Phát Triển Nguồn Nhân Lực Du Lịch Tại Các Tỉnh Trung Du, Miền Núi Bắc Bộ

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC DU LỊCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án

1.2. Các công trình nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực

1.3. Các công trình nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực du lịch

1.4. Một số kết luận rút ra qua tổng quan tình hình nghiên cứu và những khoảng trống cần được tiếp tục nghiên cứu

1.5. Phương pháp nghiên cứu của luận án

1.6. Quy trình thực hiện nghiên cứu của luận án

1.7. Khung nghiên cứu của luận án

1.8. Phương pháp thu thập dữ liệu

1.9. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu

2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC DU LỊCH

2.1. Nguồn nhân lực du lịch và phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.2. Khái niệm du lịch, nguồn nhân lực và nguồn nhân lực du lịch

2.3. Vai trò và đặc điểm của nguồn nhân lực du lịch. Phân loại, các chức danh nhân lực trong ngành Du lịch

2.4. Khái niệm phát triển nguồn nhân lực du lịch. Nội dung, yêu cầu và hoạt động phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.5. Nội dung phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.6. Yêu cầu phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.7. Các hoạt động phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.8. Tiêu chí đánh giá sự phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.9. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển nguồn nhân lực du lịch

2.9.1. Yếu tố thuộc về môi trường vĩ mô

2.9.2. Yếu tố thuộc môi trường ngành

2.9.3. Yếu tố thuộc về doanh nghiệp và bản thân người lao động

2.10. Kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực du lịch ở một số vùng du lịch trong nước, thế giới và bài học kinh nghiệm rút ra cho các tỉnh TDMNBB

2.10.1. Kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực du lịch ở một số vùng du lịch trong nước và thế giới

2.10.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC DU LỊCH CỦA CÁC TỈNH TRUNG DU, MIỀN NÚI BẮC BỘ

3.1. Khái quát tiềm năng, tình hình phát triển du lịch tại các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.2. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.3. Khái quát về tình hình phát triển du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.4. Phân tích thực trạng phát triển nguồn nhân lực du lịch của các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.5. Thực trạng nguồn nhân lực du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.6. Thực trạng các hoạt động phát triển nguồn nhân lực du lịch của các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.7. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực du lịch của các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

3.8. Đánh giá chung về thực trạng phát triển nguồn nhân lực du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ thời gian qua

3.8.1. Những ưu điểm và nguyên nhân

3.8.2. Những hạn chế và nguyên nhân

4. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC DU LỊCH CHO CÁC TỈNH TRUNG DU, MIỀN NÚI BẮC BỘ TỚI NĂM 2025, TẦM NHÌN NĂM 2030

4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng và dự báo nhu cầu phát triển nguồn nhân lực du lịch các tỉnh vùng trung du, miền núi Bắc Bộ

4.2. Những thuận lợi, khó khăn trong phát triển du lịch tại các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

4.3. Quan điểm phát triển nguồn nhân lực du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ

4.4. Mục tiêu và định hướng phát triển nguồn nhân lực du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ thời gian tới

4.5. Dự báo về nhu cầu phát triển nhân lực du lịch các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ thời gian tới

4.6. Đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch cho các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ thời gian tới

4.6.1. Hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch

4.6.2. Thực hiện chính sách để thu nguồn nhân lực du lịch giỏi về làm việc tại địa phương và tại đơn vị kinh doanh du lịch

4.6.3. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nhân lực du lịch

4.6.4. Tăng cường hoạt động liên kết, hợp tác trong phát triển nguồn nhân lực du lịch

4.6.5. Nâng cao ý thức và trách nhiệm của người lao động trong ngành Du lịch với việc phát triển và nâng cao trình độ chuyên môn

4.6.6. Kiến nghị với Chính phủ, Bộ Giáo dục và đào tạo, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch và Tổng Cục du lịch

4.6.7. Kiến nghị đối với Hiệp hội du lịch và Hiệp hội đào tạo du lịch Việt Nam

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Phụ lục 1: Mẫu phỏng vấn chuyên gia

Phụ lục 2: Danh sách và thông tin về các chuyên gia

Phụ lục 3: Tổng hợp và tóm tắt kết quả phỏng vấn sâu các chuyên gia

Phụ lục 4: Bảng hỏi khảo sát cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch

