Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh là ngôn ngữ quốc tế được hơn 300 triệu người sử dụng như ngôn ngữ mẹ đẻ và là ngôn ngữ chính thức hoặc bán chính thức tại hơn 70 quốc gia. Việc thành thạo tiếng Anh mở ra nhiều cơ hội trong giao tiếp quốc tế, thương mại, khoa học và công nghệ. Tại Việt Nam, theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đến năm 2020, tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc ở bậc trung học phổ thông, đồng thời nhiều phụ huynh cho con em học tiếng Anh từ bậc tiểu học tại các trung tâm ngoại ngữ. Tuy nhiên, kỹ năng nói tiếng Anh của học sinh nhỏ tuổi vẫn còn nhiều hạn chế do đặc điểm tâm lý và khả năng tập trung của trẻ.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Ngoại ngữ Tin học Đại Tây Dương (ALIS) với 18 học sinh tiểu học (10 nữ, 8 nam), tuổi từ 7 đến 10, đã học tiếng Anh 8 tháng, mỗi tuần 3 buổi, mỗi buổi 90 phút. Mục tiêu chính là phát triển kỹ năng nói tiếng Anh cho học viên nhỏ tuổi thông qua chiến lược nhận thức, cụ thể là sử dụng hình ảnh (imagery) trong giảng dạy. Nghiên cứu nhằm đánh giá tác động của việc sử dụng hình ảnh đến khả năng nói và thái độ học tập của học sinh, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh tại ALIS.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào lớp “LET’S GO 2” tại ALIS trong khoảng thời gian 8 tháng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh tiểu học, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục trong việc áp dụng các chiến lược nhận thức vào giảng dạy ngoại ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết nhận thức (cognitive theory) trong giáo dục ngôn ngữ, tập trung vào quá trình tư duy, ghi nhớ, nhận thức và sử dụng ngôn ngữ. Theo đó, học tập ngôn ngữ là quá trình có ý thức, sử dụng các chiến lược học tập nhằm tăng cường khả năng tiếp thu và ghi nhớ thông tin. Một trong các chiến lược nhận thức quan trọng là imagery – sử dụng hình ảnh để hỗ trợ việc học và ghi nhớ.

Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng mô hình năng lực giao tiếp của Hymes và Canale & Swain, bao gồm bốn thành phần: năng lực ngữ pháp, năng lực xã hội-ngôn ngữ, năng lực diễn ngôn và năng lực chiến lược. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Kỹ năng nói: quá trình tương tác sử dụng ngôn ngữ bằng lời nói để truyền đạt ý tưởng, cảm xúc.
  • Chiến lược nhận thức: các phương pháp học tập giúp xử lý và ghi nhớ thông tin hiệu quả, như lặp lại, phân loại, hình ảnh hóa.
  • Hình ảnh (Imagery): sử dụng hình ảnh trực quan để hỗ trợ việc hiểu và ghi nhớ từ vựng, cấu trúc ngôn ngữ.
  • Đặc điểm học sinh nhỏ tuổi: khả năng tập trung ngắn, yêu thích hoạt động sáng tạo, cần sự khích lệ và hỗ trợ cá nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng kết hợp định tính với thiết kế thí nghiệm nhóm đơn. Cỡ mẫu gồm 18 học sinh tiểu học tại ALIS, được chọn theo phương pháp thuận tiện do tính đặc thù của lớp học.

Dữ liệu thu thập gồm:

  • Điểm số bài kiểm tra nói trước và sau khi áp dụng hình ảnh (pre-test và post-test), mỗi bài kiểm tra kéo dài khoảng 6 phút, gồm hai phần: trả lời câu hỏi cá nhân và trả lời câu hỏi dựa trên hình ảnh.
  • Quan sát lớp học để đánh giá thái độ và sự tương tác của học sinh trong quá trình học sử dụng hình ảnh.

Quy trình nghiên cứu gồm ba giai đoạn: kiểm tra đầu vào (pre-test), áp dụng phương pháp giảng dạy sử dụng hình ảnh trong 8 tháng, kiểm tra kết quả (post-test). Dữ liệu được phân tích bằng thống kê mô tả và kiểm định t-Test để so sánh sự khác biệt giữa điểm số trước và sau.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải thiện điểm số kỹ năng nói: Điểm trung bình pre-test là 77,12, post-test tăng lên đáng kể với nhiều học sinh đạt mức xuất sắc (90-95 điểm). Kết quả kiểm định t-Test cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05), chứng tỏ việc sử dụng hình ảnh giúp nâng cao kỹ năng nói của học sinh.

  2. Phân bố điểm số cải thiện rõ rệt: Số học sinh đạt mức “xuất sắc” tăng từ 1 lên 5, mức “rất tốt” tăng từ 1 lên 6, trong khi số học sinh ở mức “khá” giảm từ 12 xuống 4, cho thấy sự tiến bộ đồng đều trong nhóm.

  3. Thái độ tích cực của học sinh: Qua quan sát, học sinh thể hiện sự hứng thú, tích cực tham gia trả lời câu hỏi và hoạt động giao tiếp khi sử dụng hình ảnh. Hình ảnh giúp thu hút sự chú ý, tăng động lực học tập và giảm cảm giác nhàm chán.

  4. Tăng cường ghi nhớ từ vựng: Hình ảnh minh họa rõ ràng giúp học sinh dễ dàng liên kết từ vựng với hình ảnh cụ thể, từ đó cải thiện khả năng ghi nhớ và sử dụng từ trong giao tiếp.

