Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các địa phương có tiềm năng phát triển như thành phố Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Trong giai đoạn 2018-2021, TP Sầm Sơn đã dành tỷ trọng lớn ngân sách cho chi đầu tư phát triển, với chi đầu tư phát triển chiếm tới 60,39% tổng chi ngân sách năm 2021, tăng mạnh so với 38,5% năm 2019. Tuy nhiên, công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN vẫn còn nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, lãng phí vốn, chậm quyết toán và thiếu kiểm soát chặt chẽ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn TP Sầm Sơn trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại TP Sầm Sơn, bao gồm lập kế hoạch, phân bổ vốn, thanh toán, quyết toán và giám sát đầu tư.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương nhằm hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đồng thời góp phần giảm thiểu thất thoát, lãng phí trong đầu tư công. Các chỉ số như tỷ lệ giải ngân vốn đạt 90% kế hoạch năm 2020 và tỷ trọng chi xây lắp chiếm trên 90% tổng chi đầu tư XDCB phản ánh phần nào hiệu quả và quy mô đầu tư tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý đầu tư công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: NSNN là công cụ tài chính quan trọng để phân phối và điều tiết nguồn lực quốc gia, bao gồm các chức năng phân phối, điều tiết và kiểm tra. Quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN là quá trình tổ chức, điều hành việc phân bổ và sử dụng vốn nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư và tuân thủ pháp luật.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Bao gồm các giai đoạn lập kế hoạch, phân bổ vốn, thực hiện, thanh toán, quyết toán và giám sát. Mỗi giai đoạn có các quy trình, thủ tục và trách nhiệm cụ thể của các chủ thể tham gia.

  • Khái niệm chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN: Là toàn bộ chi phí sử dụng vốn NSNN để xây dựng, mở rộng, hiện đại hóa tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm chi phí khảo sát, thiết kế, xây dựng, mua sắm thiết bị và các chi phí liên quan.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý chi đầu tư, hiệu quả quản lý đầu tư công, và các nguyên tắc quản lý chi đầu tư XDCB như tuân thủ pháp luật, minh bạch, phối hợp liên ngành và kiểm soát chặt chẽ.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi ngân sách, kế hoạch đầu tư, báo cáo quyết toán và các văn bản quản lý của UBND TP Sầm Sơn, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước (KBNN) Sầm Sơn giai đoạn 2018-2021; tài liệu pháp luật liên quan; khảo sát thực tế và phỏng vấn các cán bộ quản lý đầu tư tại địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp tổng hợp để hệ thống hóa lý luận và thực trạng; phương pháp phân tích định lượng dựa trên số liệu thu chi ngân sách và tiến độ giải ngân; phương pháp so sánh để đối chiếu thực trạng quản lý tại Sầm Sơn với kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng cơ bản ở các địa phương khác như Ninh Bình và Hưng Yên.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Thu thập số liệu toàn bộ các dự án đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn TP Sầm Sơn trong giai đoạn 2018-2021, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ cho phân tích.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, tập trung phân tích dữ liệu 4 năm gần nhất (2018-2021) để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện hiện tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi đầu tư phát triển tăng mạnh: Từ 38,5% tổng chi ngân sách năm 2019 lên 60,39% năm 2021, cho thấy TP Sầm Sơn ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án xây dựng cơ bản. Chi xây lắp chiếm tỷ trọng cao, từ 82,69% năm 2019 lên 90,38% năm 2021, phản ánh tập trung nguồn lực vào thi công công trình.

  2. Giải ngân vốn đạt hiệu quả tương đối: Năm 2020, TP Sầm Sơn giải ngân được 90% kế hoạch vốn ngân sách Trung ương và tỉnh, tuy nhiên tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách thành phố chỉ đạt 40,3%, cho thấy còn tồn tại hạn chế trong việc huy động và sử dụng vốn địa phương.

  3. Chậm trễ trong quyết toán dự án: Số lượng dự án hoàn thành được phê duyệt quyết toán còn thấp, dẫn đến tồn đọng nợ đọng xây dựng cơ bản khoảng 1,9 tỷ đồng từ ngân sách thành phố và trên 23 tỷ đồng từ ngân sách xã, phường, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý vốn.

  4. Bộ máy quản lý còn phân tán, quy trình chưa đồng bộ: Mặc dù có sự phân cấp rõ ràng giữa HĐND, UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch, KBNN và Ban quản lý dự án, nhưng sự phối hợp chưa thực sự nhịp nhàng, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong phê duyệt, thanh toán và giám sát dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình nghiệp vụ chưa được chuẩn hóa và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ. So với kinh nghiệm quản lý tại thành phố Ninh Bình và Hưng Yên, TP Sầm Sơn cần cải thiện công tác lập kế hoạch, phân bổ vốn và tăng cường thanh tra, giám sát để giảm thiểu thất thoát, lãng phí.

