Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Trên Bệnh Nhân Nội Trú Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Mù Cang Chải

• Tác giả: Giàng A Phổng
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Thúy Vân
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược lý - Dược lâm sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Mù Cang Chải
• Loại tài liệu: luận văn dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về viêm phổi cộng đồng trẻ em
• 1.1.1. Định nghĩa và dịch tễ
• 1.1.2. Các yếu tố nguy cơ
• 1.1.3. Đánh giá mức độ nặng
• 1.1.4. Mục tiêu và nguyên tắc điều trị
• 1.1.5. Sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em
• 1.1.6. Tổng quan về các nhóm kháng sinh trong điều trị nhiễm trùng
• 1.1.6.1. Nhóm dẫn chất nitro-imidazol
• 1.1.6.2. Nhóm Co-trimoxazol
• 1.1.7. Tổng quan về chương trình quản lý, sử dụng kháng sinh
• 1.1.7.1. Nội dung chương trình quản lý kháng sinh
• 1.1.7.2. Đánh giá tiêu thụ kháng sinh trong bệnh viện
• 1.1.8. Tổng quan một số nghiên cứu về thực trạng tiêu thụ kháng sinh và sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em
• 1.1.8.1. Các nghiên cứu về thực trạng tiêu thụ kháng sinh
• 1.1.8.2. Các nghiên cứu về thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.1.9. Giới thiệu về Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải
• 1.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.2.1.1. Đối tượng nghiên cứu của mục tiêu 1
• 1.2.1.2. Đối tượng nghiên cứu của mục tiêu 2
• 1.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 1.2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 1.2.2.3. Quy trình nghiên cứu
• 1.2.3. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu
• 1.2.3.1. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu của mục tiêu 1
• 1.2.3.2. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu của mục tiêu 2
• 1.2.4. Tiêu chí/ quy ước đánh giá trong nghiên cứu
• 1.2.5. Xử lý số liệu
• 1.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Phân tích đặc điểm tiêu thụ kháng sinh tại TTYT huyện Mù Cang Chải giai đoạn 2020-2022
• 1.3.2. Đặc điểm về DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh toàn viện giai đoạn 2020-2022
• 1.3.3. Đặc điểm về DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh theo khoa lâm giai đoạn từ tháng 7/2020 – 6/2022
• 1.3.4. Phân tích sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trên bệnh nhân nội trú tại TTYT huyện Mù Cang Chải
• 1.3.4.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 1.3.4.2. Đặc điểm về sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 1.3.4.3. Tính phù hợp của phác đồ kháng sinh
• 1.3.5. Mức độ và xu hướng tiêu thụ kháng sinh tại TTYT huyện Mù Cang Chải
• 1.3.5.1. Tình hình tiêu thụ kháng sinh nhóm penicilin
• 1.3.5.2. Tình hình tiêu thụ nhóm cephalosporin
• 1.3.5.3. Tình hình tiêu thụ các nhóm kháng sinh khác
• 1.3.5.4. Tình hình tiêu thụ kháng sinh tại các khoa lâm sàng
• 1.3.6. Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 1.3.6.1. Về ảnh hưởng của lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi
• 1.3.6.2. Về liên quan giữa lứa tuổi và độ nặng của bệnh viêm phổi
• 1.3.6.3. Bệnh mắc kèm ở bệnh nhân viêm phổi
• 1.3.6.4. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện
• 1.3.7. Bàn luận về thực trạng sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi
• 1.3.7.1. Các phác đồ điều trị khởi đầu
• 1.3.7.2. Phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị
• 1.3.7.3. Độ dài đợt điều trị bằng kháng sinh và hiệu quả điều trị
• 1.3.7.4. Tính phù hợp của phác đồ kháng sinh so với tài liệu qui ước
• 1.3.7.5. Hiệu quả điều trị
• 1.3.7.6. Phân tích về liều dùng và cách dùng kháng sinh
• 1.4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• 2. DANH MỤC BẢNG
• 3. DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

I. Tổng Quan Về Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Mù Cang Chải

Việc sử dụng kháng sinh hợp lý là một vấn đề cấp thiết, đặc biệt tại Việt Nam, nơi tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm khuẩn còn cao. Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải, một bệnh viện hạng III, đang nỗ lực triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh theo Quyết định 5631/QĐ-BYT của Bộ Y tế. Phân tích tình hình sử dụng kháng sinh, bao gồm cả mức độ tiêu thụ và việc sử dụng trong điều trị các bệnh lý nhiễm khuẩn thường gặp, là một phần quan trọng của chương trình này. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích việc sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải, nhằm xác định các vấn đề cơ bản để cải thiện việc quản lý và sử dụng kháng sinh một cách hiệu quả và an toàn.

