Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp xã, phường là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Trên địa bàn thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, tổng chi ngân sách xã, phường giai đoạn 2016-2020 đã tăng từ 204.423 triệu đồng lên 685.072 triệu đồng, tương đương mức tăng gấp 3,35 lần, phản ánh sự phát triển kinh tế và nhu cầu chi tiêu ngày càng cao. Tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách xã, phường chiếm trung bình 95,8%, cho thấy vai trò quan trọng của chi thường xuyên trong quản lý ngân sách địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp xã trên địa bàn thị xã An Nhơn trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các xã, phường thuộc thị xã An Nhơn, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách và các văn bản pháp luật liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện lý luận về quản lý ngân sách cấp xã mà còn cung cấp cơ sở thực tiễn cho các nhà hoạch định chính sách và cán bộ quản lý tài chính địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và lý thuyết quản lý công. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước nhấn mạnh vai trò của ngân sách như công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, trong đó chi thường xuyên là khoản chi nhằm duy trì hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội. Lý thuyết quản lý công tập trung vào hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước (là các khoản chi bảo đảm hoạt động liên tục của các cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội), quản lý chi thường xuyên (quá trình sử dụng các biện pháp để đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả), dự toán ngân sách (kế hoạch chi tiết các khoản chi trong một năm ngân sách), chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách (quá trình thực hiện và báo cáo kết quả chi tiêu).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn giai đoạn 2016-2020, cùng các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 và Thông tư số 344/2016/TT-BTC. Phương pháp khảo nghiệm thực tế kết hợp nghiên cứu báo cáo được sử dụng để thu thập số liệu về dự toán, chấp hành và quyết toán chi ngân sách.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu định lượng qua bảng biểu, biểu đồ nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 15 xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn. Phương pháp chọn mẫu toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2020, với định hướng đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách xã, phường: Tổng chi ngân sách xã, phường tăng từ 204.423 triệu đồng năm 2016 lên 685.072 triệu đồng năm 2020, tương đương mức tăng 235,2%. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng trung bình 95,8% trong tổng chi ngân sách, phản ánh sự tập trung vào các khoản chi duy trì hoạt động thường xuyên.

  2. Thực hiện dự toán chi ngân sách: Tỷ lệ quyết toán chi ngân sách vượt dự toán giao, dao động từ 135,2% đến 453,2% so với dự toán UBND thị xã giao, và từ 104,2% đến 349,2% so với dự toán HĐND xã, phường giao. Điều này cho thấy công tác lập dự toán còn chưa chính xác và có sự điều chỉnh chi tiêu phát sinh trong năm.

  3. Chất lượng đội ngũ cán bộ tài chính: Trong tổng số 31 cán bộ làm công tác tài chính kế toán tại các xã, phường, chỉ có 53,6% có trình độ đại học chuyên môn, còn lại là cao đẳng và trung cấp. Trình độ tin học và ngoại ngữ còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát: Việc kiểm tra, giám sát chi ngân sách được phối hợp giữa cán bộ tài chính xã, phường và Kho bạc Nhà nước, đặc biệt chú trọng các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, công tác giám sát chưa thực sự thường xuyên và toàn diện, dẫn đến một số khoản chi chưa tiết kiệm và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của việc chi ngân sách vượt dự toán chủ yếu do dự toán lập chưa chính xác, chưa phản ánh đầy đủ các khoản chi phát sinh và sự bổ sung ngân sách đột xuất từ cấp trên. So sánh với một số nghiên cứu tại các địa phương khác, tình trạng này là phổ biến do đặc thù quản lý ngân sách cấp xã còn nhiều khó khăn về nguồn lực và năng lực cán bộ.

Việc tỷ trọng chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách phù hợp với vai trò của chi thường xuyên trong duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội. Tuy nhiên, tỷ lệ này cũng phản ánh hạn chế trong việc cân đối giữa chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, ảnh hưởng đến khả năng phát triển bền vững.

