Tổng quan nghiên cứu
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế, đảm bảo các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của quốc gia. Trong giai đoạn 2016-2018, tổng quy mô chi thường xuyên (CTX) NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên tăng liên tục: năm 2016 đạt 456.159 triệu đồng, năm 2017 đạt 471.195 triệu đồng (tăng 3,3% so với năm 2016), và năm 2018 đạt 481.542 triệu đồng (tăng 2,2% so với năm 2017). Tuy nhiên, công tác lập dự toán CTX còn phụ thuộc nhiều vào cấp trên, công tác chấp hành dự toán chưa ổn định với tỷ lệ thực hiện dao động quanh mức 100%, và tỷ lệ chi chưa quyết toán vẫn còn ở mức 3,42% năm 2018.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý CTX NSNN qua KBNN huyện Võ Nhai, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2019-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu giai đoạn 2016-2018 và khảo sát năm 2019 tại KBNN huyện Võ Nhai. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, góp phần ổn định kinh tế xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Định nghĩa NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm đảm bảo chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Chi NSNN bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển, trong đó CTX đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Mô hình quản lý chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước: Quản lý CTX là quá trình vận dụng chính sách, pháp luật và công cụ quản lý nhằm sử dụng nguồn vốn NSNN hiệu quả, đúng mục đích, đảm bảo tính minh bạch và kiểm soát chặt chẽ qua các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm soát chi và quyết toán.
Khái niệm chính:
- Chi thường xuyên NSNN cấp huyện: Nhiệm vụ chi nhằm bảo đảm hoạt động bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và các nhiệm vụ thường xuyên về phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.
- Kiểm soát chi NSNN: Quá trình kiểm tra, giám sát các khoản chi đảm bảo đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức theo quy định.
- Dự toán ngân sách: Kế hoạch chi tiết các khoản chi NSNN được lập dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội địa phương và các quy định pháp luật.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ KBNN huyện Võ Nhai giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, Nghị định 31/2017/NĐ-CP, Thông tư 342/2016/TT-BTC; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 76 cán bộ, viên chức tại KBNN huyện và các đơn vị sử dụng NSNN trên địa bàn.
Phương pháp phân tích:
- Thống kê mô tả sử dụng số tuyệt đối, số tương đối, điểm bình quân Likert để đánh giá các tiêu chí quản lý.
- So sánh số liệu giữa các năm để đánh giá sự biến động và hiệu quả quản lý CTX.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng khách quan (cơ sở pháp lý, tăng trưởng kinh tế, chính sách) và chủ quan (nguồn nhân lực, công nghệ).
Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp trong năm 2019, phân tích và đánh giá thực trạng giai đoạn 2016-2018, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2025.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng quy mô chi thường xuyên: Tổng CTX qua KBNN huyện Võ Nhai tăng từ 456.159 triệu đồng năm 2016 lên 481.542 triệu đồng năm 2018, tương ứng tăng 5,6% trong 3 năm.
Công tác lập dự toán còn hạn chế: Việc lập dự toán CTX chưa chủ động, phụ thuộc nhiều vào cấp trên, chưa sát với thực tế phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Chấp hành dự toán không ổn định: Tỷ lệ thực hiện dự toán CTX qua KBNN dao động quanh mức 100% (99,06% năm 2016, 101,4% năm 2017, 100,46% năm 2018), cho thấy sự không ổn định trong việc thực hiện kế hoạch chi.
Tỷ lệ chi chưa quyết toán còn cao: Mặc dù giảm dần từ 4,64% năm 2016 xuống còn 3,42% năm 2018, nhưng vẫn còn tồn tại vướng mắc trong quyết toán chi NSNN.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc lập dự toán chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, cũng như trình độ cán bộ quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. So với các địa phương như huyện Sơn Dương và Sông Lô, nơi đã áp dụng mô hình kiểm soát chi mới và tăng cường vai trò kế toán trưởng trong kiểm soát hồ sơ, KBNN huyện Võ Nhai còn nhiều tiềm năng để cải thiện.
