Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế phát sinh trung bình hơn 100 tấn chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) mỗi ngày, với mức tăng trưởng khoảng 5% hàng năm. Quản lý nhà nước về CTRSH tại địa phương này đang đối mặt với nhiều thách thức do sự gia tăng dân số, tốc độ đô thị hóa nhanh và hạn chế về công nghệ xử lý. Luận văn tập trung phân tích thực trạng quản lý nhà nước về CTRSH trên địa bàn thành phố Huế trong giai đoạn 2022-2024, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại thành phố Huế với 29 phường và 7 xã, nơi có mật độ dân số khoảng 5.011 người/km² và dân số hơn 650.000 người. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu thực tiễn, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất chính sách phù hợp nhằm cải thiện công tác quản lý CTRSH, từ đó giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết quản lý nhà nước, trong đó quản lý được hiểu là quá trình kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu chung. Áp dụng mô hình quản lý nhà nước về CTRSH, nghiên cứu tập trung vào các khái niệm chính: chất thải rắn sinh hoạt, quản lý nhà nước về CTRSH, các nội dung quản lý như ban hành chính sách, tổ chức bộ máy, thu gom vận chuyển, xử lý và thanh tra kiểm tra. Lý thuyết về tác động môi trường của CTRSH cũng được sử dụng để phân tích ảnh hưởng của chất thải đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Ngoài ra, mô hình phát triển bền vững được vận dụng để xác định mục tiêu cân bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra, quan sát thực tế tại các điểm thu gom, xử lý CTRSH trên địa bàn thành phố Huế nhằm thu thập dữ liệu về thực trạng quản lý. Phương pháp khảo sát tư liệu được áp dụng để tổng hợp kinh nghiệm từ các địa phương tương đồng như quận 2 (TP. Hồ Chí Minh) và quận Long Biên (Hà Nội). Phân tích định lượng dựa trên số liệu thu thập được về khối lượng rác thải, tỷ lệ thu gom, chi phí và nhân lực quản lý. Phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu các mô hình quản lý và công nghệ xử lý tại các địa phương khác nhằm rút ra bài học cho Huế. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cán bộ quản lý nhà nước, đơn vị thu gom vận chuyển và người dân trên địa bàn. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2022 đến 2024, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với bối cảnh thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu gom và xử lý CTRSH: Thành phố Huế phát sinh khoảng hơn 100 tấn CTRSH mỗi ngày, trong đó phần lớn được thu gom bởi Công ty Cổ phần Môi trường và Công trình đô thị Huế. Tuy nhiên, tỷ lệ thu gom chưa đạt 100%, còn tồn tại tình trạng vứt rác bừa bãi tại nhiều khu vực công cộng. Công nghệ xử lý chủ yếu là chôn lấp, chưa áp dụng rộng rãi công nghệ tiên tiến như đốt rác hay chuyển đổi rác thành năng lượng.

  2. Bộ máy và nguồn nhân lực quản lý: Đội ngũ quản lý nhà nước về CTRSH tại Huế có trình độ chuyên môn và lý luận chính trị chưa đồng đều, với tỷ lệ cán bộ trẻ chiếm khoảng 30%. Nguồn lực tài chính chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và phí vệ sinh môi trường, nhưng còn thiếu hụt so với nhu cầu thực tế.

  3. Chính sách và pháp luật: Việc thể chế hóa các văn bản pháp luật về quản lý CTRSH được thực hiện tương đối đầy đủ, tuy nhiên công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa đạt hiệu quả cao, dẫn đến nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế. Tỷ lệ hộ gia đình thực hiện phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 40%.

  4. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Công tác thanh tra, kiểm tra được tăng cường nhưng vẫn còn nhiều khó khăn trong việc xử lý vi phạm hành chính. Tỷ lệ xử phạt vi phạm hành chính về quản lý CTRSH chỉ chiếm khoảng 15% số vụ vi phạm được phát hiện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do sự gia tăng nhanh chóng lượng CTRSH vượt quá năng lực xử lý hiện tại, cùng với hạn chế về công nghệ và nguồn lực tài chính. So sánh với các địa phương như quận 2 TP. Hồ Chí Minh và quận Long Biên Hà Nội, Huế còn thiếu các mô hình thu gom linh hoạt và công nghệ xử lý hiện đại. Việc chưa áp dụng rộng rãi phân loại rác tại nguồn làm giảm hiệu quả thu gom và tái chế. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thu gom, phân loại rác và chi phí quản lý qua các năm, cũng như bảng so sánh năng lực xử lý giữa các địa phương. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện bộ máy quản lý và đầu tư công nghệ hiện đại để đạt mục tiêu phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Tổ chức các chiến dịch truyền thông đa dạng, sử dụng phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội nhằm nâng cao nhận thức của người dân về phân loại và quản lý CTRSH. Mục tiêu đạt tỷ lệ phân loại rác tại nguồn trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các tổ chức xã hội.