Thảo luận kết quả

Việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy kỹ năng nói cho học sinh nhỏ tuổi tại ALIS đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Nguyên nhân chính là hình ảnh kích thích khả năng nhận thức trực quan, giúp học sinh dễ dàng hình dung và liên tưởng đến nội dung bài học. Điều này phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ nhỏ, vốn yêu thích sự sinh động và trực quan.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này đồng nhất với quan điểm của Wright (1990) và Harmer (2007) về vai trò quan trọng của hình ảnh trong việc tạo hứng thú và hỗ trợ ghi nhớ. Ngoài ra, việc áp dụng chiến lược nhận thức imagery giúp học sinh phát triển kỹ năng nói một cách tự nhiên, không bị áp lực, từ đó nâng cao sự tự tin khi giao tiếp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện sự tăng điểm trung bình pre-test và post-test, bảng phân bố số lượng học sinh theo từng mức điểm, cũng như biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực trong lớp học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sử dụng hình ảnh trong giảng dạy: Giáo viên nên tích hợp hình ảnh đa dạng (flashcards, tranh vẽ, ảnh minh họa) vào bài giảng để kích thích sự chú ý và hỗ trợ ghi nhớ từ vựng, đặc biệt trong các lớp học trẻ nhỏ. Thời gian áp dụng: ngay lập tức, chủ thể: giáo viên ALIS.

  2. Đào tạo giáo viên về chiến lược nhận thức: Tổ chức các khóa tập huấn giúp giáo viên hiểu và vận dụng hiệu quả các chiến lược nhận thức như imagery, giúp nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng nói. Thời gian: trong 6 tháng tới, chủ thể: ban giám hiệu và phòng đào tạo.

  3. Phát triển tài liệu giảng dạy trực quan: Xây dựng bộ tài liệu bài giảng có minh họa hình ảnh phong phú, phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh tiểu học, giúp giáo viên dễ dàng áp dụng và học sinh hứng thú học tập. Thời gian: 1 năm, chủ thể: nhóm biên soạn tài liệu.

  4. Khuyến khích hoạt động giao tiếp dựa trên hình ảnh: Tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi sử dụng hình ảnh để học sinh thực hành nói, tăng cường tương tác và phát triển kỹ năng giao tiếp tự nhiên. Thời gian: liên tục trong các buổi học, chủ thể: giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tiểu học: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy kỹ năng nói hiệu quả qua hình ảnh, giúp giáo viên nâng cao chất lượng bài giảng và tạo môi trường học tập sinh động.

  2. Nhà quản lý giáo dục và trung tâm ngoại ngữ: Tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với đặc điểm học sinh nhỏ tuổi, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo giáo viên về chiến lược nhận thức.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng lý thuyết nhận thức trong giảng dạy kỹ năng nói, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu thực nghiệm cụ thể.

  4. Phụ huynh học sinh tiểu học: Hiểu rõ hơn về phương pháp học tiếng Anh hiệu quả cho con em, từ đó phối hợp cùng nhà trường tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng nói lại quan trọng đối với học sinh nhỏ tuổi?
    Kỹ năng nói giúp học sinh giao tiếp hiệu quả, phát triển ngôn ngữ tự nhiên và tăng sự tự tin. Nói cũng là kỹ năng tương tác trực tiếp, giúp trẻ thực hành và áp dụng kiến thức đã học.

  2. Chiến lược nhận thức imagery là gì và tại sao nên sử dụng?
    Imagery là việc sử dụng hình ảnh để hỗ trợ ghi nhớ và hiểu bài học. Hình ảnh giúp học sinh dễ hình dung, liên kết từ vựng với hình ảnh cụ thể, tăng khả năng ghi nhớ lâu dài.

  3. Làm thế nào để đánh giá sự tiến bộ kỹ năng nói của học sinh?
    Có thể sử dụng bài kiểm tra nói gồm các phần trả lời câu hỏi cá nhân và dựa trên hình ảnh, đánh giá theo các tiêu chí phát âm, ngữ điệu, nội dung và sự hoàn chỉnh câu trả lời.

  4. Hình ảnh có thể gây sao nhãng học sinh không?
    Nếu hình ảnh được chọn lựa kỹ càng, rõ ràng và phù hợp với nội dung, chúng sẽ thu hút sự chú ý và hỗ trợ học tập. Tuy nhiên, hình ảnh không rõ ràng hoặc quá phức tạp có thể gây nhầm lẫn.

  5. Phương pháp này có áp dụng được cho học sinh lớn tuổi hơn không?
    Phương pháp sử dụng hình ảnh phù hợp nhất với học sinh nhỏ tuổi do đặc điểm nhận thức và tập trung. Với học sinh lớn hơn, có thể kết hợp thêm các chiến lược nhận thức khác phù hợp với trình độ.

Kết luận

  • Nghiên cứu chứng minh việc sử dụng hình ảnh trong giảng dạy kỹ năng nói giúp cải thiện điểm số và thái độ học tập của học sinh tiểu học tại ALIS.
  • Hình ảnh kích thích sự chú ý, tăng động lực và hỗ trợ ghi nhớ từ vựng hiệu quả.
  • Chiến lược nhận thức imagery phù hợp với đặc điểm tâm lý và khả năng tập trung của học sinh nhỏ tuổi.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ.
  • Đề xuất triển khai rộng rãi phương pháp này và đào tạo giáo viên để phát huy tối đa hiệu quả trong giảng dạy.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng và phát triển phương pháp sử dụng hình ảnh trong giảng dạy kỹ năng nói, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng sang các kỹ năng khác để nâng cao toàn diện năng lực tiếng Anh cho học sinh.