Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của ngành giao thông vận tải, việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề tại các trường trung cấp nghề đóng vai trò then chốt trong việc đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao. Tại Thanh Hóa, Trường Trung cấp nghề Giao thông vận tải (TCN GTVT) là một trong những cơ sở đào tạo trọng điểm, chịu trách nhiệm cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật cho ngành giao thông vận tải địa phương và khu vực. Tuy nhiên, thực trạng quản lý đào tạo tại trường còn nhiều hạn chế, như công tác tuyển sinh chưa chặt chẽ, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, cũng như chương trình đào tạo chưa hoàn toàn phù hợp với nhu cầu thị trường lao động.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý đào tạo tại Trường TCN GTVT Thanh Hóa theo tiếp cận đảm bảo chất lượng (ĐBCL), từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và cả nước. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2014-2018, với phạm vi khảo sát bao gồm học viên, cán bộ quản lý, giáo viên và các doanh nghiệp sử dụng lao động liên quan đến trường.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống quản lý đào tạo nghề, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực kỹ thuật trong lĩnh vực giao thông vận tải, đồng thời hỗ trợ nhà trường thực hiện tốt các quy định của pháp luật về đào tạo nghề và đảm bảo sự hài lòng của người học cũng như nhà tuyển dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết quản lý chủ đạo: Quản lý chất lượng tổng thể (Total Quality Management - TQM) và lý thuyết đảm bảo chất lượng đào tạo nghề. Mô hình TQM được áp dụng nhằm xây dựng hệ thống quản lý đào tạo toàn diện, tập trung vào các khâu đầu vào, quá trình đào tạo và đầu ra, với các yếu tố chính gồm: quản lý đầu vào (tuyển sinh, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất), quản lý quá trình đào tạo (chương trình, giảng dạy, học tập, kiểm tra đánh giá) và quản lý đầu ra (đánh giá kết quả học tập, việc làm sau đào tạo).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đào tạo nghề: Quá trình giáo dục có tổ chức nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học để đáp ứng nhu cầu xã hội.
  • Đảm bảo chất lượng đào tạo (ĐBCL): Hệ thống các quy trình, tiêu chuẩn nhằm duy trì và nâng cao chất lượng đào tạo, đảm bảo sản phẩm đào tạo phù hợp với yêu cầu thị trường lao động.
  • Quản lý đào tạo theo tiếp cận ĐBCL: Quản lý có kế hoạch, có mục tiêu nhằm thực hiện các quy trình, tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng trong hoạt động đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ khảo sát 157 học viên, 125 cán bộ quản lý và giáo viên, 30 đại diện doanh nghiệp sử dụng lao động; dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và tài liệu liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, nhóm tập trung; phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá mức độ hài lòng và hiệu quả quản lý.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2019, với các giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên quy mô học viên và cán bộ của trường, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên nhằm thu thập thông tin đa chiều, phản ánh chính xác thực trạng quản lý đào tạo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý đầu vào còn nhiều hạn chế: Công tác tuyển sinh chưa chặt chẽ, chưa xây dựng được tiêu chuẩn tuyển sinh phù hợp với yêu cầu đào tạo nghề. Theo khảo sát, chỉ khoảng 65% học viên đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn tuyển sinh theo quy định, dẫn đến chất lượng đầu vào chưa cao.

  2. Chương trình đào tạo và nội dung giảng dạy chưa đồng bộ với chuẩn năng lực ngành: Chỉ có khoảng 70% chương trình đào tạo được cập nhật phù hợp với chuẩn đầu ra và nhu cầu thị trường lao động. Nội dung giảng dạy còn thiên về lý thuyết, thiếu thực hành và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp.

  3. Đội ngũ giáo viên còn thiếu về số lượng và chất lượng: Trong tổng số 94 giáo viên, chỉ khoảng 60% có trình độ chuyên môn và kỹ năng giảng dạy đạt chuẩn theo quy định. Việc bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đào tạo còn hạn chế: Hệ thống phòng học, xưởng thực hành chưa đáp ứng đủ nhu cầu đào tạo đa ngành nghề. Khoảng 55% thiết bị thực hành không được cập nhật hoặc bảo trì đúng quy định, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo thực hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý chưa thực hiện nghiêm túc các quy trình đảm bảo chất lượng đào tạo, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và các bên liên quan như doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều trường trung cấp nghề, đặc biệt là trong bối cảnh đổi mới giáo dục nghề nghiệp.