  2. Kiện toàn bộ máy quản lý và nâng cao năng lực nhân lực: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ cho cán bộ quản lý CTRSH, đặc biệt là cấp xã, phường. Xây dựng cơ chế thu hút nhân lực chất lượng cao. Mục tiêu hoàn thiện bộ máy quản lý đồng bộ trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường, Học viện Hành chính Quốc gia.

  3. Ứng dụng công nghệ xử lý hiện đại: Đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt theo công nghệ đốt rác phát điện hoặc chuyển đổi rác thành năng lượng, giảm thiểu diện tích chôn lấp. Mục tiêu giảm 30% lượng rác chôn lấp trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các nhà đầu tư.

  4. Hoàn thiện công tác quản lý phí và hợp đồng thu gom: Rà soát, điều chỉnh mức phí vệ sinh môi trường phù hợp với chi phí thực tế, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện hợp đồng thu gom, vận chuyển. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu phí lên 90% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, UBND các phường, xã.

  5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất, áp dụng các biện pháp xử phạt nghiêm minh nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các chủ nguồn thải và đơn vị thu gom. Mục tiêu nâng tỷ lệ xử lý vi phạm lên 50% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường, Công an môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về môi trường: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện công tác quản lý CTRSH hiệu quả.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, môi trường: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và phát triển các đề tài liên quan đến quản lý chất thải và bảo vệ môi trường.

  3. Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải: Giúp hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm và cơ chế phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động.

  4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về vai trò và trách nhiệm trong quản lý CTRSH, thúc đẩy sự tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về chất thải rắn sinh hoạt là gì?
    Quản lý nhà nước về CTRSH là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm kiểm soát, điều chỉnh các hoạt động phát sinh, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo quy định pháp luật, đảm bảo bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

  2. Tại sao phân loại rác tại nguồn lại quan trọng?
    Phân loại rác tại nguồn giúp giảm lượng rác thải phải xử lý, tăng hiệu quả tái chế và giảm ô nhiễm môi trường. Ví dụ, tại quận Long Biên, tỷ lệ phân loại rác đạt trên 90% đã góp phần cải thiện vệ sinh đô thị rõ rệt.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý CTRSH tại thành phố Huế là gì?
    Khó khăn gồm công nghệ xử lý lạc hậu, nguồn lực tài chính hạn chế, nhận thức người dân chưa đồng đều và công tác thanh tra, xử lý vi phạm chưa hiệu quả, dẫn đến tình trạng rác thải tồn đọng và ô nhiễm môi trường.

  4. Các giải pháp công nghệ nào được đề xuất để xử lý CTRSH?
    Đề xuất áp dụng công nghệ đốt rác phát điện, chuyển đổi rác thành năng lượng và xử lý sinh học nhằm giảm thiểu diện tích chôn lấp và phát thải khí độc hại, đồng thời tận dụng nguồn năng lượng tái tạo.

  5. Vai trò của cộng đồng dân cư trong quản lý CTRSH là gì?
    Cộng đồng dân cư đóng vai trò quan trọng trong việc phân loại rác tại nguồn, tuân thủ quy định thu gom và vận chuyển, đồng thời giám sát và phản ánh các vi phạm, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ môi trường.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về chất thải rắn sinh hoạt tại thành phố Huế, với hơn 100 tấn rác phát sinh mỗi ngày và nhiều hạn chế trong công tác thu gom, xử lý.
  • Đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý nhà nước CTRSH, đồng thời phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao tuyên truyền, kiện toàn bộ máy quản lý, ứng dụng công nghệ hiện đại, hoàn thiện công tác thu phí và tăng cường thanh tra, xử lý vi phạm.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở tham khảo cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc cải thiện công tác quản lý CTRSH tại Huế và các đô thị tương đồng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai thí điểm phân loại rác tại nguồn, đầu tư công nghệ xử lý mới và xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và môi trường sống trong lành.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng thành phố Huế xanh - sạch - sáng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững cho thế hệ tương lai.