Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, với sự đa dạng của 10 dân tộc thiểu số cùng sinh sống, sở hữu nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc và tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) gắn liền với xây dựng nông thôn mới (XD NTM). Tính đến tháng 12/2021, thành phố đã có 4/5 xã đạt chuẩn hoặc cơ bản đạt chuẩn NTM, với mục tiêu hoàn thành toàn bộ vào năm 2024. Trong bối cảnh đó, phát triển DLCĐ dựa trên văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân địa phương.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng phát triển DLCĐ tại thành phố Điện Biên Phủ trong giai đoạn 2017-2021, đồng thời đề xuất các giải pháp phát triển bền vững cho giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030. Qua đó, nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch, góp phần thúc đẩy XD NTM và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Các chỉ số như doanh thu du lịch, số lượt khách, và số lao động tham gia DLCĐ được phân tích nhằm đánh giá mức độ phát triển và tiềm năng khai thác.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết phát triển bền vững: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường, phù hợp với mục tiêu phát triển DLCĐ gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống.
  • Mô hình du lịch cộng đồng (DLCĐ): Định nghĩa DLCĐ là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, khai thác và hưởng lợi, với sự tham gia tích cực của người dân nhằm bảo tồn tài nguyên văn hóa và thiên nhiên.
  • Khái niệm văn hóa truyền thống và dân tộc thiểu số (DTTS): Văn hóa truyền thống là tổng thể các giá trị vật chất và phi vật chất được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, trong khi DTTS là các dân tộc có số dân ít hơn dân tộc đa số, có bản sắc văn hóa riêng biệt.

Các khái niệm chính bao gồm: phát triển, cộng đồng, du lịch cộng đồng, văn hóa truyền thống, dân tộc thiểu số, nông thôn mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp liên ngành kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ các báo cáo ngành, văn bản pháp luật, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2017-2021; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 120 hộ dân tham gia DLCĐ và 100 khách du lịch tại các điểm DLCĐ trên địa bàn thành phố.
  • Phương pháp chọn mẫu: Phân tầng có chủ đích tại 3 xã tiêu biểu (Mường Phăng, Thanh Minh, Nà Tấu), sử dụng công thức Slovin để xác định cỡ mẫu.
  • Phương pháp thu thập thông tin: Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, nhà hàng, doanh nghiệp du lịch; khảo sát bảng hỏi khách du lịch và hộ dân; tham vấn chuyên gia.
  • Phân tích dữ liệu: Thống kê mô tả, phân tích định lượng với thang đo Likert để đánh giá mức độ tham gia của người dân, so sánh các chỉ số doanh thu, lượt khách, lao động tham gia DLCĐ qua các năm.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2021 cho đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2025, định hướng đến 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ rất lớn với 10 dân tộc thiểu số cùng sinh sống, trong đó dân tộc Thái chiếm 37,99%, Mông 34,81%, Kinh 18,43%. Các giá trị văn hóa truyền thống, phong tục tập quán, ẩm thực đặc sắc là điểm thu hút khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế từ Pháp, Úc, Tây Ban Nha.

  2. Doanh thu từ du lịch giảm hơn 2,5 lần trong đại dịch Covid-19, tuy nhiên tỷ lệ doanh thu từ DLCĐ lại tăng lên chiếm 2,70% tổng thu du lịch năm 2021, phản ánh xu hướng du khách ưu tiên các hình thức du lịch gần gũi thiên nhiên, cộng đồng.

  3. Số lượt khách và lao động tham gia DLCĐ tăng trưởng ổn định trước đại dịch, với khoảng 120 hộ dân tham gia trực tiếp và 100 khách du lịch khảo sát cho thấy mức độ hài lòng cao về các sản phẩm du lịch cộng đồng.

  4. Đánh giá của các đối tượng khảo sát (người dân, doanh nghiệp, cán bộ quản lý, khách du lịch) đều khẳng định vai trò quan trọng của DLCĐ trong bảo tồn văn hóa, nâng cao thu nhập và góp phần xây dựng NTM. Tuy nhiên, vẫn tồn tại hạn chế về cơ sở hạ tầng, trình độ phục vụ và quảng bá sản phẩm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân doanh thu du lịch giảm sâu do ảnh hưởng của dịch bệnh toàn cầu, nhưng sự gia tăng tỷ trọng doanh thu từ DLCĐ cho thấy sự chuyển dịch hành vi du lịch sang các loại hình bền vững, thân thiện với môi trường và văn hóa địa phương. So sánh với các nghiên cứu tại Đà Bắc (Hòa Bình) và Sapa (Lào Cai), Điện Biên Phủ có nhiều điểm tương đồng về tiềm năng văn hóa và thách thức về hạ tầng, tuy nhiên cần tăng cường liên kết và đào tạo nguồn nhân lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ doanh thu du lịch tổng thể và doanh thu DLCĐ qua các năm, bảng so sánh số lượt khách và lao động tham gia DLCĐ, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch theo các tiêu chí về sản phẩm, dịch vụ và môi trường.