Việc chi đầu tư XDCB từ NSNN có đặc thù là nguồn vốn không hoàn lại, dễ bị thất thoát nên đòi hỏi quản lý chặt chẽ hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi đầu tư phát triển theo năm và bảng so sánh tiến độ giải ngân vốn giữa các nguồn ngân sách để minh họa hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc hoàn thiện bộ máy quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại TP Sầm Sơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư

    • Động từ hành động: Chuẩn hóa, đồng bộ
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ giải ngân vốn lên trên 85% trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: UBND TP Sầm Sơn phối hợp Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban quản lý dự án
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm 2023, đánh giá định kỳ hàng quý

  2. Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý đầu tư

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý dự án được đào tạo về quản lý tài chính công và pháp luật đầu tư trong năm 2023
    • Chủ thể thực hiện: UBND TP Sầm Sơn phối hợp các cơ sở đào tạo, Sở Nội vụ
    • Timeline: Tổ chức các khóa đào tạo trong quý 2 và quý 3 năm 2023

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư

    • Động từ hành động: Triển khai, áp dụng
    • Mục tiêu: Xây dựng hệ thống quản lý dự án đầu tư trực tuyến, giảm thời gian xử lý hồ sơ xuống dưới 7 ngày
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban quản lý dự án, Trung tâm CNTT thành phố
    • Timeline: Hoàn thành hệ thống trong năm 2023, vận hành chính thức từ năm 2024

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát đầu tư xây dựng cơ bản

    • Động từ hành động: Tổ chức, thực hiện
    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ nợ đọng xây dựng cơ bản xuống dưới 1% tổng vốn đầu tư trong 3 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: UBND TP Sầm Sơn, Hội đồng nhân dân, các cơ quan thanh tra, kiểm toán
    • Timeline: Thực hiện thường xuyên, báo cáo kết quả hàng năm

  5. Minh bạch hóa thông tin và nâng cao vai trò giám sát cộng đồng

    • Động từ hành động: Công khai, phổ biến
    • Mục tiêu: 100% dự án đầu tư công được công khai tiến độ và kết quả quyết toán trên cổng thông tin điện tử thành phố
    • Chủ thể thực hiện: UBND TP Sầm Sơn, Ban quản lý dự án
    • Timeline: Triển khai từ quý 3 năm 2023

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước địa phương

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện quy trình quản lý chi đầu tư XDCB, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN.
    • Use case: UBND TP Sầm Sơn và các phòng ban liên quan sử dụng làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách và kế hoạch đầu tư.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính công

    • Lợi ích: Hiểu rõ về quản lý chi đầu tư công, các phương pháp phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý tài chính công.
    • Use case: Là tài liệu học tập, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN.

  3. Các tổ chức thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư công

    • Lợi ích: Cung cấp thông tin về các điểm yếu trong quản lý chi đầu tư XDCB, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát.
    • Use case: Sử dụng để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm toán và giám sát các dự án đầu tư công tại địa phương.

  4. Các nhà thầu, tư vấn đầu tư xây dựng

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, thủ tục quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN, giúp phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư và cơ quan quản lý.
    • Use case: Áp dụng trong quá trình thực hiện dự án, đảm bảo tuân thủ quy định và nâng cao chất lượng công trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN là gì?
    Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN là quá trình tổ chức, điều hành việc phân bổ và sử dụng vốn ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng, mở rộng, hiện đại hóa tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ví dụ, TP Sầm Sơn quản lý chi đầu tư XDCB qua các giai đoạn lập kế hoạch, phân bổ vốn, thanh toán và quyết toán.

  2. Tại sao quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN lại quan trọng?
    Vì đây là nguồn vốn không hoàn lại, dễ bị thất thoát và lãng phí nếu không quản lý chặt chẽ. Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích, nâng cao hiệu quả đầu tư và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi đầu tư XDCB tại TP Sầm Sơn là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình nghiệp vụ chưa đồng bộ, chậm trễ trong quyết toán dự án và tỷ lệ giải ngân vốn địa phương thấp. Ví dụ, năm 2020, tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách thành phố chỉ đạt 40,3%.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB là gì?
    Bao gồm hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh tra, kiểm tra và minh bạch thông tin dự án. Các giải pháp này đã được áp dụng thành công tại các địa phương như Ninh Bình và Hưng Yên.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại TP Sầm Sơn?
    UBND TP Sầm Sơn là cơ quan hành pháp cao nhất chịu trách nhiệm phê duyệt dự án, phân bổ vốn và quản lý đầu tư. Các phòng ban như Phòng Tài chính - Kế hoạch, KBNN và Ban quản lý dự án phối hợp thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn.

Kết luận

  • Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại TP Sầm Sơn có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương, với tỷ trọng chi đầu tư phát triển tăng từ 38,5% năm 2019 lên 60,39% năm 2021.
  • Thực trạng quản lý còn tồn tại hạn chế như giải ngân vốn địa phương thấp, chậm quyết toán và bộ máy quản lý chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, giám sát.
  • Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2023-2025 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại TP Sầm Sơn.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và các bên liên quan trong lĩnh vực quản lý đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững địa phương.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại TP Sầm Sơn và các địa phương tương tự.