Chất lượng đội ngũ cán bộ tài chính chưa đồng đều, đặc biệt về trình độ chuyên môn và kỹ năng tin học, là một trong những nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý chi ngân sách. Kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành tài chính địa phương, cho thấy cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng.

Công tác kiểm tra, giám sát mặc dù được chú trọng nhưng chưa đạt hiệu quả tối ưu do thiếu nguồn lực và quy trình chưa đồng bộ. Việc này có thể được cải thiện thông qua áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường vai trò giám sát cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng chi ngân sách, bảng so sánh tỷ lệ quyết toán so với dự toán, và biểu đồ phân bố trình độ cán bộ tài chính để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán ngân sách: Áp dụng phương pháp lập dự toán khoa học, dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách địa phương. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã phối hợp với UBND các xã, phường. Thời gian thực hiện từ năm 2021 và duy trì hàng năm.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng tin học cho cán bộ tài chính cấp xã, phường. Chủ thể thực hiện là Sở Tài chính và Phòng Nội vụ tỉnh Bình Định, triển khai trong giai đoạn 2021-2023.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát chi ngân sách: Xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ, thường xuyên và minh bạch, kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công. UBND thị xã và Kho bạc Nhà nước là chủ thể thực hiện, bắt đầu từ năm 2022.

  4. Công khai tài chính ngân sách xã, phường: Đẩy mạnh công khai các số liệu chi ngân sách để tăng cường sự giám sát của cộng đồng và đại biểu HĐND. Chủ thể thực hiện là UBND các xã, phường phối hợp với các tổ chức xã hội, thực hiện từ năm 2021.

  5. Thực hiện tiết kiệm chi ngân sách: Rà soát, cắt giảm các khoản chi không cần thiết, ưu tiên chi cho các nhiệm vụ trọng tâm, đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách. Chủ thể là UBND các xã, phường và Phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã, thực hiện liên tục trong giai đoạn 2021-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách, nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng các chính sách phù hợp với đặc thù quản lý ngân sách cấp cơ sở, góp phần hoàn thiện hệ thống tài chính địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu học tập, nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước cấp xã, phường, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú.

  4. Các tổ chức giám sát tài chính và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ hơn về cơ chế quản lý chi ngân sách, từ đó tham gia giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp xã là gì?
    Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh tại địa phương.

  2. Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách xã, phường?
    Do chi thường xuyên bao gồm các khoản chi cho lương, phụ cấp, hoạt động thường nhật của các cơ quan, tổ chức, nên chiếm phần lớn ngân sách nhằm duy trì hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước.

  3. Nguyên nhân chính khiến chi ngân sách vượt dự toán là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do dự toán lập chưa chính xác, chưa dự báo đầy đủ các khoản chi phát sinh và có sự bổ sung ngân sách đột xuất từ cấp trên trong năm.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ tài chính cấp xã?
    Thông qua tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng tin học và quản lý tài chính công, đồng thời tạo điều kiện học tập liên tục cho cán bộ.

  5. Vai trò của công khai tài chính ngân sách xã, phường là gì?
    Công khai tài chính giúp tăng cường sự giám sát của cộng đồng và các đại biểu dân cử, nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả sử dụng ngân sách công.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp xã, phường trên địa bàn thị xã An Nhơn có sự tăng trưởng mạnh mẽ về quy mô chi ngân sách trong giai đoạn 2016-2020, với tỷ trọng chi thường xuyên chiếm trung bình 95,8%.
  • Công tác lập dự toán còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng chi vượt dự toán, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Đội ngũ cán bộ tài chính cấp xã, phường có trình độ chuyên môn chưa đồng đều, cần được nâng cao năng lực để đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.
  • Công tác kiểm tra, giám sát và công khai tài chính ngân sách cần được tăng cường nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, đào tạo cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và công khai tài chính, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách trong giai đoạn 2021-2025.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách hàng năm, đồng thời cập nhật chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Call to action: Các cơ quan quản lý tài chính và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách, góp phần phát triển bền vững thị xã An Nhơn.