Việc áp dụng các quy định pháp luật như Luật NSNN 2015, Thông tư 342/2016/TT-BTC đã giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý, tuy nhiên cần tăng cường hơn nữa công tác giám sát, kiểm tra và đào tạo cán bộ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng chi thường xuyên, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán và tỷ lệ chi chưa quyết toán qua các năm để minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả quản lý.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường công tác lập dự toán CTX: Chủ động xây dựng dự toán sát với thực tế phát triển kinh tế - xã hội địa phương, sử dụng các công cụ phân tích dự báo kinh tế, đảm bảo dự toán phản ánh đúng nhu cầu chi tiêu. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ ngân sách; Chủ thể: UBND huyện, KBNN huyện.
Nâng cao hiệu quả chấp hành dự toán: Thực hiện nghiêm túc việc phân bổ và sử dụng dự toán, đảm bảo tỷ lệ thực hiện dự toán CTX ổn định trên 98%. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: KBNN huyện, các đơn vị sử dụng ngân sách.
Tăng cường kiểm soát, giám sát chi NSNN: Áp dụng mô hình kiểm soát chi thống nhất, tăng cường vai trò kế toán trưởng trong kiểm soát hồ sơ, từ chối thanh toán các khoản chi không hợp lệ. Thời gian: 2019-2025; Chủ thể: KBNN huyện, Sở Tài chính.
Nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ: Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ KBNN; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi NSNN để nâng cao hiệu quả và minh bạch. Thời gian: 2019-2025; Chủ thể: Bộ Tài chính, KBNN huyện.
Cải thiện cơ chế, chính sách quản lý CTX: Đề xuất điều chỉnh các quy định, chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương, tăng cường phân cấp quản lý chi NSNN cho các cấp chính quyền huyện, xã. Thời gian: 2019-2025; Chủ thể: UBND tỉnh, Bộ Tài chính.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách tại các Kho bạc Nhà nước cấp huyện: Nắm bắt thực trạng, phương pháp quản lý chi thường xuyên, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.
Lãnh đạo và cán bộ tài chính các cấp chính quyền địa phương: Hiểu rõ quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi NSNN, từ đó phối hợp hiệu quả với KBNN.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý chi NSNN cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.
Cơ quan hoạch định chính sách tài chính: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để xây dựng chính sách quản lý ngân sách phù hợp với điều kiện địa phương.
Câu hỏi thường gặp
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
Chi thường xuyên là khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh theo dự toán ngân sách được phê duyệt.Tại sao quản lý chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước lại quan trọng?
Kho bạc Nhà nước là cơ quan kiểm soát chi NSNN, đảm bảo các khoản chi đúng chế độ, minh bạch, tránh thất thoát, góp phần sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách.Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên?
Bao gồm cơ sở pháp lý, tăng trưởng kinh tế, chính sách của chính phủ, trình độ nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
Cần tăng cường lập dự toán sát thực tế, nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ, kiểm soát chặt chẽ hồ sơ chứng từ và cải tiến quy trình quản lý.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng để đưa ra giải pháp phù hợp.
Kết luận
Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN qua KBNN huyện Võ Nhai giai đoạn 2016-2018, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế trong công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi.
Đã xác định các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
Nghiên cứu góp phần bổ sung lý luận và thực tiễn quản lý chi NSNN cấp huyện, làm tài liệu tham khảo cho các đơn vị Kho bạc Nhà nước và cơ quan quản lý tài chính địa phương.
Các giải pháp đề xuất hướng tới mục tiêu nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và tiết kiệm trong quản lý chi thường xuyên, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của huyện Võ Nhai.
Khuyến nghị triển khai các bước tiếp theo trong giai đoạn 2019-2025, đồng thời kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, đơn vị sử dụng ngân sách và Kho bạc Nhà nước để thực hiện thành công các giải pháp đề ra.