Tổng quan nghiên cứu

Di tích lịch sử văn hóa là tài sản vô giá phản ánh đặc trưng văn hóa, cội nguồn và truyền thống đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc Việt Nam. Tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, hệ thống di tích và danh thắng gồm khoảng 120 di tích, trong đó 24 di tích đã được xếp hạng các cấp, bao gồm 1 di tích quốc gia đặc biệt và 6 di tích quốc gia. Đền An Sinh là một trong những di tích tiêu biểu, gắn liền với lịch sử và văn hóa của triều đại nhà Trần, được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt từ năm 2013.

Nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý di tích đền An Sinh trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu cụ thể bao gồm khảo sát các chủ thể quản lý, phân tích các hoạt động bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị di tích, cũng như quản lý lễ hội truyền thống. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại đền An Sinh, xã An Sinh, thị xã Đông Triều, với dữ liệu thu thập từ thực địa và các văn bản pháp lý liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý di tích, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua khai thác tiềm năng du lịch văn hóa. Nghiên cứu cũng nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của di tích trong đời sống văn hóa tinh thần.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý di sản văn hóa, trong đó có:

  • Khái niệm di sản văn hóa: Bao gồm di sản vật thể và phi vật thể, được kế thừa và bảo tồn qua các thế hệ, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học.
  • Quản lý nhà nước về di sản văn hóa: Theo Luật Di sản văn hóa năm 2001 và sửa đổi năm 2009, quản lý nhà nước bao gồm xây dựng chính sách, quy hoạch, tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra và huy động nguồn lực xã hội.
  • Quản lý di tích lịch sử văn hóa: Bao gồm các hoạt động bảo quản, tu bổ, phục hồi, phát huy giá trị di tích theo quy định pháp luật, đảm bảo giữ gìn các yếu tố nguyên gốc và phát triển bền vững.
  • Mô hình phối hợp quản lý đa chủ thể: Sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, ban quản lý di tích, cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy giá trị di tích.
  • Khái niệm về phát huy giá trị di tích: Bao gồm các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, tổ chức lễ hội, phát triển du lịch văn hóa gắn với bảo tồn di tích.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng ba phương pháp chính:

  • Phân tích, tổng hợp tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý di sản văn hóa; tổng hợp các công trình nghiên cứu liên quan đến di tích đền An Sinh và khu vực Đông Triều.
  • Điền dã khảo sát thực tế: Tiến hành khảo sát trực tiếp tại di tích đền An Sinh để thu thập số liệu về thực trạng quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di tích; chụp ảnh minh họa; phỏng vấn các chủ thể quản lý và cộng đồng dân cư.
  • Tiếp cận liên ngành: Kết hợp các góc độ lịch sử, xã hội học và văn hóa học để phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý di tích và đề xuất giải pháp phù hợp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các chủ thể quản lý di tích đền An Sinh như Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh, Ban Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh, Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã Đông Triều, Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều, cùng cộng đồng dân cư địa phương. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu toàn bộ các đơn vị liên quan và lấy mẫu ngẫu nhiên trong cộng đồng dân cư để khảo sát ý kiến.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2013 đến năm 2018, giai đoạn đền An Sinh được công nhận di tích quốc gia đặc biệt và có nhiều hoạt động bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân cấp và phối hợp quản lý đa chủ thể
    Đền An Sinh được quản lý trực tiếp bởi Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều, dưới sự chỉ đạo của UBND thị xã và Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh. Các chủ thể quản lý phối hợp chặt chẽ trong công tác bảo tồn, tu bổ và tổ chức lễ hội. Tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học trở lên đạt 100%, trong đó 20% có trình độ thạc sĩ trở lên, góp phần nâng cao năng lực quản lý.