Phụ lục 5: Bảng hỏi khảo sát các doanh nghiệp kinh doanh du lịch

Phụ lục 6: Các tiêu chuẩn cho từng chức danh nhân lực QLNN về du lịch

Phụ lục 7: Danh mục các chứng chỉ nghề du lịch VTOS

Phụ lục 8: Bộ tiêu chuẩn nghề du lịch VTOS

Phụ lục 9: Tiêu chuẩn công việc cơ bản đối với nhân lực trực tiếp cung ứng và kinh doanh dịch vụ tại các đơn vị kinh doanh du lịch

Phụ lục 10: Danh mục các địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia, điểm du lịch quốc gia và đô thị du lịch của vùng TDMNBB giai đoạn đến 2020, tầm nhìn 2030

Phụ lục 12: Cơ cấu lao động du lịch các tỉnh vùng Trung du, miền núi Bắc Bộ

I. Tổng Quan Về Phát Triển Nguồn Nhân Lực Du Lịch Bắc Bộ

Phát triển nguồn nhân lực du lịch đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của ngành du lịch. Nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao quyết định sự thành công của các đơn vị, tổ chức và toàn ngành. Phần lớn lao động du lịch tiếp xúc trực tiếp với khách hàng, do đó, kỹ năng, trình độ, thái độ làm việc chuyên nghiệp là yếu tố then chốt. Phát triển nguồn nhân lực là tăng cường nhân lực về số lượng và quy mô, đồng thời nâng cao chất lượng và cơ cấu hợp lý của lực lượng lao động trong ngành du lịch. Nhiều địa phương và vùng du lịch đã coi trọng xây dựng các chính sách phát triển nguồn nhân lực du lịch địa phương, coi đó là công cụ để thu hút khách du lịch, nâng cao vị thế cạnh tranh, phát triển bền vững và mang lại thịnh vượng cho cộng đồng.

1.1. Vai Trò Quan Trọng Của Nguồn Nhân Lực Du Lịch Chất Lượng

Chất lượng nhân lực du lịch đóng vai trò quyết định trong việc tạo ra trải nghiệm du lịch tốt đẹp và sự hài lòng của du khách. Một đội ngũ nhân lực du lịch được đào tạo bài bản, có kỹ năng chuyên môn cao, am hiểu văn hóa địa phương và có thái độ phục vụ tận tâm sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút khách du lịch và quảng bá hình ảnh điểm đến. Theo nghiên cứu của Nguyễn Mạnh Hùng (2019), phần lớn lao động du lịch tiếp xúc trực tiếp với khách hàng, nên chất lượng lao động không chỉ phụ thuộc vào trình độ, kỹ năng tay nghề mà còn phụ thuộc vào thái độ làm việc.

1.2. Phát Triển Bền Vững Nhờ Nguồn Nhân Lực Du Lịch Địa Phương

Việc phát triển nguồn nhân lực du lịch địa phương không chỉ tạo ra cơ hội việc làm cho người dân mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Khi người dân địa phương tham gia vào hoạt động du lịch, họ sẽ có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường, gìn giữ bản sắc văn hóa và quảng bá những nét độc đáo của quê hương đến du khách. Đây là tiền đề quan trọng cho sự phát triển du lịch cộng đồng và du lịch văn hóa bền vững. Cần coi trọng xây dựng các chính sách phát triển nhân lực du lịch, xác định phát triển là công cụ để thu hút khách, qua đó khẳng định vị thế cạnh tranh, phát triển DL bền vững, theo Nguyễn Mạnh Hùng (2019).

II. Thách Thức Phát Triển Nhân Lực Du Lịch Trung Du Bắc Bộ

Mặc dù có tiềm năng lớn, du lịch trung du miền núi Bắc Bộ đang đối mặt với nhiều thách thức trong phát triển nhân lực du lịch. Tình trạng thiếu hụt về số lượng, yếu kém về chất lượng, cơ cấu bất hợp lý và chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển du lịch là những vấn đề cấp bách cần giải quyết. Lực lượng lao động (LLLĐ) trong ngành Du lịch của vùng phần lớn được chuyển công tác từ các bộ phận và chuyên ngành khác nhau, do vậy chuyên môn nghiệp vụ còn hạn chế. Khả năng sử dụng ngoại ngữ còn yếu, kỹ năng làm việc chưa chuyên nghiệp, gây khó khăn cho việc đáp ứng nhu cầu của khách du lịch và quản lý, kinh doanh hiệu quả.

2.1. Thực Trạng Thiếu Hụt Nhân Lực Du Lịch Chất Lượng Cao

Theo nghiên cứu của Nguyễn Mạnh Hùng (2019), hầu hết lực lượng lao động trong ngành Du lịch của vùng được chuyển công tác từ các bộ phận và chuyên ngành khác nhau đến làm du lịch. Chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức về du lịch được tiếp thu chủ yếu qua các lớp tập huấn ngắn ngày. Lao động sử dụng thành thạo ngoại ngữ còn ít. Kỹ năng làm việc và tính chuyên nghiệp của đội ngũ lao động chưa cao nên phần lớn số lao động chưa đáp ứng được nhu cầu của khách du lịch.

