I. Tổng Quan Về Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin Thư Viện
Việc phát triển nguồn lực thông tin đóng vai trò then chốt trong hoạt động của bất kỳ trung tâm thông tin thư viện nào, đặc biệt là trong bối cảnh trường đại học. Đây không chỉ là việc bổ sung số lượng tài liệu mà còn là quá trình chọn lọc, đánh giá và tổ chức thông tin sao cho đáp ứng tối đa nhu cầu của người dùng tin. Nguồn lực thông tin hiệu quả giúp nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và hỗ trợ sinh viên trong học tập. TT TT-TV đóng vai trò quản lý, biến thông tin thành tri thức, đồng thời giúp cho mọi người hình thành tri thức. Ngành Thông tin - thư viện trên thế giới do đó đã được xã hội trân trọng.Theo A. Ghecxen – nhà văn, nhà dân chủ Nga thế kỷ 19 đã khẳng định: “sách đó là di huấn về thông tin của thế hệ này đối với thế hệ khác…Toàn bộ cuộc sống của loài người đều được phản ánh trong sách”. Vì vậy, đầu tư vào nguồn lực thông tin là đầu tư vào tương lai của trường đại học.
1.1. Khái niệm cốt lõi Nguồn lực thông tin là gì
Nguồn lực thông tin là một thuật ngữ chuyên ngành, bao gồm các thông tin nhận được và tích lũy trong quá trình phát triển khoa học và hoạt động thực tiễn của con người, để sử dụng nhiều lần trong sản xuất và quản lý xã hội [1, tr. Nó bao gồm dữ liệu dưới dạng văn bản, hình ảnh, âm thanh, các sưu tập, kiến thức của con người và tổ chức. Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Hùng, nguồn lực thông tin là sản phẩm trí óc, trí tuệ của con người, có cấu trúc được kiểm soát và có ý nghĩa thực tiễn trong quá trình sử dụng.
1.2. Vai trò của quản trị và phát triển nguồn lực thông tin
Quản trị nguồn lực thông tin là hoạt động lưu giữ, chọn lọc, đánh giá, phân tích và phân phối thông tin chính xác theo yêu cầu của người dùng tin. Nó bao gồm thu thập, xử lý (hình thức và nội dung), lưu trữ, bảo quản, tra cứu và phổ biến thông tin. Phát triển nguồn tin là giai đoạn đầu tiên và quan trọng nhất, quyết định chất lượng vốn tài liệu của thư viện. Nếu công tác này được thực hiện tốt sẽ tạo lập được bộ sưu tập vốn tài liệu có giá trị, phục vụ cho nhu cầu học tập và giảng dạy. Ngược lại, sẽ lãng phí công sức, thời gian và của cải, không thu hút được người dùng tin.
II. Thách Thức Phát Triển Nguồn Lực Tại Đại Học Đồng Nai
Mặc dù Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Đồng Nai đã có nhiều cố gắng, vẫn còn tồn tại những thách thức trong phát triển nguồn lực thông tin. Khó khăn về kinh phí, hạn chế về tài liệu ngoại văn và tài liệu điện tử, cũng như trình độ của cán bộ thư viện và người dùng tin là những vấn đề cần giải quyết. Cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, ngành Thông tin - thư viện đang phát triển với một tốc độ nhanh chưa từng có - một sự phát triển đồng bộ, chuẩn hoá, trong đó Khoa học công nghệ tiên tiến được áp dụng một cách triệt để. TT TT – TV Đại học Đồng Nai với vai trò là “giảng đường thứ 2” của sinh viên và cán bộ giảng dạy trong nhà trường, trong những năm qua đã phát triển lớn mạnh không ngừng.
2.1. Kinh phí hạn hẹp ảnh hưởng đến bổ sung tài liệu
Kinh phí là yếu tố then chốt trong bổ sung tài liệu. Nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước và các nguồn khác có thể không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của trường đại học. Giá cả tài liệu tăng liên tục do yếu tố lao động trí tuệ và giá vật chất của tài liệu. Người làm khoa học có quyền sở hữu những đứa con tinh thần của mình và được pháp luật bảo hộ.