  2. Đầu tư bảo tồn, tu bổ và tôn tạo di tích
    Từ năm 2013 đến 2018, tổng mức đầu tư cho khu di tích nhà Trần tại Đông Triều, trong đó có đền An Sinh, ước tính khoảng 4.000 tỷ đồng, bao gồm ngân sách nhà nước và nguồn xã hội hóa. Trong đó, hơn 2.000 tỷ đồng dành cho hạ tầng và phát huy giá trị di tích, trên 1.000 tỷ đồng cho trưng bày khảo cổ tại chỗ, và hơn 800 tỷ đồng cho bảo tồn, phục hồi di tích. Công trình cổng khu di tích được xây dựng với kinh phí gần 13 tỷ đồng, hoàn thành năm 2016, tạo điểm nhấn kiến trúc và cảnh quan.

  3. Phát huy giá trị di tích qua hoạt động văn hóa, du lịch
    Lễ hội đền An Sinh được tổ chức hàng năm vào ngày 20 tháng 8 âm lịch, thu hút đông đảo nhân dân và du khách. Các hoạt động tuyên truyền, giáo dục lịch sử được duy trì thường xuyên, như Ngày hội đọc sách lịch sử, hội nghị tuyên dương tài năng trẻ, chuyên mục truyền thông về di tích. Nhà trưng bày hiện vật tại đền có 108 hiện vật, trong đó 12 hiện vật thuộc di tích đền An Sinh, góp phần giới thiệu giá trị văn hóa thời Trần.

  4. Quản lý lễ hội và xã hội hóa nguồn lực
    Công tác tổ chức lễ hội được UBND thị xã chỉ đạo chặt chẽ với sự phân công rõ ràng các tiểu ban chuyên môn, trang trí, tuyên truyền và xã hội hóa. Có 16 mâm lễ rồng do các cơ quan, đơn vị cung tiến, cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian được tổ chức. Sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp địa phương góp phần nâng cao chất lượng lễ hội.

Thảo luận kết quả

Việc phân cấp quản lý và phối hợp đa chủ thể đã tạo nên mô hình quản lý chuyên nghiệp, phù hợp với đặc thù di tích quốc gia đặc biệt. Nguồn nhân lực có trình độ cao là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả quản lý. So với một số nghiên cứu về quản lý di tích khác tại Quảng Ninh, như khu di tích chiến khu Đông Triều, mô hình quản lý đền An Sinh có sự tập trung và chuyên môn hóa cao hơn.

Nguồn vốn đầu tư lớn, kết hợp ngân sách nhà nước và xã hội hóa, đã tạo điều kiện thuận lợi cho công tác bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị di tích. Tuy nhiên, việc huy động và sử dụng nguồn lực cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và bền vững.

Hoạt động phát huy giá trị di tích thông qua lễ hội, giáo dục và du lịch đã góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc duy trì các hoạt động văn hóa truyền thống và phát triển sản phẩm du lịch văn hóa là hướng đi phù hợp với xu thế phát triển bền vững.

Công tác quản lý lễ hội với sự tham gia của nhiều bên liên quan và xã hội hóa nguồn lực đã tạo nên sự đa dạng và phong phú trong các hoạt động, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, cần tiếp tục nâng cao công tác kiểm tra, giám sát để đảm bảo an toàn và trật tự trong lễ hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ nguồn vốn đầu tư theo các nhóm dự án, bảng thống kê số lượng hiện vật trưng bày, biểu đồ tỷ lệ cán bộ theo trình độ học vấn, và sơ đồ phối hợp quản lý đa chủ thể để minh họa rõ nét các kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý di tích
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý di tích, đặc biệt về bảo tồn di sản và phát triển du lịch văn hóa. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ thạc sĩ trở lên lên 30% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh, Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần.

  2. Tăng cường công tác bảo tồn, tu bổ và tôn tạo di tích
    Hoàn thiện quy hoạch bảo tồn, tu bổ theo hướng giữ nguyên các yếu tố cấu thành gốc, đồng thời áp dụng công nghệ hiện đại trong phục hồi di tích. Đẩy nhanh tiến độ các dự án bảo tồn trong 5 năm tới, đảm bảo không để di tích xuống cấp nghiêm trọng. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Đông Triều, Ban Quản lý Di tích và Danh thắng tỉnh.

