Tổng quan nghiên cứu

Tệ nạn xã hội (TNXH) là một vấn đề xã hội tiêu cực, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống kinh tế, chính trị, an ninh, sức khỏe và đạo đức xã hội. Tại huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, với đặc thù là huyện miền núi có dân số khoảng 25.350 người, trong đó phần lớn là dân tộc thiểu số, các tệ nạn xã hội đang có nguy cơ xâm nhập vào môi trường giáo dục, đặc biệt là các trường trung học phổ thông (THPT). Hai trường THPT trên địa bàn có khoảng 972 học sinh, trong đó 90% là học sinh dân tộc thiểu số, nhiều em có hoàn cảnh gia đình khó khăn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa tệ nạn xã hội cho học sinh các trường THPT huyện Đông Giang trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu tập trung khảo sát nhận thức, thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp, điều kiện và công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện ở việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tạo môi trường học đường an toàn, lành mạnh, góp phần hình thành nhân cách và kỹ năng sống cho học sinh, đồng thời huy động sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong công tác phòng ngừa TNXH. Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các chính sách giáo dục phù hợp với đặc thù vùng miền núi, góp phần phát triển giáo dục bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục phòng ngừa tệ nạn xã hội. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục vận hành hiệu quả.

  2. Lý thuyết giáo dục phòng ngừa tệ nạn xã hội: Hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH là chương trình tác động vào nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh nhằm giúp các em nhận biết, phòng tránh các tệ nạn xã hội. Giáo dục này cần được tổ chức linh hoạt, đa dạng về phương pháp và hình thức, kết hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tệ nạn xã hội, phòng ngừa tệ nạn xã hội, hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH, và đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh THPT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 2 trường THPT tại huyện Đông Giang, gồm 48 cán bộ quản lý, giáo viên và 50 phụ huynh học sinh. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi khảo sát, phỏng vấn và quan sát thực tế.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu định lượng, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn và tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện và quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện trong tháng 4-5 năm 2020, đánh giá dữ liệu giai đoạn 2017-2019, đề xuất biện pháp áp dụng cho giai đoạn 2020-2025.

Phương pháp nghiên cứu bao gồm phân tích tổng hợp tài liệu, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và xử lý thống kê nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH:

    • 100% cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh học sinh đánh giá hoạt động này là cần thiết hoặc rất cần thiết.
    • Điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên là 3,52; phụ huynh là 3,9; học sinh là 3,64 trên thang 4 điểm.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục phòng ngừa TNXH:

    • 87,6% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết học sinh được giáo dục nhận biết các tệ nạn xã hội thường xuyên hoặc rất thường xuyên.
    • 91,7% học sinh được hình thành kỹ năng phòng ngừa TNXH.
    • Tuy nhiên, chỉ 12,5% đánh giá việc phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng trong công tác này là thường xuyên, cho thấy sự phối hợp còn hạn chế.

  3. Nội dung và phương pháp giáo dục:

    • Nội dung giáo dục còn đơn điệu, chủ yếu tập trung vào lý thuyết, chưa đa dạng và chưa phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh.
    • Phương pháp giáo dục chủ yếu là truyền đạt kiến thức, chưa phát huy hiệu quả các phương pháp trải nghiệm, đóng vai, thảo luận nhóm.

  4. Điều kiện và lực lượng tham gia giáo dục:

    • Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giáo dục phòng ngừa TNXH còn thiếu thốn, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.
    • Lực lượng giáo dục ngoài nhà trường như phụ huynh, các tổ chức xã hội chưa được huy động hiệu quả, thiếu sự phối hợp đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục phòng ngừa TNXH ở các đối tượng liên quan là cao, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của giáo dục trong phòng chống tệ nạn xã hội. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu và nội dung giáo dục còn nhiều hạn chế do thiếu nguồn lực, phương pháp chưa đổi mới và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng chưa chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như chương trình giáo dục phòng ngừa TNXH bắt buộc tại Anh Quốc hay Malaysia, việc tích hợp nội dung giáo dục vào chương trình chính khóa và sử dụng phương pháp đa dạng giúp nâng cao hiệu quả giáo dục. Tại Đông Giang, việc áp dụng các phương pháp trải nghiệm, đóng vai và tổ chức hoạt động ngoại khóa còn hạn chế, ảnh hưởng đến sự hấp dẫn và hiệu quả giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm các mức độ thực hiện mục tiêu giáo dục, biểu đồ tròn về nhận thức của các nhóm đối tượng, và bảng tổng hợp đánh giá các điều kiện và lực lượng tham gia giáo dục phòng ngừa TNXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý và phương pháp giáo dục phòng ngừa TNXH, tập trung đổi mới phương pháp giảng dạy, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Nam phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Cập nhật và đa dạng hóa nội dung giáo dục phòng ngừa TNXH
    Xây dựng chương trình giáo dục phòng ngừa TNXH phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh vùng miền núi, tích hợp vào các môn học chính khóa và hoạt động ngoại khóa. Thời gian: 2021-2022. Chủ thể: Nhà trường phối hợp với chuyên gia giáo dục.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng
    Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương để huy động nguồn lực, tổ chức các hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH đồng bộ và hiệu quả. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Ban giám hiệu nhà trường, UBND huyện, các đoàn thể địa phương.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị giáo dục
    Đầu tư phòng học, phòng sinh hoạt nhóm, trang thiết bị trực quan, tài liệu giáo dục phòng ngừa TNXH để phục vụ công tác giảng dạy và hoạt động trải nghiệm. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND huyện Đông Giang.

  5. Tổ chức kiểm tra, đánh giá thường xuyên và hiệu quả
    Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ về kiến thức, kỹ năng và thái độ phòng ngừa TNXH của học sinh, đồng thời đánh giá hiệu quả công tác quản lý giáo dục phòng ngừa TNXH. Thời gian: liên tục từ 2021. Chủ thể: Nhà trường, Sở Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Giáo viên các trường THPT
    Nâng cao nhận thức, kỹ năng tổ chức và đổi mới phương pháp giáo dục phòng ngừa TNXH, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy và hoạt động ngoại khóa.

  3. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội
    Tăng cường vai trò phối hợp với nhà trường trong công tác giáo dục phòng ngừa TNXH, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn, lành mạnh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục học
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục phòng ngừa TNXH, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo và phát triển chương trình đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục phòng ngừa tệ nạn xã hội lại quan trọng đối với học sinh THPT?
    Giáo dục phòng ngừa giúp học sinh nhận biết, tránh xa các tệ nạn xã hội, bảo vệ sức khỏe, nhân cách và phát triển toàn diện, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn.

  2. Những phương pháp giáo dục nào hiệu quả trong phòng ngừa tệ nạn xã hội?
    Phương pháp trải nghiệm, đóng vai, thảo luận nhóm và tổ chức hoạt động ngoại khóa được đánh giá cao vì giúp học sinh chủ động, sáng tạo và thực hành kỹ năng phòng ngừa.

  3. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong công tác phòng ngừa TNXH?
    Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, tổ chức các buổi họp phụ huynh, tuyên truyền nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của phụ huynh trong các hoạt động giáo dục.

  4. Điều kiện vật chất ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả giáo dục phòng ngừa TNXH?
    Cơ sở vật chất và trang thiết bị trực quan giúp giáo viên tổ chức các hoạt động sinh động, hấp dẫn, từ đó nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và kỹ năng phòng ngừa.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả của hoạt động giáo dục phòng ngừa TNXH?
    Thông qua kiểm tra kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh định kỳ, đánh giá sự thay đổi hành vi và mức độ tham gia của các lực lượng giáo dục trong nhà trường và cộng đồng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa tệ nạn xã hội cho học sinh các trường THPT huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, với nhận thức cao nhưng còn nhiều hạn chế trong thực hiện và phối hợp.
  • Đã xác định được các yếu tố ảnh hưởng như năng lực đội ngũ giáo viên, phương pháp giáo dục, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.
  • Đề xuất 06 biện pháp quản lý có tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục phòng ngừa TNXH.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo là khảo sát so sánh với các huyện miền núi khác trong tỉnh để hoàn thiện chính sách giáo dục phòng ngừa TNXH.
  • Kêu gọi các cấp quản lý, nhà trường và cộng đồng cùng hành động đồng bộ để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.