Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Ngân sách Nhà nước (NSNN) giữ vai trò trung tâm trong việc phát triển kinh tế - xã hội, kiểm soát lạm phát và ổn định tài chính quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt ở cấp xã, phường, quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là một nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả của bộ máy nhà nước cơ sở. Giai đoạn 2017-2019, Kho bạc Nhà nước (KBNN) Bắc Giang đã thực hiện quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường với nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường tại KBNN Bắc Giang, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý này đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm số liệu thu thập từ KBNN Bắc Giang và các xã, phường thụ hưởng ngân sách trong giai đoạn 2017-2019. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Theo báo cáo, tỷ lệ chi thường xuyên ngân sách cấp xã so với dự toán đạt khoảng 95-98% trong các năm nghiên cứu, phản ánh sự chấp hành tương đối nghiêm túc nhưng vẫn còn tiềm ẩn rủi ro vượt chi hoặc chi không đúng mục đích. Việc quản lý chi qua KBNN giúp kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý tài chính công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của quyền lực nhà nước trong điều chỉnh và kiểm soát các hoạt động xã hội, đảm bảo thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội.
  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Tập trung vào quá trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, tiết kiệm và công bằng.
  • Khái niệm chi thường xuyên ngân sách cấp xã, phường: Bao gồm các khoản chi cho hoạt động hành chính, quốc phòng, an ninh, sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao và các hoạt động xã hội khác nhằm duy trì bộ máy nhà nước cơ sở hoạt động ổn định.
  • Mô hình quản lý chi ngân sách qua Kho bạc Nhà nước: KBNN giữ vai trò trung tâm trong kiểm soát, thanh toán và báo cáo các khoản chi ngân sách, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật và nguyên tắc quản lý tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo quyết toán ngân sách, niên giám thống kê, văn bản pháp luật liên quan và các tài liệu chuyên ngành của KBNN Bắc Giang trong giai đoạn 2017-2019. Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các xã, phường thuộc địa bàn tỉnh Bắc Giang, nơi KBNN quản lý trực tiếp.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê và so sánh, được hỗ trợ bởi phần mềm Excel để xử lý số liệu và trình bày kết quả. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ năm 2017 đến 2019, với đề xuất giải pháp đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả lập dự toán chi thường xuyên: Tỷ lệ dự toán chi thường xuyên được lập và phê duyệt đúng hạn đạt khoảng 92%, tuy nhiên vẫn còn một số xã, phường chưa hoàn thành đúng tiến độ, ảnh hưởng đến kế hoạch chi tiêu chung.

  2. Chấp hành dự toán chi thường xuyên: Tỷ lệ chi thường xuyên thực tế so với dự toán đạt trung bình 96%, cho thấy sự tuân thủ khá tốt nhưng vẫn tồn tại hiện tượng chi vượt dự toán ở một số đơn vị, gây áp lực lên cân đối ngân sách.

  3. Quyết toán chi thường xuyên: Tỷ lệ hồ sơ quyết toán được xử lý đúng hạn tại KBNN Bắc Giang đạt 98%, phản ánh sự chuyên nghiệp và hiệu quả trong công tác kiểm soát chi ngân sách.

  4. Các khoản chi sai chế độ và bị thanh tra, kiểm tra xuất toán: Số tiền chi sai chế độ chiếm khoảng 1,5% tổng chi thường xuyên, cho thấy vẫn còn tồn tại sai phạm cần được xử lý nghiêm túc để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên chủ yếu do năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ cấp xã còn hạn chế, quy trình lập dự toán và chấp hành dự toán chưa đồng bộ, cùng với việc thiếu cơ sở vật chất kỹ thuật hỗ trợ công tác quản lý. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, Bắc Giang có tỷ lệ xử lý hồ sơ đúng hạn cao hơn nhưng vẫn cần cải thiện công tác kiểm soát chi sai chế độ.

Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chi thường xuyên thực tế so với dự toán qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét xu hướng và mức độ tuân thủ. Bảng tổng hợp số tiền chi sai chế độ và tỷ lệ xử lý cũng là công cụ hữu ích để đánh giá hiệu quả quản lý.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm cơ sở để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp xã, phường, góp phần tăng cường hiệu quả sử dụng ngân sách, giảm thất thoát và nâng cao trách nhiệm giải trình của các đơn vị sử dụng ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường

    • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ cán bộ được đào tạo chuyên sâu lên 90% trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Bắc Giang phối hợp với Sở Tài chính và các cơ sở đào tạo.
    • Timeline: 2021-2023.

  2. Hoàn thiện quy trình lập và chấp hành dự toán chi thường xuyên

    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% xã, phường lập dự toán đúng quy định và đúng hạn.
    • Chủ thể thực hiện: UBND cấp xã, phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, KBNN.
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm 2021.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách

    • Mục tiêu: 100% xã, phường sử dụng phần mềm quản lý ngân sách điện tử đến năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Bắc Giang, Sở Thông tin và Truyền thông.
    • Timeline: 2021-2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm trong quản lý chi thường xuyên

    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ chi sai chế độ xuống dưới 0,5% tổng chi thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN, Thanh tra tỉnh, UBND cấp xã.
    • Timeline: Liên tục từ 2021 đến 2025.

  5. Xây dựng hệ thống báo cáo và đánh giá kết quả quản lý chi thường xuyên minh bạch, kịp thời

    • Mục tiêu: Báo cáo quản lý chi thường xuyên được cập nhật hàng quý và công khai trên cổng thông tin điện tử.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Bắc Giang, UBND cấp xã.
    • Timeline: Bắt đầu từ năm 2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các cấp xã, phường

    • Lợi ích: Nắm vững quy trình, nguyên tắc và công cụ quản lý chi thường xuyên, nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán.

  2. Lãnh đạo Kho bạc Nhà nước các tỉnh, thành phố

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý chi thường xuyên hiệu quả, áp dụng các giải pháp kiểm soát chi ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách cấp xã, phường, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan thanh tra, kiểm toán và các tổ chức giám sát tài chính công

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng quản lý chi thường xuyên để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm toán hiệu quả, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp xã, phường là gì?
    Quản lý chi thường xuyên là quá trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán các khoản chi nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước cơ sở, bao gồm chi cho lương, phụ cấp, an ninh, giáo dục, y tế và các hoạt động xã hội khác.

  2. Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý chi thường xuyên?
    KBNN kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ, minh bạch và kịp thời thanh toán, đồng thời báo cáo tình hình chi ngân sách cho các cơ quan có thẩm quyền.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại cấp xã, phường?
    Bao gồm năng lực cán bộ hạn chế, quy trình lập dự toán chưa đồng bộ, thiếu cơ sở vật chất kỹ thuật, và việc xử lý sai phạm chưa triệt để.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh tra, giám sát và xây dựng hệ thống báo cáo minh bạch.

  5. Tỷ lệ chi sai chế độ ngân sách cấp xã, phường hiện nay là bao nhiêu?
    Theo số liệu nghiên cứu, tỷ lệ chi sai chế độ chiếm khoảng 1,5% tổng chi thường xuyên, cần được giảm xuống dưới 0,5% thông qua các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp xã, phường tại KBNN Bắc Giang đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2017-2019, với tỷ lệ chấp hành dự toán chi thường xuyên đạt gần 96%.
  • Vẫn còn tồn tại các hạn chế như chi sai chế độ, năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều và quy trình quản lý chưa hoàn thiện.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, giám sát.
  • Các giải pháp được kỳ vọng sẽ được triển khai đến năm 2025, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã, phường, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, KBNN và các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng quản lý trong tương lai.

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình đào tạo, hoàn thiện hệ thống quản lý và áp dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp xã, phường tại Bắc Giang và các địa phương tương tự.