Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn vốn Ngân sách Nhà nước (NSNN) là một lĩnh vực quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa. Trong giai đoạn 2017-2019, tổng chi ngân sách tỉnh Thanh Hóa tăng từ 55.138 triệu đồng năm 2017 lên 64.666 triệu đồng năm 2019, trong đó chi đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng ngày càng lớn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN. Tuy nhiên, công tác quản lý chi đầu tư XDCB vẫn còn nhiều hạn chế như phân cấp quản lý chưa rõ ràng, chất lượng kế hoạch chưa cao, và sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý trong thời gian tới, định hướng đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nguồn vốn NSNN cấp tỉnh, bao gồm vốn cân đối ngân sách tỉnh, vốn Trung ương bổ sung có mục tiêu, vốn chương trình mục tiêu quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ và vốn hỗ trợ nước ngoài.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và cải thiện đời sống nhân dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi đầu tư công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách nhà nước: Định nghĩa chi NSNN là các khoản chi tiêu do Nhà nước thực hiện nhằm đạt các mục tiêu công ích, bao gồm chi đầu tư xây dựng cơ bản để tạo ra tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết quản lý đầu tư xây dựng cơ bản: Xây dựng cơ bản là quá trình tạo ra tài sản cố định có giá trị sử dụng lâu dài, đòi hỏi quản lý chặt chẽ về kế hoạch, phân bổ vốn, giám sát thi công và quyết toán vốn đầu tư.

  • Nguyên tắc quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN: Bao gồm nguyên tắc đúng đối tượng, đúng thủ tục, đúng mục đích và giám sát chặt chẽ việc sử dụng kinh phí.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: ngân sách nhà nước, đầu tư công, chi đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý chi đầu tư, phân bổ kế hoạch vốn, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, kế hoạch ngân sách, quyết toán chi đầu tư xây dựng cơ bản của tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2017-2019; các văn bản pháp luật liên quan; và các tài liệu nghiên cứu trước đó.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu - chi ngân sách, đánh giá thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB qua các chỉ tiêu như kế hoạch phân bổ vốn, tỷ lệ giải ngân, thanh toán và quyết toán vốn; đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi đầu tư.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng cơ bản do ngân sách tỉnh Thanh Hóa cấp vốn trong giai đoạn nghiên cứu, bao gồm các dự án trọng điểm và các dự án cấp huyện.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2017 đến năm 2019, đồng thời định hướng đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính hệ thống, khách quan và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm đưa ra các kết luận và đề xuất có cơ sở thực tiễn vững chắc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu và chi ngân sách tỉnh Thanh Hóa: Tổng thu ngân sách tăng 19,75% năm 2018 so với 2017 và tăng 3,11% năm 2019 so với 2018. Tổng chi ngân sách cũng tăng từ 55.138 triệu đồng năm 2017 lên 64.666 triệu đồng năm 2019, tương ứng mức tăng 17,3% trong ba năm. Tỷ trọng chi đầu tư xây dựng cơ bản trong tổng chi ngân sách tăng từ 29,31% năm 2017 lên 34,45% năm 2019.

  2. Cơ cấu nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Vốn NSNN cấp tỉnh chiếm tỷ trọng lớn, bao gồm vốn cân đối ngân sách tỉnh, vốn Trung ương bổ sung có mục tiêu, vốn chương trình mục tiêu quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ và vốn viện trợ nước ngoài. Trong giai đoạn 2017-2019, tỷ trọng vốn chuyển nguồn ngân sách giảm từ 10,59% xuống 8,56%, trong khi thu nội địa và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu tăng lên, phản ánh sự chuyển dịch cơ cấu nguồn thu.

  3. Thực trạng quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản: Công tác lập kế hoạch phân bổ vốn còn nhiều hạn chế, chất lượng kế hoạch chưa cao, dẫn đến việc điều chỉnh dự án và dự toán nhiều lần, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản chưa đạt kế hoạch đề ra, gây tồn đọng vốn và ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi đầu tư XDCB: Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực của chủ đầu tư, tổ chức tư vấn, nhà thầu và cán bộ quản lý; yếu tố khách quan như hệ thống pháp luật, điều kiện tự nhiên, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉnh Thanh Hóa đã có nhiều nỗ lực trong việc tăng cường quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN, thể hiện qua sự tăng trưởng nguồn thu và chi ngân sách, cũng như sự chuyển dịch cơ cấu nguồn vốn phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, các hạn chế về năng lực quản lý, quy trình lập kế hoạch và phối hợp giữa các cơ quan vẫn còn tồn tại, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, những khó khăn về quản lý chi đầu tư công tại Thanh Hóa tương đồng với các địa phương khác, đặc biệt là vấn đề về năng lực cán bộ và sự phức tạp trong quy trình thủ tục hành chính. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách hành chính được đánh giá là giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng trưởng thu - chi ngân sách, tỷ trọng các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản, cũng như bảng so sánh kế hoạch và thực hiện giải ngân vốn đầu tư trong từng năm, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư: Cần xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản chính xác, kịp thời và trọng tâm, ưu tiên các dự án trọng điểm, đảm bảo phù hợp với khả năng cân đối ngân sách và tiến độ thực hiện. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư; Thời gian: ngay trong các kỳ lập kế hoạch hàng năm.

