hạng các trường cũng giảm theo từng năm. Tình hình dịch bệnh Covid-19 đã tạo ra nhiều thách thức cho công tác quản lý hoạt động ôn thi tại các trường. Nghiên cứu này nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động ôn thi THPT QG tại 3 trường THPT trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên trong hai năm 2020 và 2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hơn nhằm nâng cao chất lượng ôn thi và kết quả thi.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý hoạt động ôn thi THPT QG, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trường THPT Lê Lợi, Tân Bình và Thường Tân, với dữ liệu thu thập từ cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý ôn thi, góp phần nâng cao tỷ lệ đỗ tốt nghiệp và điểm thi trung bình, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách và kế hoạch ôn thi phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Theo Kônđacôp (1984), quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ quản lý nhằm đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả. Quản lý hoạt động ôn thi THPT QG là một phần của quản lý chuyên môn trong nhà trường, tập trung vào việc điều phối các nguồn lực, tổ chức và kiểm soát quá trình ôn thi.

  • Mô hình quản lý hoạt động ôn thi: Bao gồm các thành tố chính như mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Quản lý hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các yếu tố này, đồng thời phải thích ứng với các yếu tố khách quan như chính sách giáo dục, dịch bệnh và điều kiện xã hội.

  • Khái niệm chính: Quản lý hoạt động ôn thi THPT QG, hiệu quả ôn thi, năng lực quản lý của cán bộ quản lý, động lực học tập của học sinh, và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát bằng phiếu hỏi với 03 trường THPT tại huyện Bắc Tân Uyên, gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh; phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên; phân tích hồ sơ quản lý và kết quả thi THPT QG năm 2020 và 2021.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS để tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn, kiểm định độ tin cậy và phân tích tương quan. Dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp trích lọc nội dung nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong hai năm học 2020 và 2021, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, đề xuất giải pháp và khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động ôn thi: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại 3 trường nhận thức đúng đắn về vai trò then chốt của hoạt động ôn thi trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và kết quả thi THPT QG. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa thực sự quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  2. Thực trạng xây dựng và triển khai kế hoạch ôn thi: 70% trường đã xây dựng kế hoạch ôn thi chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế, nhưng chỉ có khoảng 60% kế hoạch được triển khai đầy đủ và hiệu quả. Việc điều chỉnh kế hoạch trong bối cảnh dịch Covid-19 còn hạn chế, gây ảnh hưởng đến tiến độ ôn tập.

  3. Phương pháp ôn thi và hình thức tổ chức: 75% giáo viên áp dụng đa dạng phương pháp ôn thi, bao gồm ôn tập trực tiếp, trực tuyến và giải đề thi mẫu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% học sinh tham gia đầy đủ các lớp ôn tập, do ảnh hưởng của dịch bệnh và điều kiện học tập tại nhà.

  4. Kiểm tra, đánh giá và quản lý điều kiện phục vụ: Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động ôn thi được thực hiện thường xuyên tại 65% trường, nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ ôn thi còn thiếu hụt, đặc biệt trong việc tổ chức ôn thi trực tuyến.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do tác động của dịch Covid-19 làm gián đoạn hoạt động dạy và học, đồng thời hạn chế nguồn lực và sự phối hợp giữa các bên liên quan. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phản ánh thực trạng chung của nhiều địa phương khi phải thích ứng với tình hình dịch bệnh và đổi mới quản lý giáo dục.

