Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013, việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán ở các trường trung học phổ thông (THPT) được xem là nhiệm vụ trọng tâm. Môn Toán không chỉ là môn học cơ bản, nền tảng cho nhiều môn học khác mà còn góp phần phát triển năng lực tư duy, phẩm chất và kỹ năng thực hành của học sinh. Tại huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long, từ năm học 2016-2017 đến 2017-2018, điểm trung bình môn Toán có xu hướng tăng nhưng chưa ổn định và thấp hơn mức trung bình toàn tỉnh, phản ánh thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy còn nhiều hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2017-2018, khảo sát tại ba trường THPT tiêu biểu gồm THPT Phạm Hùng, THCS & THPT Phú Quới và THPT Hòa Ninh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải tiến công tác quản lí giáo dục, góp phần nâng cao điểm thi THPT quốc gia môn Toán và phát triển năng lực học sinh theo định hướng đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc, xem hoạt động giảng dạy môn Toán là một thành tố trong hệ thống giáo dục THPT, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Quan điểm lịch sử - logic được áp dụng để trình bày nghiên cứu theo trình tự thời gian và không gian, đảm bảo tính mạch lạc và logic. Quan điểm thực tiễn giúp đánh giá đúng ưu điểm, hạn chế trong quản lí hoạt động giảng dạy, từ đó đề xuất biện pháp phù hợp.

Khung lý thuyết bao gồm các mô hình quản lí giáo dục hiện đại, tập trung vào các chức năng quản lí: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra và điều chỉnh. Các khái niệm chính gồm: quản lí giáo dục, hoạt động giảng dạy, quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán, phương pháp dạy học tích cực, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí giáo dục. Lý luận về quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán được xây dựng dựa trên các tài liệu chuyên khảo trong và ngoài nước, nhấn mạnh vai trò của cán bộ quản lí, tổ chuyên môn và giáo viên trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát toàn thể gồm 46 cán bộ quản lí, giáo viên và 3 lớp học sinh lớp 12 tại ba trường THPT huyện Long Hồ. Phương pháp chọn mẫu toàn thể nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm: quan sát trực tiếp hoạt động giảng dạy và quản lí, phỏng vấn sâu cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh, và điều tra bằng bảng hỏi. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS for Win, sử dụng thống kê mô tả và phân tích so sánh để đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố quản lí.

Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2017-2018, phù hợp với giai đoạn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và thực hiện mục tiêu giảng dạy môn Toán:

    • 89,1% cán bộ quản lí và giáo viên đánh giá mục tiêu cung cấp kiến thức, kỹ năng toán học cơ bản là rất quan trọng (điểm trung bình 3,89/4) và thực hiện đạt 87% (điểm trung bình 3,87).
    • Mục tiêu phát triển năng lực trí tuệ và khả năng suy luận được đánh giá quan trọng với 78,3% và thực hiện đạt 76,1%.
    • Tuy nhiên, mục tiêu hình thành phẩm chất, phong cách lao động khoa học và thói quen tự học chỉ được đánh giá quan trọng ở mức 76,1% và thực hiện ở mức khá (78,3%).

  2. Thực trạng nội dung giảng dạy:

    • 78,3% cán bộ quản lí và giáo viên cho rằng việc rà soát, tinh giản nội dung dạy học vượt quá mức cần thiết là rất quan trọng và được thực hiện thường xuyên (điểm trung bình 3,76).
    • Học sinh cũng đánh giá cao việc cung cấp kiến thức và phát triển năng lực tư duy, với điểm trung bình trên 3,2 cho các mục tiêu này.

  3. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên:

    • Tất cả cán bộ quản lí và giáo viên môn Toán đều đạt chuẩn, trong đó 12,2% đạt trình độ trên chuẩn.
    • 90% hiệu trưởng và phó hiệu trưởng đã được bồi dưỡng nghiệp vụ quản lí giáo dục, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lí.

  4. Kết quả học tập môn Toán:

    • Tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi và khá trong môn Toán tăng qua các năm học, chiếm trên 66%.
    • Tuy nhiên, điểm trung bình thi THPT quốc gia môn Toán của học sinh huyện Long Hồ thấp hơn trung bình tỉnh Vĩnh Long từ 0,43 đến 0,6 điểm, cho thấy chất lượng dạy và học còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc nhận thức mục tiêu giảng dạy và tổ chức thực hiện nội dung chương trình. Tuy nhiên, việc phát triển phẩm chất và thói quen tự học cho học sinh còn chưa được chú trọng đúng mức, phản ánh qua đánh giá của cả giáo viên và học sinh.

Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên là điểm mạnh, với tỷ lệ đạt chuẩn và trên chuẩn cao, đồng thời có sự bồi dưỡng nghiệp vụ quản lí thường xuyên. Điều này tạo nền tảng vững chắc cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy và quản lí.

Tuy nhiên, điểm thi THPT quốc gia môn Toán thấp hơn mức trung bình tỉnh cho thấy còn tồn tại những hạn chế trong việc áp dụng các biện pháp quản lí và đổi mới phương pháp dạy học. Nguyên nhân có thể do sự chưa đồng bộ trong quản lí giữa các trường, thiếu chiều sâu trong từng nội dung quản lí, cũng như các yếu tố khách quan như điều kiện cơ sở vật chất và chính sách đãi ngộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình thi THPT quốc gia môn Toán giữa các trường và toàn tỉnh, bảng thống kê mức độ thực hiện mục tiêu giảng dạy theo đánh giá của cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lí và giáo viên về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

    • Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về quản lí và phương pháp dạy học tích cực.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.

    • Khuyến khích áp dụng phương pháp đặt và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.
    • Thời gian: Thực hiện ngay trong các tiết dạy hàng tuần.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên môn Toán, tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn và bồi dưỡng giáo viên.

    • Tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ theo hướng nghiên cứu bài học, chia sẻ kinh nghiệm đổi mới phương pháp.
    • Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, hỗ trợ giáo viên mới và giáo viên có hạn chế.
    • Thời gian: Hàng tháng và theo kế hoạch năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

  4. Cải thiện công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực.

    • Xây dựng ma trận đề kiểm tra phù hợp với chuẩn kiến thức, kỹ năng và năng lực học sinh.
    • Đa dạng hóa hình thức đánh giá, kết hợp đánh giá quá trình và kết quả.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, giáo viên.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và tạo môi trường sư phạm tích cực.

    • Huy động nguồn lực tài chính để trang bị thiết bị hỗ trợ dạy học hiện đại.
    • Xây dựng môi trường học tập thân thiện, khuyến khích sự hợp tác giữa giáo viên, học sinh và phụ huynh.
    • Thời gian: Kế hoạch trung hạn 2-3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lí phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ quản lí giáo dục.

  2. Giáo viên môn Toán tại các trường THPT

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp dạy học tích cực, cách tổ chức hoạt động giảng dạy và kiểm tra đánh giá hiệu quả.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng giờ học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lí giáo dục, Khoa học giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu thực tiễn trong lĩnh vực quản lí giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  4. Các cơ quan quản lí giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán tại địa phương.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển giáo dục vùng, phân bổ nguồn lực hợp lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán gồm những nội dung chính nào?
    Quản lí bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động như kế hoạch giảng dạy, phân công giáo viên, chuẩn bị bài giảng, phương pháp dạy học, sinh hoạt tổ chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên, kiểm tra đánh giá học sinh và đảm bảo điều kiện dạy học.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích lí luận, khảo sát thực trạng qua bảng hỏi, phỏng vấn và quan sát, với cỡ mẫu toàn thể gồm 46 cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh lớp 12 tại ba trường THPT huyện Long Hồ.

  3. Tại sao điểm thi THPT quốc gia môn Toán ở huyện Long Hồ thấp hơn trung bình tỉnh?
    Nguyên nhân chủ yếu do quản lí hoạt động giảng dạy chưa đồng bộ, chưa đi sâu vào từng nội dung quản lí, phương pháp dạy học chưa đổi mới toàn diện, cùng với các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất và chính sách đãi ngộ.

  4. Các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán là gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức cán bộ quản lí, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường sinh hoạt tổ chuyên môn và bồi dưỡng giáo viên, cải tiến công tác kiểm tra đánh giá, và đầu tư cơ sở vật chất, môi trường sư phạm.

  5. Làm thế nào để giáo viên có thể đổi mới phương pháp dạy học môn Toán hiệu quả?
    Giáo viên cần áp dụng phương pháp dạy học tích cực như đặt và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, sử dụng công nghệ thông tin, đồng thời tham gia sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học để học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ đã đạt được một số kết quả tích cực về nhận thức mục tiêu và tổ chức thực hiện chương trình.
  • Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên đảm bảo chuẩn và trên chuẩn, tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới quản lí và giảng dạy.
  • Việc phát triển phẩm chất và thói quen tự học cho học sinh còn hạn chế, cần được chú trọng hơn trong quá trình giảng dạy.
  • Điểm thi THPT quốc gia môn Toán thấp hơn mức trung bình tỉnh phản ánh những tồn tại trong quản lí và phương pháp dạy học cần được khắc phục.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lí, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường bồi dưỡng giáo viên và cải thiện điều kiện dạy học, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lí và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lí giáo dục được khuyến khích tham khảo toàn văn luận văn.