Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2021, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước (NSNN) cấp xã, phường trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Cẩm Phả đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cẩm Phả đạt khoảng 306 tỷ đồng, trong đó khoảng 80% dự toán chi thường xuyên được kiểm soát chặt chẽ. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như cơ chế quản lý chi NSNN còn bị động, chậm trễ trong xử lý các vấn đề cấp bách, vai trò quản lý quỹ NSNN chưa được phát huy tối đa, và mức độ công khai minh bạch trong chi tiêu còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường tại KBNN Cẩm Phả, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán, chấp hành chi, quyết toán và kiểm soát chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường tại KBNN Cẩm Phả trong giai đoạn 2018-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tăng cường sự tin tưởng của người dân đối với chính quyền địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước: NSNN là công cụ tài chính quan trọng để thực hiện các chức năng của Nhà nước, bao gồm thu, chi và kiểm soát chi tiêu nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
  • Mô hình quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường: Tập trung vào các khái niệm về lập dự toán, chấp hành chi, quyết toán và kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc như tiết kiệm, hiệu quả, công khai minh bạch và phân cấp quản lý.
  • Khái niệm chi thường xuyên NSNN: Bao gồm các khoản chi tiêu phục vụ hoạt động thường xuyên của bộ máy Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, chi cho các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.
  • Nguyên tắc quản lý chi NSNN: Thống nhất, tập trung, phân cấp nhiệm vụ chi, tiết kiệm hiệu quả, công khai minh bạch và chi trực tiếp qua KBNN.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN: Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, cơ chế chính sách, tổ chức bộ máy, trình độ cán bộ, ý thức chấp hành và mức độ ứng dụng công nghệ thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo chi NSNN, báo cáo từ chối thanh toán, các văn bản pháp luật liên quan và số liệu thống kê kinh tế xã hội của thành phố Cẩm Phả. Đồng thời thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát bằng phiếu điều tra với 112 phiếu thu về từ cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách cấp xã, phường.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ cán bộ, nhân viên KBNN Cẩm Phả (17 người) và đại diện các xã, phường (32 đơn vị, mỗi đơn vị 2 người) nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh qua các năm và các đối tượng tương tự để đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN. Sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để phân tích đánh giá định tính.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp vào tháng 10/2022, phân tích số liệu giai đoạn 2018-2021, hoàn thiện luận văn năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành dự toán chi thường xuyên: Trong giai đoạn 2018-2021, tỷ lệ chi thường xuyên thực tế so với dự toán được giao đạt khoảng 80-95%, cho thấy công tác lập và chấp hành dự toán có sự tuân thủ tương đối tốt nhưng vẫn còn khoảng 5-20% chưa được sử dụng hết hoặc chi vượt dự toán.
  2. Số tiền từ chối thanh toán: Số tiền từ chối thanh toán do sai chế độ, sai mã ngành, thiếu hồ sơ chứng từ giảm dần qua các năm, từ khoảng 2 tỷ đồng năm 2018 xuống còn dưới 1 tỷ đồng năm 2021, phản ánh sự cải thiện trong công tác kiểm soát chi.
  3. Thời gian xử lý hồ sơ: Tỷ lệ hồ sơ được xử lý đúng thời hạn tại KBNN Cẩm Phả đạt trên 90%, thể hiện sự nâng cao hiệu quả trong quy trình kiểm soát và thanh toán chi NSNN.
  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Điều kiện kinh tế xã hội ổn định, hệ thống pháp luật chặt chẽ và sự ứng dụng công nghệ thông tin đã hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý chi. Tuy nhiên, tổ chức bộ máy còn cồng kềnh, trình độ cán bộ chưa đồng đều và ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao là những hạn chế đáng kể.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý chi thường xuyên NSNN qua KBNN Cẩm Phả đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc kiểm soát chi sai chế độ và nâng cao tỷ lệ xử lý hồ sơ đúng hạn. Nguyên nhân chính là do sự hoàn thiện các quy trình quản lý, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. So sánh với kinh nghiệm của huyện Bình Xuyên (Vĩnh Phúc) và huyện Tiền Hải (Thái Bình), việc chú trọng cải cách hành chính, tinh giản biên chế và nâng cao năng lực cán bộ là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý chi.

