Tổng quan nghiên cứu

Bạo lực học đường (BLHĐ) đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng và phức tạp tại các trường trung học cơ sở (THCS) huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam. Theo khảo sát thực tế, tình trạng BLHĐ có chiều hướng gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường giáo dục và sự phát triển toàn diện của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường (GDPN BLHĐ) tại các trường THCS trên địa bàn huyện, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2020, khảo sát tại 6/13 trường THCS huyện Bắc Trà My, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về nhận thức, thực trạng và quản lý GDPN BLHĐ, đồng thời đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm giảm thiểu các hành vi bạo lực, xây dựng môi trường học đường an toàn, thân thiện, góp phần thực hiện hiệu quả phong trào "Trường học thân thiện, học sinh tích cực".

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Lý thuyết giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường tập trung vào việc nâng cao nhận thức, thái độ và kỹ năng của học sinh nhằm ngăn chặn và giảm thiểu các hành vi bạo lực trong trường học. Các khái niệm chính gồm: quản lý giáo dục, bạo lực học đường, hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường, quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát ý kiến của 24 cán bộ quản lý, 92 giáo viên, 240 học sinh và 30 phụ huynh tại 6 trường THCS huyện Bắc Trà My. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu và nghiên cứu hồ sơ quản lý. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng và hiệu quả quản lý. Quy trình nghiên cứu gồm 8 giai đoạn từ lập kế hoạch, thu thập dữ liệu, xử lý phân tích đến đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò GDPN BLHĐ: Có 76,72% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá GDPN BLHĐ là rất quan trọng, trong khi chỉ 42,5% học sinh đồng ý với nhận định này, cho thấy một bộ phận học sinh chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của bạo lực học đường.

  2. Thực trạng BLHĐ: Theo ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên, các hành vi bạo lực như gây gỗ, hăm dọa, lập bè phái, đánh nhau diễn ra thường xuyên với giá trị trung bình 2,07 trên thang điểm 3. Học sinh đánh giá mức độ này cao hơn với giá trị trung bình 2,26, phản ánh sự khác biệt trong nhận thức và nắm bắt tình hình thực tế.

  3. Quản lý GDPN BLHĐ: Công tác quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường tại các trường THCS còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động GDPN BLHĐ chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  4. Tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục: Huyện Bắc Trà My có dân số gần 45 nghìn người, với điều kiện kinh tế chủ yếu là nông - lâm nghiệp. Mạng lưới trường học được bố trí phù hợp, tổng số 13 trường THCS với 456 lớp học. Tỷ lệ học sinh xếp loại hạnh kiểm trung bình trở lên đạt 99,9%, tỷ lệ học sinh lên lớp thẳng đạt 96,1%, tỷ lệ tốt nghiệp THCS đạt 99,5%, phản ánh chất lượng giáo dục ổn định.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự chênh lệch trong nhận thức giữa cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò của GDPN BLHĐ, điều này có thể do học sinh chưa được tiếp cận đầy đủ hoặc chưa được giáo dục một cách hiệu quả về tác hại của bạo lực học đường. Thực trạng bạo lực học đường diễn ra phổ biến với nhiều hình thức như đánh nhau, lập bè phái, đe dọa, mang hung khí đến trường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường học tập và sự phát triển nhân cách của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tình trạng BLHĐ tại Bắc Trà My tương đồng với các địa phương khác trong nước và khu vực Đông Nam Á, nơi mà bạo lực học đường cũng là vấn đề xã hội đáng quan tâm. Việc quản lý GDPN BLHĐ còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các lực lượng xã hội, cũng như thiếu hụt về cơ sở vật chất và nguồn lực hỗ trợ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng về vai trò GDPN BLHĐ, bảng thống kê mức độ các hành vi bạo lực theo đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cũng như biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh đạt các tiêu chí về hạnh kiểm và học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về GDPN BLHĐ: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh về tác hại và cách phòng ngừa bạo lực học đường. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Tăng cường năng lực đội ngũ thực hiện: Phân công rõ ràng nhiệm vụ cho Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và các tổ chức đoàn thể trong nhà trường; tổ chức bồi dưỡng kỹ năng quản lý và giáo dục phòng ngừa bạo lực cho đội ngũ này. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: Hiệu trưởng các trường, Phòng GD&ĐT.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và nguồn lực: Đầu tư xây dựng phòng tư vấn tâm lý, trang bị thiết bị dạy học, thư viện với tài liệu về phòng chống bạo lực học đường; đảm bảo môi trường học tập an toàn, thân thiện. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  4. Đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục: Tích hợp nội dung phòng ngừa bạo lực vào các môn học, tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, câu lạc bộ tự quản, hoạt động trải nghiệm thực tế nhằm nâng cao kỹ năng sống và kỹ năng giải quyết xung đột cho học sinh. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Giáo viên, Ban giám hiệu.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ: Thiết lập mối liên kết giữa nhà trường, gia đình và các lực lượng xã hội như công an, chính quyền địa phương để phối hợp tuyên truyền, ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi bạo lực. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Hiệu trưởng, Ban đại diện cha mẹ học sinh, chính quyền địa phương.