Kết quả nghiên cứu khẳng định DLCĐ không chỉ là công cụ phát triển kinh tế mà còn là phương tiện bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS, góp phần quan trọng vào XD NTM bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển các sản phẩm du lịch bền vững và đặc sắc: Đa dạng hóa dịch vụ ẩm thực, văn nghệ, trải nghiệm văn hóa truyền thống, nâng cao chất lượng vệ sinh môi trường tại các điểm DLCĐ. Mục tiêu tăng doanh thu DLCĐ lên 5% tổng thu du lịch trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: chính quyền địa phương phối hợp với cộng đồng dân cư.

  2. Lựa chọn và mở rộng thị trường du lịch trọng điểm: Tập trung khai thác khách nội địa từ Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và khách quốc tế từ các thị trường truyền thống như Pháp, Úc, Tây Ban Nha. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Sở Du lịch, doanh nghiệp lữ hành.

  3. Thu hút đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật: Đầu tư đường giao thông, nhà vệ sinh, bãi đỗ xe, trang thiết bị phục vụ du lịch tại các bản DLCĐ. Mục tiêu hoàn thiện hạ tầng cơ bản tại 5 điểm DLCĐ trọng điểm trong 3 năm. Chủ thể: chính quyền địa phương, nhà đầu tư tư nhân.

  4. Phát huy vai trò cộng đồng doanh nghiệp và dân cư: Tăng cường đào tạo kỹ năng phục vụ, quản lý du lịch cho người dân, khuyến khích thành lập các tổ chức quản lý DLCĐ. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn cho 80% lao động DLCĐ trong 2 năm. Chủ thể: các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư.

  5. Liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và hiệp hội du lịch: Xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch liên hoàn, tổ chức các tour du lịch trải nghiệm đa dạng, tăng cường quảng bá. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Hiệp hội Du lịch, doanh nghiệp lữ hành.

  6. Tuyên truyền, quảng bá có trọng tâm: Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng để quảng bá hình ảnh DLCĐ Điện Biên Phủ, tập trung vào các giá trị văn hóa truyền thống và trải nghiệm cộng đồng. Mục tiêu tăng lượt khách DLCĐ lên 15% mỗi năm. Chủ thể: Sở Văn hóa, Thông tin và Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển nông thôn: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển DLCĐ gắn với XD NTM phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu và giảng viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn, du lịch: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu, giảng dạy về phát triển du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa truyền thống.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo các giải pháp phát triển sản phẩm, thị trường và hạ tầng để đầu tư hiệu quả tại các điểm DLCĐ.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại vùng DTTS: Nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý và khai thác du lịch cộng đồng, bảo tồn văn hóa truyền thống, nâng cao thu nhập và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào trong xây dựng nông thôn mới?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, khai thác và hưởng lợi, giúp bảo tồn văn hóa truyền thống và nâng cao thu nhập người dân. Trong XD NTM, DLCĐ góp phần hoàn thành các tiêu chí văn hóa, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

  2. Thành phố Điện Biên Phủ có những tiềm năng gì để phát triển DLCĐ?
    Điện Biên Phủ có 10 dân tộc thiểu số với nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và các sản phẩm văn hóa truyền thống phong phú, tạo sức hút lớn với du khách trong và ngoài nước.

  3. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đến phát triển DLCĐ tại Điện Biên Phủ như thế nào?
    Doanh thu du lịch tổng thể giảm hơn 2,5 lần, nhưng doanh thu từ DLCĐ tăng lên chiếm 2,70% tổng thu du lịch năm 2021, cho thấy xu hướng du khách ưu tiên các loại hình du lịch gần gũi thiên nhiên và cộng đồng.

  4. Người dân địa phương tham gia phát triển DLCĐ như thế nào?
    Khoảng 120 hộ dân tại 3 xã tiêu biểu tham gia trực tiếp vào các hoạt động DLCĐ như cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, văn nghệ, đồng thời tham gia bảo tồn và giới thiệu văn hóa truyền thống.

  5. Các giải pháp chính để phát triển DLCĐ bền vững tại Điện Biên Phủ là gì?
    Bao gồm phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, lựa chọn thị trường trọng điểm, nâng cấp hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực, liên kết doanh nghiệp và tăng cường quảng bá có trọng tâm.

Kết luận

  • Thành phố Điện Biên Phủ có tiềm năng lớn phát triển du lịch cộng đồng dựa trên văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần quan trọng vào xây dựng nông thôn mới.
  • Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu du lịch tổng thể, nhưng DLCĐ lại có xu hướng phát triển tích cực, chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong tổng thu du lịch.
  • Người dân địa phương tham gia tích cực vào các hoạt động DLCĐ, góp phần bảo tồn văn hóa và nâng cao thu nhập.
  • Nghiên cứu đề xuất 6 nhóm giải pháp cụ thể nhằm phát triển DLCĐ bền vững, đa dạng sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng thị trường.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường liên kết các bên liên quan và giám sát, đánh giá hiệu quả phát triển DLCĐ trong giai đoạn 2022-2025.

Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để hiện thực hóa các giải pháp phát triển DLCĐ, góp phần xây dựng nông thôn mới bền vững và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.