2.2. Cơ Sở Đào Tạo Du Lịch Còn Hạn Chế Tại Các Tỉnh

Việc thiếu hụt các cơ sở đào tạo chuyên nghiệp về du lịch tại nhiều tỉnh trong vùng là một rào cản lớn đối với việc nâng cao chất lượng nhân lực du lịch. Theo thống kê, hiện tại cả nước chỉ còn 10 tỉnh chưa có cơ sở đào tạo chuyên về du lịch thì có 3 tỉnh nằm trong vùng TDMNBB là Cao Bằng, Bắc Kạn, Hà Giang. Một số tỉnh như Yên Bái, Bắc Giang, Lạng Sơn có đào tạo về du lịch nhưng số lượng người học được tuyển sinh hàng năm rất ít. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn cung nhân lực du lịch có trình độ chuyên môn cao.

2.3. Chính Sách Phát Triển Nhân Lực Du Lịch Chưa Đồng Bộ

Các chính sách phát triển nhân lực du lịch ở các tỉnh TDMNBB chưa được xây dựng một cách đồng bộ và toàn diện. Các kế hoạch, đề án phát triển nhân lực du lịch thường chỉ được coi là một phần trong kế hoạch chung của ngành du lịch mà chưa có sự cụ thể hóa và ưu tiên. Điều này dẫn đến việc thiếu định hướng và nguồn lực đầu tư cho việc phát triển nhân lực du lịch một cách bài bản và hiệu quả. Theo Nguyễn Mạnh Hùng (2019), Sở VHTTDL tại các các tỉnh TDMNBB vẫn chưa có chính sách, chương trình, quy hoạch và kế hoạch dài hạn về phát triển nhân lực để định hướng đúng, có hệ thống và đáp ứng yêu cầu đặt ra.

III. Giải Pháp Phát Triển Nguồn Nhân Lực Du Lịch Bền Vững

Để giải quyết những thách thức và thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực du lịch tại các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Hoàn thiện hoạt động quản lý nhà nước trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch là yếu tố then chốt. Thực hiện chính sách thu hút nguồn nhân lực du lịch giỏi về làm việc tại địa phương và tại đơn vị kinh doanh du lịch. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nhân lực du lịch thông qua các chương trình, khóa học chuyên sâu. Tăng cường hoạt động liên kết, hợp tác trong phát triển nguồn nhân lực du lịch giữa các trường đại học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Nâng cao ý thức và trách nhiệm của người lao động trong ngành Du lịch với việc phát triển và nâng cao trình độ chuyên môn.

3.1. Hoàn Thiện Quản Lý Nhà Nước Về Đào Tạo Nhân Lực Du Lịch

Nhà nước cần đóng vai trò chủ đạo trong việc định hướng, xây dựng chính sách và tạo môi trường thuận lợi cho việc phát triển nguồn nhân lực du lịch. Cần có quy hoạch phát triển nguồn nhân lực du lịch dài hạn, phù hợp với chiến lược phát triển du lịch của vùng và cả nước. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng đào tạo tại các cơ sở đào tạo du lịch và có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

3.2. Đẩy Mạnh Hợp Tác Giữa Doanh Nghiệp Và Cơ Sở Đào Tạo

Sự hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp du lịch và các cơ sở đào tạo là yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Doanh nghiệp có thể tham gia vào quá trình xây dựng chương trình đào tạo, cung cấp cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên thực tế cho các cơ sở đào tạo. Ngược lại, các cơ sở đào tạo có thể tổ chức các khóa đào tạo theo yêu cầu của doanh nghiệp và tạo điều kiện cho sinh viên thực tập tại doanh nghiệp.

3.3. Đầu Tư Phát Triển Du Lịch Cộng Đồng Gắn Với Văn Hóa Địa Phương

Việc phát triển du lịch cộng đồng không chỉ tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương mà còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Cần có chính sách hỗ trợ người dân địa phương tham gia vào hoạt động du lịch, đồng thời đào tạo và nâng cao kỹ năng cho họ để có thể cung cấp các dịch vụ du lịch chất lượng cao, mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.