  6. Tăng cường kiểm tra, giám sát: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ về công tác GDPN BLHĐ, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích và xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Ban giám hiệu, Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ về công tác quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên và nhân viên nhà trường: Cung cấp kiến thức, phương pháp và kỹ năng cần thiết để tổ chức các hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường hiệu quả.

  3. Phụ huynh học sinh: Nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình trong việc phối hợp với nhà trường phòng ngừa bạo lực học đường, từ đó hỗ trợ giáo dục con em tốt hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và các giải pháp quản lý có tính khả thi để xây dựng chính sách, chương trình phòng chống bạo lực học đường phù hợp với điều kiện địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bạo lực học đường là gì và bao gồm những hành vi nào?
    Bạo lực học đường là các hành vi thô bạo, gây tổn thương về thể chất hoặc tinh thần giữa học sinh với nhau trong phạm vi trường học, bao gồm đánh nhau, đe dọa, xúc phạm, bắt nạt, cưỡng ép tài chính, và các hành vi xâm hại khác.

  2. Tại sao công tác giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường lại quan trọng?
    GDPN BLHĐ giúp nâng cao nhận thức, thái độ và kỹ năng của học sinh, tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện, góp phần phát triển nhân cách và giảm thiểu các hành vi bạo lực, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động GDPN BLHĐ tại các trường THCS huyện Bắc Trà My là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều giữa các đối tượng, thiếu nguồn lực và cơ sở vật chất, phương pháp giáo dục chưa đổi mới, phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa chặt chẽ, và công tác kiểm tra giám sát còn hạn chế.

  4. Các phương pháp giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường hiệu quả hiện nay là gì?
    Phương pháp đa dạng gồm đàm thoại, nêu gương, đóng vai, trò chơi, dự án học tập kết hợp lý thuyết và thực tiễn, giúp học sinh phát triển kỹ năng kiềm chế, ứng xử, phân tích và xử lý tình huống, cũng như kỹ năng đối phó với nguy hiểm.

  5. Gia đình có vai trò như thế nào trong công tác phòng ngừa bạo lực học đường?
    Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên và lâu dài, cần quan tâm, theo dõi tâm lý, mối quan hệ của con em, phối hợp chặt chẽ với nhà trường để phát hiện và xử lý kịp thời các biểu hiện bạo lực, đồng thời giáo dục kỹ năng sống và giá trị đạo đức cho trẻ.

Kết luận

  • Bạo lực học đường tại các trường THCS huyện Bắc Trà My diễn biến phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường giáo dục và sự phát triển của học sinh.
  • Công tác quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường còn nhiều hạn chế về nhận thức, nguồn lực, phương pháp và sự phối hợp giữa các lực lượng.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 7 nhóm biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác GDPN BLHĐ trong giai đoạn 2020-2025.
  • Việc triển khai các giải pháp cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cùng với sự quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất và nguồn lực.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, giáo viên, phụ huynh và các tổ chức liên quan tích cực tham gia thực hiện các biện pháp nhằm xây dựng môi trường học đường an toàn, thân thiện, góp phần phát triển toàn diện học sinh.

Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ thế hệ trẻ và xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, bền vững!