  3. Phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch văn hóa
    Xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng, tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội đa dạng, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng lượng khách tham quan đền An Sinh lên 20% mỗi năm trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần, Sở Du lịch tỉnh Quảng Ninh.

  4. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng
    Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục lịch sử văn hóa tại các trường học và cộng đồng dân cư, sử dụng di tích làm giáo cụ trực quan. Phát triển các chương trình giáo dục lịch sử gắn với di tích trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa và Thông tin thị xã, các trường học địa phương.

  5. Củng cố công tác quản lý lễ hội và xã hội hóa nguồn lực
    Xây dựng quy chế quản lý lễ hội chặt chẽ, đảm bảo an toàn, trật tự và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài địa phương trong việc tài trợ và tổ chức lễ hội. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã Đông Triều, Ban Tổ chức lễ hội đền An Sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý di tích và văn hóa
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý di tích quốc gia đặc biệt, giúp nâng cao năng lực quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

  2. Nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa và du lịch
    Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu về di tích lịch sử nhà Trần, văn hóa tín ngưỡng và phát triển du lịch văn hóa tại Quảng Ninh.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch
    Giúp hoạch định chính sách, quy hoạch và kế hoạch phát triển di tích, đồng thời xây dựng các chương trình phát huy giá trị di sản văn hóa.

  4. Cộng đồng dân cư và doanh nghiệp địa phương
    Nâng cao nhận thức về vai trò của di tích trong đời sống văn hóa và phát triển kinh tế, đồng thời tạo điều kiện tham gia tích cực vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý di tích đền An Sinh do ai đảm nhiệm?
    Đền An Sinh được quản lý trực tiếp bởi Ban Quản lý Khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều, dưới sự chỉ đạo của UBND thị xã và Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh. Các chủ thể phối hợp chặt chẽ để bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

  2. Nguồn vốn bảo tồn di tích đền An Sinh được huy động từ đâu?
    Nguồn vốn bao gồm ngân sách nhà nước từ Trung ương và địa phương, cùng với nguồn xã hội hóa từ các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Tổng mức đầu tư ước tính khoảng 4.000 tỷ đồng cho khu di tích nhà Trần tại Đông Triều.

  3. Lễ hội đền An Sinh được tổ chức khi nào và có ý nghĩa gì?
    Lễ hội được tổ chức hàng năm vào ngày 20 tháng 8 âm lịch, nhằm tưởng nhớ Anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn. Đây là dịp tôn vinh các vị vua nhà Trần, giữ gìn truyền thống văn hóa và tăng cường sự gắn kết cộng đồng.

  4. Các hoạt động phát huy giá trị di tích bao gồm những gì?
    Bao gồm tổ chức lễ hội truyền thống, tuyên truyền giáo dục lịch sử, xây dựng nhà trưng bày hiện vật, phát triển du lịch văn hóa và tổ chức các sự kiện văn hóa, thể thao gắn với di tích.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý di tích đền An Sinh?
    Cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường đầu tư bảo tồn, phát huy giá trị di tích qua du lịch và giáo dục, củng cố công tác quản lý lễ hội và huy động xã hội hóa nguồn lực một cách hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý di tích lịch sử văn hóa, tập trung nghiên cứu di tích đền An Sinh, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.
  • Đã đánh giá thực trạng quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di tích và tổ chức lễ hội truyền thống, đồng thời phân tích vai trò của các chủ thể quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường đầu tư bảo tồn, phát triển du lịch văn hóa, tuyên truyền giáo dục và quản lý lễ hội.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần bảo tồn di sản văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội địa phương và nâng cao nhận thức cộng đồng.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo, hoàn thiện quy hoạch bảo tồn và phát triển sản phẩm du lịch gắn với di tích đền An Sinh. Đề nghị các cơ quan chức năng và cộng đồng cùng chung tay bảo vệ và phát huy giá trị di tích.