2.2. Thiếu tài liệu ngoại văn và tài liệu điện tử chất lượng
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc tiếp cận với tài liệu ngoại văn là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, Trung tâm Thông tin Thư viện có thể gặp khó khăn trong việc bổ sung tài liệu ngoại văn chất lượng, đặc biệt là các tạp chí khoa học uy tín. Việc tăng cường tài liệu điện tử cũng là một yêu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu học tập và nghiên cứu trực tuyến của người dùng tin.
2.3. Nâng cao trình độ cán bộ thư viện và người dùng tin
Cán bộ thư viện cần được đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, đặc biệt là về công nghệ thông tin và nghiệp vụ thư viện. Người dùng tin cũng cần được hướng dẫn cách khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực thông tin có sẵn.
III. Giải Pháp Tăng Cường Nguồn Lực Thông Tin Hiệu Quả
Để giải quyết những thách thức trên, cần có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Hoàn thiện chính sách phát triển và quản trị nguồn tin, đảm bảo kinh phí, tăng cường bổ sung tài liệu ngoại văn và tài liệu điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin, phối hợp chia sẻ thông tin và nâng cao trình độ cán bộ thư viện là những giải pháp quan trọng. Để đáp ứng nhu cầu thông tin phục vụ cho hoạt động giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học của thầy và trò ở trường đòi hỏi thư viện trường phải thường xuyên phát triển nguồn lực thông tin sao cho độc giả luôn được tiếp cận với những tài liệu mới phù hợp với sự phát triển khoa học kỹ thuật. Trong các hoạt động thông tin - thư viện thì phát triển nguồn lực thông tin là một trong những khâu quan trọng nhất bởi nó quyết định sự phát triển của thư viện đó.
3.1. Hoàn thiện chính sách phát triển và quản trị nguồn tin
Xây dựng chính sách rõ ràng về tiêu chí lựa chọn tài liệu, ưu tiên các lĩnh vực mũi nhọn của trường đại học. Chính sách nên khuyến khích bổ sung tài liệu điện tử, tài liệu ngoại văn và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành. Đồng thời, quy định rõ quy trình thanh lọc tài liệu cũ, lạc hậu để đảm bảo tính cập nhật của nguồn lực thông tin.
3.2. Đảm bảo kinh phí cho phát triển và quản trị nguồn tin
Đề xuất tăng kinh phí từ ngân sách nhà nước và tìm kiếm các nguồn tài trợ khác từ các tổ chức, doanh nghiệp. Xây dựng kế hoạch chi tiêu hợp lý, ưu tiên bổ sung các tài liệu quan trọng, cơ sở dữ liệu và tạp chí khoa học uy tín. Chủ động phối hợp với các khoa, bộ môn để xác định nhu cầu tài liệu và phân bổ kinh phí phù hợp.
3.3. Ưu tiên bổ sung tài liệu ngoại văn và tài liệu điện tử
Tăng cường mua tài liệu tham khảo ngoại văn, đặc biệt là các tạp chí khoa học quốc tế uy tín. Xây dựng bộ sưu tập tài nguyên số phong phú, bao gồm sách điện tử, tạp chí điện tử, bài giảng điện tử và các cơ sở dữ liệu trực tuyến. Tạo điều kiện cho người dùng tin truy cập dễ dàng và thuận tiện vào các tài nguyên số này.
IV. Ứng Dụng CNTT và Chia Sẻ Nguồn Lực Thông Tin
Ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp chia sẻ thông tin là những giải pháp không thể thiếu. Xây dựng hệ thống thư viện điện tử hiện đại, cung cấp dịch vụ trực tuyến và tham gia vào các mạng lưới chia sẻ thông tin là những bước đi cần thiết. Sự phát triển cực kỳ mau lẹ của công nghệ thông tin và viễn thông với năng lực của máy tính điện tử tăng lên hàng năm tương ứng với quy luật Moorse và khả năng của mạng máy tính cũng tăng lên tương ứng với quy luật Met Calfe đã tác động tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Vấn đề được đặt ra là: làm thế nào các cơ quan thông tin - thư viện có thể kiểm soát, thu thập, chọn lọc được thông tin nhanh chóng, hiệu quả; làm thế nào để tạo lập cho đơn vị mình được bộ sưu tập có giá trị về nội dung, đa dạng về loại hình để có thể thoả mãn cao nhất nhu cầu tin cho người dùng tin.
