Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tỉnh Vĩnh Long, với hệ thống các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX), đang đối mặt với thách thức nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học. Theo thống kê từ Sở GD&ĐT Vĩnh Long, trong kỳ thi Trung học phổ thông Quốc gia năm học 2015-2016, chỉ khoảng 1.87% học viên đạt điểm trung bình trở lên môn Toán, thấp hơn nhiều so với các môn học khác. Điều này phản ánh thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long trong giai đoạn 2014-2017, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán trong giai đoạn 2017-2020. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh quản lý đội ngũ giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, cũng như quản lý hoạt động học tập của học viên.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trung tâm GDNN-GDTX trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, với dữ liệu thu thập từ khảo sát thực tiễn, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và học viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần nâng cao năng lực người học, đồng thời hỗ trợ thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các học thuyết quản lý khoa học của Robert Owen, Winslow Taylor và Henri Fayol, nhấn mạnh quá trình tổ chức, chỉ đạo, điều khiển nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học được hiểu là sự tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý đến quá trình dạy và học nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.

Lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học tập trung vào việc phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực của học viên thông qua việc vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tiễn. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực người học, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo năng lực, và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán, bao gồm: quản lý đội ngũ giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, quản lý hoạt động học tập của học viên, và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học viên tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long, với số lượng khoảng X người tham gia khảo sát. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các đối tượng nghiên cứu.

Nguồn dữ liệu bao gồm dữ liệu sơ cấp thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế; dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật và tài liệu chuyên ngành liên quan. Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2014 đến 2018, trong đó khảo sát thực trạng diễn ra trong giai đoạn 2016-2017, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi thực hiện trong năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên và chất lượng dạy học môn Toán: Tỷ lệ giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn chiếm khoảng 85%, tuy nhiên năng lực đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực còn hạn chế. Chất lượng môn Toán thấp hơn nhiều so với các môn học khác, với tỷ lệ học viên đạt điểm trung bình trở lên trong kỳ thi THPT Quốc gia chỉ khoảng 1.87%.

  2. Nhận thức và thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực: Khoảng 60% giáo viên nhận thức đúng về định hướng phát triển năng lực người học, nhưng chỉ khoảng 45% áp dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn Toán.

  3. Quản lý hoạt động dạy học và học tập: Việc lập kế hoạch, chuẩn bị giờ lên lớp và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học viên được thực hiện chưa đồng bộ và thiếu sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ. Tỷ lệ học viên yếu kém môn Toán chiếm khoảng 30%, trong khi công tác phụ đạo và bồi dưỡng chưa được quan tâm đúng mức.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin và thiết bị dạy học: Chỉ khoảng 40% giáo viên sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học và công nghệ thông tin trong giảng dạy, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả dạy học môn Toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ trình độ chuyên môn và năng lực quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, thiếu sự đầu tư bài bản cho công tác bồi dưỡng đổi mới phương pháp dạy học. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của giáo dục thường xuyên, nơi mà sự chuyển đổi từ phương pháp truyền thống sang phương pháp phát triển năng lực người học còn nhiều khó khăn.

Việc quản lý hoạt động dạy học chưa chú trọng đến việc xây dựng kế hoạch cá nhân của giáo viên, kiểm tra giám sát giờ lên lớp và đánh giá kết quả học tập của học viên còn lỏng lẻo, dẫn đến hiệu quả dạy học chưa cao. Biểu đồ phân tích tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực và sử dụng thiết bị dạy học có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa các trung tâm.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm nghẽn trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán, từ đó đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần thực hiện thành công đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động dạy học và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được tập huấn trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT và các trung tâm GDNN-GDTX phối hợp thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực, giải quyết vấn đề, học tập hợp tác và sử dụng đa dạng hình thức kiểm tra đánh giá năng lực học viên. Thực hiện trong 2 năm với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài liệu hướng dẫn từ các chuyên gia giáo dục.

  3. Tăng cường quản lý hoạt động học tập của học viên: Xây dựng hệ thống theo dõi, đánh giá thường xuyên kết quả học tập, tổ chức phụ đạo học viên yếu kém và ôn tập cho học viên lớp 12. Mục tiêu giảm tỷ lệ học viên yếu kém môn Toán xuống dưới 15% trong vòng 3 năm, do Ban Giám đốc trung tâm và giáo viên chủ nhiệm phối hợp thực hiện.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin và thiết bị dạy học: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, tổ chức tập huấn sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học Toán như Sketchpad, Cabri 3D, E-learning và phần mềm quản lý điểm số. Mục tiêu 70% giáo viên sử dụng hiệu quả CNTT trong giảng dạy trong vòng 2 năm, do Sở GD&ĐT và các trung tâm phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trung tâm GDNN-GDTX: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học, xây dựng kế hoạch và kiểm soát chất lượng giáo dục theo định hướng phát triển năng lực người học.

  2. Giáo viên môn Toán tại các trung tâm GDNN-GDTX: Cung cấp kiến thức về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy môn Toán.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu thực tiễn và lý luận quản lý giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và sở GD&ĐT: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục thường xuyên, nâng cao chất lượng dạy học môn Toán và thực hiện đổi mới giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là gì?
    Là quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, chỉ đạo hoạt động dạy học không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của người học trong thực tiễn.

  2. Tại sao chất lượng môn Toán ở các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học, nhận thức và năng lực đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên còn yếu, cùng với việc thiếu đầu tư về thiết bị dạy học và công nghệ thông tin.

  3. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán?
    Bao gồm nâng cao nhận thức và năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, tăng cường quản lý hoạt động học tập của học viên, và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

  4. Làm thế nào để giáo viên có thể đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả?
    Giáo viên cần được bồi dưỡng chuyên môn, tham gia các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, sử dụng linh hoạt các hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá, đồng thời ứng dụng hiệu quả thiết bị và phần mềm hỗ trợ giảng dạy.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học môn Toán là gì?
    CNTT giúp nâng cao hiệu quả quản lý điểm số, theo dõi tiến độ học tập, hỗ trợ xây dựng bài giảng điện tử, tạo điều kiện cho học viên tự học và giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý cần được nâng cao nhận thức và năng lực đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực.
  • Việc quản lý hoạt động học tập của học viên, đặc biệt là công tác phụ đạo và ôn tập, cần được chú trọng để giảm tỷ lệ học viên yếu kém môn Toán.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin và thiết bị dạy học hiện đại là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả dạy học và quản lý.
  • Các biện pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2017-2020 nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long.

Luận văn khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục và các trung tâm GDNN-GDTX tỉnh Vĩnh Long tiếp tục đầu tư, bồi dưỡng và đổi mới quản lý, phương pháp dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Để biết thêm chi tiết và áp dụng các biện pháp hiệu quả, độc giả có thể liên hệ với tác giả hoặc các đơn vị quản lý giáo dục địa phương.