Tuy nhiên, việc phân cấp quản lý chi NSNN còn chưa thực sự linh hoạt, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong xử lý các khoản chi cấp bách. Bên cạnh đó, sự thiếu đồng bộ trong tổ chức bộ máy và hạn chế về trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý chi cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Việc công khai minh bạch chi tiêu ngân sách cần được đẩy mạnh hơn nữa để tăng cường niềm tin của người dân và các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi thường xuyên thực tế so với dự toán qua các năm, biểu đồ số tiền từ chối thanh toán theo năm, và bảng so sánh đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố khách quan, chủ quan đến công tác quản lý chi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và nâng cao chất lượng nhân lực: Tinh giản bộ máy quản lý chi thường xuyên NSNN tại các cấp xã, phường, đồng thời tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý chi. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý chi được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Cẩm Phả phối hợp với KBNN và các cơ sở đào tạo.

  2. Cải tiến quy trình quản lý chi thường xuyên: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi NSNN để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng tỷ lệ xử lý đúng hạn lên trên 95% trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: KBNN Cẩm Phả phối hợp với Sở Tài chính.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và công khai minh bạch: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong chi thường xuyên NSNN. Đẩy mạnh công khai báo cáo thu chi ngân sách trên các phương tiện truyền thông địa phương. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm dưới 1% tổng chi thường xuyên trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, KBNN Cẩm Phả, các cơ quan thanh tra.

  4. Khuyến khích tự chủ tài chính và nâng cao ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách: Xây dựng và triển khai các quy chế chi tiêu nội bộ, thực hiện khoán chi hành chính, khoán biên chế nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Chủ thể thực hiện: Các đơn vị sử dụng ngân sách cấp xã, phường phối hợp với KBNN Cẩm Phả.

  5. Đề xuất hoàn thiện chính sách và cơ chế phân cấp quản lý chi NSNN: Đề nghị các cấp có thẩm quyền xem xét điều chỉnh cơ chế phân cấp, tạo điều kiện cho các cấp xã, phường chủ động hơn trong quản lý chi thường xuyên, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Ninh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN, cải tiến quy trình nghiệp vụ và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  2. Cán bộ quản lý tài chính tại các xã, phường: Hiểu rõ hơn về quy trình lập dự toán, chấp hành chi và quyết toán chi thường xuyên, từ đó nâng cao năng lực quản lý và sử dụng ngân sách hiệu quả.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách, quy định về quản lý chi NSNN phù hợp với thực tiễn địa phương, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về ngân sách.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo có giá trị về lý thuyết và thực tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường, đặc biệt trong bối cảnh cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước cấp xã, phường là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường là quá trình tổ chức, giám sát và kiểm soát việc sử dụng các khoản chi phục vụ hoạt động thường xuyên của bộ máy Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội tại địa phương, đảm bảo chi đúng chế độ, tiết kiệm và hiệu quả.

  2. Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường?
    KBNN có trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát hồ sơ, chứng từ chi, thực hiện cấp phát và thanh toán các khoản chi thường xuyên theo đúng quy định, đồng thời tham gia giám sát, thu hồi các khoản chi sai, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, hệ thống pháp luật và chính sách, tổ chức bộ máy quản lý, trình độ và ý thức của cán bộ quản lý, cũng như mức độ ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường?
    Cần hoàn thiện cơ cấu tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình quản lý, tăng cường công tác thanh tra, giám sát, đẩy mạnh công khai minh bạch và khuyến khích tự chủ tài chính tại các đơn vị sử dụng ngân sách.

  5. Tại sao việc công khai minh bạch chi tiêu ngân sách lại quan trọng?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường sự giám sát của cộng đồng và các cơ quan chức năng, hạn chế thất thoát, lãng phí, nâng cao niềm tin của người dân vào chính quyền và đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả, đúng mục đích.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường tại KBNN Cẩm Phả giai đoạn 2018-2021, chỉ ra những kết quả tích cực và tồn tại hạn chế trong công tác quản lý.
  • Đã xác định các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN, bao gồm điều kiện kinh tế xã hội, chính sách pháp luật, tổ chức bộ máy, trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình, tăng cường giám sát và công khai minh bạch, cũng như khuyến khích tự chủ tài chính.
  • Nghiên cứu có tính ứng dụng cao, cung cấp cơ sở khoa học cho lãnh đạo KBNN Cẩm Phả và các địa phương khác trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả thực hiện và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi, thời gian để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách Nhà nước.

Call to action: Các cơ quan quản lý ngân sách và các đơn vị sử dụng ngân sách cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.