4.1. Xây dựng hệ thống thư viện điện tử hiện đại
Nâng cấp hệ thống quản lý thư viện, tích hợp các chức năng tìm kiếm, truy cập và quản lý tài nguyên số. Cung cấp dịch vụ mượn trả tài liệu trực tuyến, gia hạn tài liệu và đặt chỗ tài liệu. Phát triển ứng dụng di động để người dùng tin có thể truy cập thư viện mọi lúc mọi nơi.
4.2. Tăng cường chia sẻ nguồn lực thông tin với đối tác
Tham gia vào các mạng lưới chia sẻ thông tin với các thư viện đại học khác trong khu vực và trên cả nước. Ký kết thỏa thuận hợp tác với các trung tâm thông tin và thư viện nước ngoài để chia sẻ tài liệu và kinh nghiệm. Khuyến khích cán bộ thư viện tham gia các hội thảo, khóa đào tạo về nghiệp vụ thư viện để nâng cao trình độ.
V. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ và Cải Tiến Dịch Vụ Thư Viện
Để đảm bảo hiệu quả lâu dài, cần chú trọng nâng cao năng lực cán bộ thư viện và cải tiến dịch vụ phục vụ người dùng tin. Điều này bao gồm đào tạo chuyên môn, kỹ năng mềm và tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp. Nếu công tác này được thực hiện tốt sẽ tạo lập được bộ sưu tập VTL có giá trị, phục vụ cho nhu cầu học tập và giảng dạy học sinh sinh viên và cán bộ trường. Ngược lại, sẽ làm lãng phí công sức, thời gian và của cải, không thu hút được người dùng tin đến với thư viện.
5.1. Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ thư viện chuyên nghiệp
Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ thư viện, công nghệ thông tin, ngoại ngữ và kỹ năng mềm cho cán bộ thư viện. Khuyến khích cán bộ tham gia các khóa học nâng cao trình độ chuyên môn và các hoạt động trao đổi kinh nghiệm trong và ngoài nước. Tạo điều kiện cho cán bộ thư viện được tiếp cận với các xu hướng mới nhất trong lĩnh vực thông tin thư viện.
5.2. Cải tiến dịch vụ phục vụ người dùng tin tận tâm
Nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn, hướng dẫn người dùng tin tìm kiếm và khai thác thông tin. Tổ chức các buổi giới thiệu thư viện, hướng dẫn sử dụng các cơ sở dữ liệu và tài nguyên số. Thu thập ý kiến phản hồi của người dùng tin để cải tiến dịch vụ và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của họ.
VI. Kết Luận và Triển Vọng Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin
Việc phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Đồng Nai là một quá trình liên tục và đòi hỏi sự đầu tư, nỗ lực từ nhiều phía. Với những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, Trung tâm Thông tin Thư viện sẽ ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ đào tạo, nghiên cứu khoa học và phát triển trường đại học nói riêng và xã hội nói chung. Đề tài phản ánh thực trạng hoạt động phát triển nguồn lực thông tin tại TT TT – TV Đại học Đồng Nai, đưa ra những nhận xét đánh giá về những thành tựu đạt được và hạn chế còn tồn tại. Đề tài cũng đề xuất một số giải pháp thiết thực góp phần hoàn thiện cho nguồn lực thông tin, thoả mãn cao nhất cho người dùng tin, phục vụ sự nghiệp đổi mới giáo dục đại học nước nhà.
6.1. Tổng kết những điểm quan trọng cần lưu ý
Tóm tắt lại những giải pháp quan trọng nhất để phát triển nguồn lực thông tin, nhấn mạnh vai trò của chính sách, kinh phí, công nghệ và con người. Khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển nguồn lực thông tin trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học của trường đại học.
6.2. Hướng phát triển nguồn lực thông tin trong tương lai
Đề xuất các hướng phát triển nguồn lực thông tin trong tương lai, chẳng hạn như tập trung vào tài nguyên số, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ mới. Dự báo những thay đổi trong nhu cầu thông tin của người dùng tin và đề xuất các giải pháp để đáp ứng những thay đổi này. Khuyến khích nghiên cứu và ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn phát triển nguồn lực thông tin.