IV. Kinh Nghiệm Phát Triển Nguồn Nhân Lực Du Lịch Tiên Tiến

Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực du lịch ở các vùng du lịch thành công trong nước và quốc tế là rất quan trọng để có thể áp dụng những bài học kinh nghiệm phù hợp vào điều kiện thực tế của các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ. Kinh nghiệm từ các nước phát triển du lịch như Thụy Sĩ, Pháp, Nhật Bản cho thấy, việc đầu tư vào đào tạo nhân lực du lịch chất lượng cao, xây dựng hệ thống tiêu chuẩn nghề du lịch và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương là những yếu tố then chốt để phát triển du lịch bền vững. Các tỉnh TDMNBB có thể học hỏi kinh nghiệm này để xây dựng chiến lược phát triển nhân lực du lịch phù hợp.

4.1. Bài Học Kinh Nghiệm Từ Các Mô Hình Du Lịch Thành Công

Phân tích các mô hình phát triển du lịch thành công ở các quốc gia và khu vực khác nhau trên thế giới. Rút ra bài học kinh nghiệm về cách thức xây dựng và phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường du lịch quốc tế.

4.2. Áp Dụng Mô Hình Phù Hợp Với Đặc Điểm Vùng Trung Du Bắc Bộ

Lựa chọn và điều chỉnh các mô hình phát triển nhân lực du lịch phù hợp với đặc điểm kinh tế, xã hội và văn hóa của các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ. Chú trọng phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và du lịch văn hóa gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Và Kết Quả Nghiên Cứu Phát Triển Du Lịch

Kết quả nghiên cứu về thực trạng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch có thể được ứng dụng vào việc xây dựng các chính sách, chương trình và kế hoạch phát triển du lịch cụ thể cho từng tỉnh trong vùng. Các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và cơ sở đào tạo có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để đưa ra các quyết định phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng nhân lực du lịch, thu hút khách du lịch và phát triển kinh tế du lịch bền vững. Theo nghiên cứu của Nguyễn Mạnh Hùng (2019), việc PTNNLDL tại các tỉnh TDMNBB càng trở nên cần thiết và cấp bách cho giai đoạn 2020-2030 nhằm đáp ứng yêu cầu PTDL nhanh và bền vững của vùng.

5.1. Xây Dựng Chính Sách Phát Triển Nhân Lực Du Lịch Cụ Thể

Dựa trên kết quả nghiên cứu, xây dựng các chính sách phát triển nhân lực du lịch cụ thể, phù hợp với đặc điểm của từng địa phương và từng lĩnh vực du lịch. Các chính sách này cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng đào tạo, thu hút nhân tài, tạo môi trường làm việc tốt và hỗ trợ người lao động phát triển sự nghiệp.

5.2. Đo Lường Và Đánh Giá Hiệu Quả Của Giải Pháp Phát Triển

Xây dựng hệ thống đo lường và đánh giá hiệu quả của các giải pháp phát triển nhân lực du lịch. Thường xuyên thu thập thông tin và đánh giá tác động của các giải pháp để có thể điều chỉnh và cải thiện một cách kịp thời.

VI. Tương Lai Của Phát Triển Nguồn Nhân Lực Du Lịch Bắc Bộ

Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự nỗ lực của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân, tương lai của phát triển nguồn nhân lực du lịch tại các tỉnh trung du, miền núi Bắc Bộ là rất sáng sủa. Khi nguồn nhân lực du lịch được nâng cao về chất lượng và số lượng, ngành du lịch của vùng sẽ có bước phát triển vượt bậc, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và cả nước. Cần tiếp tục đầu tư vào giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng nhân lực du lịch, đồng thời tạo ra môi trường làm việc tốt để thu hút và giữ chân nhân tài. Theo Nguyễn Mạnh Hùng (2019), việc PTNNLDL tại các tỉnh TDMNBB càng trở nên cấp bách và cần thiết giai đoạn từ nay đến năm 2030 để đáp ứng yêu cầu PTDL nhanh và bền vững, thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

6.1. Nâng Cao Chất Lượng Đào Tạo Nhân Lực Du Lịch

Tập trung vào việc nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực du lịch tại các cơ sở đào tạo. Cập nhật chương trình đào tạo theo hướng hiện đại, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và nâng cao trình độ đội ngũ giảng viên.

6.2. Thu Hút Và Giữ Chân Nhân Tài Trong Ngành Du Lịch

Xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, năng động và sáng tạo. Tạo cơ hội phát triển sự nghiệp cho người lao động. Cung cấp các chế độ đãi ngộ tốt để thu hút và giữ chân nhân tài trong ngành du lịch. Cần thực hiện chính sách để thu nguồn nhân lực du lịch giỏi về làm việc tại địa phương và tại đơn vị kinh doanh du lịch.