Việc thiếu đồng bộ giữa chương trình đào tạo và chuẩn năng lực ngành làm giảm khả năng thích ứng của học viên với thị trường lao động, đồng thời ảnh hưởng đến uy tín của nhà trường. Đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu chuyên môn và kỹ năng giảng dạy cũng là một trong những yếu tố cản trở nâng cao chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm học viên đạt chuẩn tuyển sinh, biểu đồ cập nhật chương trình đào tạo theo chuẩn năng lực, bảng đánh giá năng lực giáo viên và biểu đồ tình trạng cơ sở vật chất, giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và thực hiện tiêu chuẩn tuyển sinh nghiêm ngặt

    • Động từ hành động: Xây dựng, thực hiện
    • Target metric: Tỷ lệ học viên đáp ứng tiêu chuẩn tuyển sinh đạt trên 90%
    • Timeline: Triển khai trong 1 năm học tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng tuyển sinh trường TCN GTVT

  2. Cập nhật và hoàn thiện chương trình đào tạo theo chuẩn năng lực ngành

    • Động từ hành động: Cập nhật, hoàn thiện
    • Target metric: 100% chương trình đào tạo phù hợp chuẩn đầu ra và nhu cầu thị trường
    • Timeline: Hoàn thành trong 18 tháng
    • Chủ thể thực hiện: Hội đồng chuyên môn, phòng đào tạo, phối hợp với doanh nghiệp

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên thông qua đào tạo bồi dưỡng thường xuyên

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng
    • Target metric: 90% giáo viên đạt chuẩn chuyên môn và kỹ năng giảng dạy
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng tổ chức cán bộ, các trung tâm đào tạo giáo viên

  4. Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành hiện đại

    • Động từ hành động: Đầu tư, nâng cấp
    • Target metric: 100% thiết bị thực hành đạt chuẩn và được bảo trì định kỳ
    • Timeline: Kế hoạch 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng kế hoạch tài chính, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước

  5. Tăng cường phối hợp với doanh nghiệp trong đào tạo và đánh giá chất lượng đầu ra

    • Động từ hành động: Phối hợp, đánh giá
    • Target metric: 80% học viên có việc làm phù hợp sau khi tốt nghiệp
    • Timeline: Triển khai ngay và duy trì thường xuyên
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng quan hệ doanh nghiệp, các doanh nghiệp đối tác

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường trung cấp nghề

    • Lợi ích: Áp dụng các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận ĐBCL để nâng cao chất lượng đào tạo, cải thiện hiệu quả hoạt động nhà trường.

  2. Giáo viên và nhân viên đào tạo nghề

    • Lợi ích: Hiểu rõ về các tiêu chuẩn, quy trình đảm bảo chất lượng đào tạo, từ đó nâng cao năng lực giảng dạy và hỗ trợ học viên phát triển kỹ năng nghề nghiệp.

  3. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo nghề

    • Lợi ích: Căn cứ khoa học để xây dựng chính sách, quy định phù hợp, giám sát và hỗ trợ các cơ sở đào tạo nghề thực hiện đảm bảo chất lượng.

  4. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng trong ngành giao thông vận tải

    • Lợi ích: Nắm bắt thông tin về chất lượng nguồn nhân lực đào tạo, phối hợp hiệu quả với nhà trường trong công tác đào tạo và tuyển dụng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đào tạo theo tiếp cận đảm bảo chất lượng là gì?
    Quản lý đào tạo theo tiếp cận ĐBCL là quá trình tổ chức, điều hành hoạt động đào tạo dựa trên các tiêu chuẩn, quy trình nhằm duy trì và nâng cao chất lượng đào tạo, đảm bảo sản phẩm đào tạo đáp ứng yêu cầu xã hội và thị trường lao động.

  2. Tại sao cần cập nhật chương trình đào tạo theo chuẩn năng lực ngành?
    Việc cập nhật giúp chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tế của ngành nghề, nâng cao khả năng thích ứng và hiệu quả làm việc của học viên sau khi tốt nghiệp, từ đó tăng tính cạnh tranh của nguồn nhân lực.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đào tạo nghề?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng giảng dạy thường xuyên, đồng thời xây dựng chính sách thu hút, đãi ngộ phù hợp để giữ chân và phát triển đội ngũ giáo viên chất lượng cao.

  4. Vai trò của cơ sở vật chất trong đảm bảo chất lượng đào tạo nghề?
    Cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành hiện đại là điều kiện cần thiết để học viên được rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp một cách thực tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng.

  5. Doanh nghiệp có thể phối hợp với nhà trường như thế nào trong đào tạo nghề?
    Doanh nghiệp có thể tham gia xây dựng chương trình đào tạo, cung cấp thực tập, đánh giá chất lượng đầu ra và hỗ trợ tuyển dụng, giúp đảm bảo đào tạo gắn liền với nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Kết luận

  • Quản lý đào tạo tại Trường Trung cấp nghề Giao thông vận tải Thanh Hóa còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác tuyển sinh, chương trình đào tạo, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Áp dụng mô hình quản lý chất lượng tổng thể (TQM) theo tiếp cận đảm bảo chất lượng giúp xây dựng hệ thống quản lý đào tạo toàn diện, nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện tiêu chuẩn tuyển sinh, cập nhật chương trình đào tạo, nâng cao năng lực giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp với doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu có thể được triển khai trong vòng 1-3 năm với sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, các cơ quan quản lý và doanh nghiệp.
  • Kêu gọi các bên liên quan cùng chung tay thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.