  2. Tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ quản lý đầu tư xây dựng cơ bản: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý vốn đầu tư, nâng cao trình độ quản lý và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu; Thời gian: liên tục, ưu tiên trong 2 năm tới.

  3. Cải thiện phối hợp giữa các cơ quan quản lý tài chính và chuyên môn: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý dự án và các đơn vị liên quan nhằm đảm bảo thông tin minh bạch, kịp thời và đồng bộ trong quản lý chi đầu tư. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan; Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên.

  4. Đẩy mạnh công tác thanh toán, kiểm soát và quyết toán vốn đầu tư: Rà soát, hoàn thiện quy trình thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản, tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm hạn chế thất thoát, lãng phí vốn NSNN. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính, Thanh tra tỉnh; Thời gian: trong vòng 1-2 năm tới.

  5. Hoàn thiện hệ thống pháp lý và tăng cường công khai minh bạch tài chính dự án: Rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời thực hiện công khai tài chính dự án ở các cấp để nâng cao trách nhiệm và sự giám sát của cộng đồng. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tư pháp, các cơ quan liên quan; Thời gian: trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về tài chính và đầu tư công: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý vốn NSNN.

  2. Các chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa: Tham khảo để hiểu rõ quy trình, nguyên tắc và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi đầu tư, từ đó cải thiện công tác lập kế hoạch, giám sát và quyết toán vốn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý công: Tài liệu tham khảo hữu ích về quản lý đầu tư công, đặc biệt trong bối cảnh địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đa dạng như Thanh Hóa.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và kiểm soát tài chính: Cung cấp thông tin chi tiết về thực trạng và các vấn đề trong quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, hỗ trợ công tác kiểm tra, giám sát và đề xuất chính sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN là gì?
    Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN là hoạt động sử dụng các công cụ, biện pháp của Nhà nước để phân phối, giám sát và sử dụng vốn NSNN nhằm đầu tư tạo ra tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ví dụ, việc lập kế hoạch phân bổ vốn, kiểm soát thanh toán và quyết toán vốn đầu tư.

  2. Những nguyên tắc quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản quan trọng nhất là gì?
    Bao gồm nguyên tắc đúng đối tượng, đúng thủ tục, đúng mục đích và giám sát chặt chẽ việc sử dụng kinh phí. Điều này giúp đảm bảo vốn đầu tư được sử dụng hiệu quả, tránh thất thoát và lãng phí.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản?
    Có hai nhóm yếu tố chính: chủ quan (năng lực của chủ đầu tư, tổ chức tư vấn, nhà thầu và cán bộ quản lý) và khách quan (hệ thống pháp luật, điều kiện tự nhiên, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin).

  4. Tại sao việc lập kế hoạch phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản lại quan trọng?
    Lập kế hoạch chính xác và kịp thời giúp phân bổ nguồn vốn hợp lý, ưu tiên các dự án trọng điểm, đảm bảo tiến độ thi công và hiệu quả sử dụng vốn. Kế hoạch kém chất lượng dẫn đến điều chỉnh dự án nhiều lần, gây lãng phí và chậm tiến độ.

  5. Làm thế nào để tăng cường công tác thanh toán và quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần hoàn thiện quy trình thanh toán, tăng cường kiểm tra, giám sát, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và thực hiện công khai minh bạch tài chính dự án. Ví dụ, Kho bạc Nhà nước phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm soát chặt chẽ hồ sơ thanh toán và quyết toán.

Kết luận

  • Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN tại tỉnh Thanh Hóa có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, với nguồn vốn và tỷ trọng chi đầu tư tăng đều trong giai đoạn 2017-2019.
  • Thực trạng quản lý còn tồn tại nhiều hạn chế như chất lượng kế hoạch chưa cao, năng lực quản lý chưa đồng đều và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, đòi hỏi sự cải thiện đồng bộ về năng lực cán bộ, hệ thống pháp luật và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao chất lượng lập kế hoạch, đào tạo cán bộ, cải thiện phối hợp liên ngành, đẩy mạnh kiểm soát thanh toán và hoàn thiện pháp lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu và theo dõi thực hiện các giải pháp đề xuất đến năm 2025 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển bền vững tỉnh Thanh Hóa.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công, đồng thời tiếp tục cập nhật, hoàn thiện các chính sách và quy trình quản lý phù hợp với thực tiễn phát triển.