Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và phân luồng học sinh hiện nay. Tại tỉnh Thái Nguyên, Trung tâm GDNN-GDTX Sông Công thực hiện nhiệm vụ phối hợp quản lý dạy học chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học phổ thông (THPT) tại các trường Cao đẳng và Trung cấp nghề trên địa bàn. Tuy nhiên, thực tế triển khai còn nhiều khó khăn như cơ chế phối hợp chưa đồng bộ, cơ sở vật chất thiếu thốn, chất lượng đội ngũ giáo viên chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý dạy học chương trình GDTX cấp THPT tại Trung tâm GDNN-GDTX Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm học 2020-2021 đến năm 2022, khảo sát các đối tượng gồm lãnh đạo trung tâm, giáo viên và học viên tại các đơn vị liên kết như Trường Cao đẳng Công nghệ và Thương mại, Trường Cao đẳng Công nghiệp Việt Đức, Trường Cao đẳng Kinh tế công nghiệp và Trường Trung cấp Dân tộc nội trú tỉnh Thái Nguyên.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý dạy học tại các trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện, góp phần thực hiện hiệu quả chủ trương đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời hỗ trợ công tác phân luồng học sinh theo định hướng nghề nghiệp và phát triển xã hội học tập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý dạy học hiện đại, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý dạy học là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (giám đốc trung tâm) đến khách thể quản lý (giáo viên, học viên) nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý dạy học bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

  • Lý thuyết dạy học phân hóa: Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa nhằm phát huy nội lực tự học của người học và trách nhiệm của người dạy, tập trung vào nâng cao nhận thức, quản lý thực hiện chương trình, phương pháp dạy học và hoạt động học tập của học viên.

  • Khái niệm quản lý dạy học chương trình GDTX cấp THPT: Quản lý đồng bộ các thành tố của quá trình dạy học gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, đánh giá kết quả học tập, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý dạy học, giáo dục thường xuyên, chương trình GDTX cấp THPT, quản lý hoạt động dạy học, phương pháp dạy học, đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ tài liệu pháp luật, kế hoạch năm học, báo cáo tổng kết, hồ sơ quản lý tổ chuyên môn, phiếu khảo sát, phỏng vấn lãnh đạo, giáo viên và học viên tại Trung tâm GDNN-GDTX Sông Công và các đơn vị liên kết.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích và tổng hợp tài liệu lý luận trong và ngoài nước; thống kê mô tả số liệu khảo sát; so sánh đánh giá giữa cán bộ quản lý và giáo viên.

  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 100 người gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học viên; phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và đề xuất biện pháp.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Áp dụng thống kê toán học để phân tích số liệu thu thập, đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực hiện trong giai đoạn 2020-2022, tập trung khảo sát thực trạng năm học 2020-2021 và đề xuất biện pháp trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên: Trung tâm có khoảng 30 cán bộ, giáo viên, trong đó giáo viên thỉnh giảng chiếm khoảng 20%. Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn nhưng năng lực nghiệp vụ và kinh nghiệm giảng dạy chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

  2. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, phòng học và thiết bị phục vụ dạy học chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Khoảng 40% giáo viên đánh giá cơ sở vật chất chưa đảm bảo cho việc tổ chức các hoạt động dạy học hiệu quả.

  3. Thực hiện mục tiêu và nội dung dạy học: Khoảng 75% giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá việc thực hiện mục tiêu dạy học chương trình GDTX cấp THPT đạt mức trung bình đến khá, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế trong việc cập nhật nội dung mới và phân phối chương trình phù hợp với đối tượng học viên.

  4. Phương pháp và hình thức dạy học: Phương pháp thuyết trình và vấn đáp được sử dụng phổ biến, chiếm trên 60% số tiết học. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, tương tác và sử dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, chỉ khoảng 30% giáo viên thường xuyên đổi mới phương pháp.

  5. Kiểm tra, đánh giá và giám sát: Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được thực hiện theo quy định nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên. Khoảng 50% giáo viên cho rằng việc đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực thực tế của học viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ yếu tố khách quan như cơ sở vật chất chưa đồng bộ, điều kiện kinh tế địa phương còn khó khăn, cũng như yếu tố chủ quan như năng lực quản lý và trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên chưa đồng đều. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục thường xuyên tại một số địa phương khác, kết quả tương tự cho thấy việc phối hợp giữa trung tâm và các trường liên kết còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dạy học.

Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp dạy học và biểu đồ tròn về đánh giá mức độ đáp ứng cơ sở vật chất. Bảng so sánh đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về các nội dung quản lý cũng minh họa rõ sự khác biệt nhận thức giữa các nhóm đối tượng.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của giám đốc trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra dạy học, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý và bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp quản lý giữa Trung tâm và các trường liên kết

    • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, xây dựng quy chế phối hợp cụ thể.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ phối hợp hiệu quả lên 90% trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giám đốc Trung tâm, Ban giám hiệu các trường liên kết.

  2. Nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ cho giáo viên

    • Động từ hành động: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin.
    • Target metric: 100% giáo viên được bồi dưỡng trong 12 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm GDNN-GDTX phối hợp với Sở GD&ĐT.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học

    • Động từ hành động: Đầu tư nâng cấp phòng học, mua sắm thiết bị hiện đại, xây dựng thư viện điện tử.
    • Target metric: Tăng 50% số phòng học đạt chuẩn trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Trung tâm GDNN-GDTX, các nhà tài trợ.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát dạy học

    • Động từ hành động: Xây dựng hệ thống đánh giá đa chiều, tăng cường kiểm tra định kỳ và phản hồi kịp thời.
    • Target metric: 80% giáo viên và học viên hài lòng với công tác đánh giá trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc Trung tâm, tổ chuyên môn.

  5. Xây dựng môi trường dạy học tích cực, kỷ cương và sáng tạo

    • Động từ hành động: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, khuyến khích sáng kiến đổi mới dạy học.
    • Target metric: Tăng 30% số hoạt động ngoại khóa và sáng kiến trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm GDNN-GDTX, giáo viên, học viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các Trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý dạy học hiệu quả, áp dụng vào công tác quản lý tại đơn vị mình.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức và giám sát hoạt động dạy học.

  2. Giáo viên và tổ trưởng chuyên môn tại các trung tâm và trường liên kết

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý dạy học, nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy.
    • Use case: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực và công tác đánh giá học viên.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục thường xuyên

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học chương trình GDTX cấp THPT, làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu và luận văn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và huyện

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả quản lý dạy học tại các trung tâm, từ đó xây dựng chính sách, hướng dẫn phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học chương trình GDTX cấp THPT tại trung tâm GDNN-GDTX là gì?
    Quản lý dạy học là quá trình tác động có mục đích của giám đốc trung tâm đến giáo viên và học viên nhằm đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả dạy học. Ví dụ, giám đốc xây dựng kế hoạch, chỉ đạo tổ chức và kiểm tra hoạt động dạy học.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý dạy học tại Trung tâm GDNN-GDTX Sông Công?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, trình độ giáo viên, ý thức học tập của học viên; yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chính sách của Nhà nước và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Phương pháp dạy học nào được sử dụng phổ biến trong chương trình GDTX cấp THPT?
    Phương pháp thuyết trình và vấn đáp chiếm tỷ lệ lớn, tuy nhiên việc áp dụng phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, dự án còn hạn chế. Việc đổi mới phương pháp là cần thiết để nâng cao hiệu quả dạy học.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tại trung tâm?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, trung tâm có thể phối hợp với Sở GD&ĐT tổ chức tập huấn định kỳ cho giáo viên.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được thực hiện như thế nào?
    Đánh giá kết quả học tập kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và định kỳ, sử dụng các hình thức trắc nghiệm, tự luận và đánh giá qua hoạt động nhóm. Việc đánh giá phải khách quan, toàn diện và phản ánh đúng năng lực học viên.

Kết luận

  • Quản lý dạy học chương trình GDTX cấp THPT tại Trung tâm GDNN-GDTX Sông Công còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực đội ngũ giáo viên và công tác phối hợp quản lý.
  • Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Giám đốc trung tâm giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra dạy học, cần nâng cao năng lực quản lý và phối hợp với các trường liên kết.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ như tăng cường phối hợp quản lý, bồi dưỡng giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Tiếp tục nghiên cứu, khảo nghiệm và triển khai các biện pháp quản lý trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dạy học tại các trung tâm GDNN-GDTX cấp huyện.

Call-to-action: Các cán bộ quản lý và giáo viên tại các trung tâm GDNN-GDTX nên áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm nhằm phát triển bền vững hệ thống giáo dục thường xuyên.