Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh tiểu học trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, với sự phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và hệ thống giáo dục ngày càng hoàn thiện, là địa bàn phù hợp để khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ. Nghiên cứu tập trung khảo sát 8 trường tiểu học với 180 cán bộ quản lý và giáo viên trong năm học 2021-2023 nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả. Mục tiêu chính là nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học môn Tiếng Việt, giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ cho học sinh tiểu học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực ngôn ngữ trong giáo dục tiểu học. Lý thuyết quản lý được vận dụng bao gồm quan điểm của Harol Koontz về quản lý như một nghệ thuật đạt mục tiêu thông qua điều khiển và phối hợp hoạt động, cùng với quan niệm của các nhà tâm lý học về năng lực là tổ hợp các thuộc tính cá nhân phù hợp với yêu cầu hoạt động. Mô hình phát triển năng lực ngôn ngữ tập trung vào bốn kỹ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết, được tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các khái niệm chính gồm: quản lý hoạt động dạy học, năng lực ngôn ngữ, phát triển năng lực ngôn ngữ, phương pháp dạy học tích cực, và kiểm tra đánh giá theo năng lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: tài liệu chuyên ngành, chương trình giáo dục phổ thông 2018, báo cáo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Yên Phong, cùng kết quả khảo sát 180 cán bộ quản lý và giáo viên tại 8 trường tiểu học. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, quan sát thực tế, phỏng vấn sâu và lấy ý kiến chuyên gia. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý và đề xuất biện pháp phù hợp. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2021-2023, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực tế địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định mục tiêu phát triển năng lực ngôn ngữ được xác định rõ ràng và phù hợp với đặc điểm học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 70% trường thực hiện đầy đủ việc rà soát và điều chỉnh mục tiêu theo từng khối lớp.

  2. Quản lý nội dung và phương pháp dạy học: 78% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, đa dạng hình thức tổ chức nhằm phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh. Song, chỉ 65% cán bộ quản lý thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện nội dung và phương pháp dạy học.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: 72% giáo viên sử dụng đa dạng hình thức đánh giá năng lực học sinh, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ. Tuy nhiên, việc đánh giá chưa thực sự đồng bộ và thiếu sự tham gia của học sinh trong tự đánh giá.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Khoảng 80% trường đảm bảo phòng học và thiết bị dạy học cơ bản, nhưng chỉ 60% có đủ trang thiết bị hỗ trợ dạy học theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ như máy chiếu, phần mềm học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ tại huyện Yên Phong đã đạt được những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc xác định mục tiêu và đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, sự chưa đồng bộ trong kiểm tra, đánh giá và hạn chế về cơ sở vật chất ảnh hưởng đến hiệu quả tổng thể. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tiểu học tại các địa phương khác, tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực và đa dạng hình thức tổ chức dạy học tại Yên Phong tương đối cao, phản ánh sự quan tâm của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý. Biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Việc đầu tư nâng cao cơ sở vật chất và tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên được xem là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về phương pháp dạy học tích cực và đánh giá theo năng lực nhằm nâng cao kỹ năng giảng dạy và quản lý lớp học. Mục tiêu đạt 90% giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì.

  2. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá đồng bộ: Phát triển bộ công cụ đánh giá năng lực học sinh phù hợp với từng khối lớp, kết hợp đánh giá thường xuyên và tự đánh giá của học sinh. Thực hiện trong 6 tháng tiếp theo, do Ban giám hiệu các trường phối hợp tổ chuyên môn thực hiện.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Ưu tiên trang bị máy chiếu, phần mềm hỗ trợ dạy học, tài liệu trực quan nhằm tạo môi trường học tập hiện đại, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình. Kế hoạch đầu tư trong 18 tháng, phối hợp giữa UBND huyện và các trường tiểu học.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Xây dựng các chương trình giao lưu, trao đổi thông tin giữa giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức và hỗ trợ học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ. Thực hiện liên tục, do các trường và Ban đại diện cha mẹ học sinh tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý hiệu quả tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng tổ chức lớp học và đánh giá năng lực học sinh, hỗ trợ nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo về quản lý giáo dục và phát triển năng lực ngôn ngữ trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ là gì?
    Là quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, chỉ đạo hoạt động dạy học giúp học sinh phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Phương pháp dạy học tích cực được áp dụng như thế nào trong môn Tiếng Việt?
    Giáo viên sử dụng các phương pháp như hỏi đáp, thực hành giao tiếp, trò chơi học tập, luyện tập theo mẫu nhằm kích thích sự chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực ngôn ngữ của học sinh.

  3. Làm thế nào để đánh giá năng lực ngôn ngữ của học sinh tiểu học?
    Đánh giá kết hợp nhiều hình thức như quan sát hoạt động học tập, kiểm tra thường xuyên, tự đánh giá của học sinh và đánh giá định kỳ, tập trung vào kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt?
    Phẩm chất, năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và sự quan tâm của gia đình học sinh là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Việt?
    Bao gồm bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, xây dựng hệ thống kiểm tra đánh giá đồng bộ, đầu tư cơ sở vật chất hiện đại và tăng cường phối hợp giữa nhà trường với gia đình học sinh.

Kết luận

  • Hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ tại huyện Yên Phong đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về kiểm tra đánh giá và cơ sở vật chất.
  • Quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học được thực hiện tương đối đồng bộ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, điều kiện vật chất, đặc điểm tâm lý học sinh và sự phối hợp của gia đình.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, bao gồm bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng hệ thống đánh giá, đầu tư trang thiết bị và tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn 2024-2025, đồng thời nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả tại các địa phương khác.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ cho thế hệ học sinh tiểu học – nền tảng cho sự phát triển bền vững của giáo dục Việt Nam.