Việc nhận thức đúng đắn của cán bộ quản lý và giáo viên là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý ôn thi. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong xây dựng và triển khai kế hoạch, cũng như hạn chế trong kiểm tra, đánh giá và điều kiện vật chất, đã ảnh hưởng đến chất lượng ôn thi và kết quả thi của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng, mức độ triển khai kế hoạch, tỷ lệ tham gia ôn tập của học sinh và đánh giá điều kiện phục vụ ôn thi tại các trường. Bảng so sánh kết quả thi THPT QG năm 2020 và 2021 cũng minh họa sự biến động về điểm số và tỷ lệ đỗ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động ôn thi, cập nhật kiến thức mới và kỹ năng quản lý đổi mới. Mục tiêu nâng cao nhận thức đúng đắn lên trên 95% trong vòng 1 năm, do Sở GDĐT phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Cải tiến công tác lập kế hoạch ôn thi
    Xây dựng kế hoạch ôn thi linh hoạt, có phương án dự phòng cho các tình huống bất thường như dịch bệnh. Tăng cường sự tham gia của giáo viên, học sinh và phụ huynh trong xây dựng kế hoạch. Thực hiện trong kỳ học tiếp theo, do Ban Giám hiệu các trường chủ trì.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức ôn thi
    Kết hợp hiệu quả giữa ôn thi trực tiếp và trực tuyến, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ giảng dạy và kiểm tra đánh giá. Tăng cường tổ chức các lớp ôn tập theo trình độ học sinh để nâng cao hiệu quả. Triển khai ngay trong năm học hiện tại, do tổ chuyên môn và giáo viên thực hiện.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và quản lý điều kiện phục vụ
    Xây dựng bộ tiêu chí kiểm tra, đánh giá cụ thể, minh bạch và thực hiện định kỳ. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ ôn thi, đặc biệt là thiết bị hỗ trợ học trực tuyến. Thực hiện trong 2 năm tới, do Ban Quản lý hoạt động ôn thi và Ban Giám hiệu phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động ôn thi, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng thi và uy tín nhà trường.

  2. Giáo viên bộ môn và tổ trưởng chuyên môn
    Tham khảo các phương pháp ôn thi phù hợp với từng đối tượng học sinh, cách phối hợp tổ chức ôn tập và đánh giá kết quả học tập.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động ôn thi THPT QG, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội liên quan đến giáo dục
    Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của hoạt động ôn thi, từ đó phối hợp hỗ trợ nhà trường và học sinh trong quá trình ôn tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động ôn thi THPT QG có vai trò gì trong chất lượng giáo dục?
    Quản lý hoạt động ôn thi giúp tổ chức, điều phối các nguồn lực, đảm bảo kế hoạch ôn thi được thực hiện hiệu quả, từ đó nâng cao kết quả thi và chất lượng giáo dục của nhà trường.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động ôn thi?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như các yếu tố khách quan như dịch bệnh và chính sách giáo dục.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch ôn thi phù hợp trong bối cảnh dịch Covid-19?
    Cần xây dựng kế hoạch linh hoạt, có phương án dự phòng, kết hợp hình thức ôn thi trực tiếp và trực tuyến, đồng thời tăng cường truyền thông và hỗ trợ học sinh.

  4. Phương pháp ôn thi nào được đánh giá hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp kết hợp ôn tập kiến thức cơ bản và nâng cao, giải đề thi mẫu, ôn tập theo nhóm và sử dụng công nghệ hỗ trợ dạy học trực tuyến được đánh giá cao về hiệu quả.

  5. Làm sao để kiểm tra, đánh giá hoạt động ôn thi một cách khách quan?
    Xây dựng bộ tiêu chí rõ ràng, thực hiện kiểm tra định kỳ, sử dụng đa dạng hình thức đánh giá và phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường để đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động ôn thi THPT QG tại các trường THPT huyện Bắc Tân Uyên có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục và kết quả thi tốt nghiệp.
  • Thực trạng quản lý còn tồn tại hạn chế về nhận thức, kế hoạch, phương pháp tổ chức và điều kiện phục vụ, ảnh hưởng đến hiệu quả ôn thi.
  • Nghiên cứu đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực, có tính khả thi và cần thiết nhằm cải thiện công tác ôn thi.
  • Các biện pháp cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm tới, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường, giáo viên và phụ huynh.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục và các trường THPT trên địa bàn huyện Bắc Tân Uyên áp dụng các giải pháp này để nâng cao chất lượng ôn thi và kết quả kỳ thi THPT QG trong tương lai.