1.1. Giới Thiệu Chung Về Trung Tâm Y Tế Mù Cang Chải

Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải là bệnh viện hạng III trực thuộc Sở Y tế tỉnh Yên Bái. Bệnh viện tiếp nhận nhiều đối tượng bệnh nhân khác nhau và thực hiện Quyết định 5631/QĐ-BYT về hướng dẫn quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện. Đây là cơ sở khám chữa bệnh quan trọng cho người dân trong khu vực. Việc triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh tại đây có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao chất lượng điều trị và giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Phân Tích Sử Dụng Kháng Sinh

Phân tích tình hình sử dụng kháng sinh giúp Trung tâm Y tế đánh giá hiệu quả của chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, đồng thời xác định các vấn đề liên quan đến kê đơn thuốc kháng sinh. Việc này cung cấp cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý, sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả và hợp lý. Thông qua phân tích, các nhà quản lý có thể đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu, tối ưu hóa việc sử dụng kháng sinh và giảm thiểu rủi ro kháng kháng sinh.

II. Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Vấn Đề Viêm Phổi Trẻ Em

Theo báo cáo của bệnh viện, viêm phổi mắc phải cộng đồng ở trẻ em chiếm tỷ lệ lớn trong số bệnh nhân điều trị nội trú. Viêm phổi là một trong những bệnh lý đường hô hấp chủ yếu ở trẻ em, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định viêm phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em dưới 5 tuổi. Sử dụng kháng sinh là một trong những chiến lược quan trọng để quản lý viêm phổi, nhưng cần đảm bảo sử dụng một cách hợp lý và an toàn. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi tại trung tâm.

2.1. Viêm Phổi Cộng Đồng Ở Trẻ Em Một Thách Thức Lớn

Viêm phổi cộng đồng (VPCĐ) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật ở trẻ em trên toàn thế giới. Theo WHO, viêm phổi là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, chiếm 15% tổng số ca tử vong. Tại Việt Nam, viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ em đến khám và điều trị tại bệnh viện, đồng thời là nguyên nhân tử vong hàng đầu. Việc kiểm soát và điều trị hiệu quả viêm phổi là một ưu tiên hàng đầu trong chăm sóc sức khỏe trẻ em.

2.2. Sử Dụng Kháng Sinh Trong Điều Trị Viêm Phổi Yêu Cầu Cấp Thiết

Sử dụng kháng sinh là một trong những chiến lược quan trọng trong quản lý viêm phổi cộng đồng, được WHO nhấn mạnh. Việc tăng cường các biện pháp để đảm bảo kháng sinh được dùng một cách hợp lý, an toàn nhằm nâng cao hiệu quả điều trị, giảm tác dụng không mong muốn, giảm chi phí y tế và ngăn ngừa vi khuẩn đề kháng kháng sinh là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, việc lựa chọn kháng sinh phù hợp và sử dụng đúng cách là một thách thức, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tình hình dịch tễ và kháng sinh đồ tại địa phương.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Phân Tích Tiêu Thụ Kháng Sinh Nội Trú

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp kết hợp, bao gồm khảo sát thực trạng tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải và phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng ở trẻ em điều trị nội trú. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án, báo cáo dược và các nguồn thông tin khác. Các chỉ số tiêu thụ kháng sinh như DDD/100 ngày nằm viện được sử dụng để đánh giá mức độ tiêu thụ và xu hướng sử dụng kháng sinh tại bệnh viện. Phân tích này giúp xác định các vấn đề liên quan đến sử dụng kháng sinh và cung cấp cơ sở để đề xuất các biện pháp can thiệp.

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu Và Thu Thập Dữ Liệu Chi Tiết

Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang để khảo sát thực trạng tiêu thụ kháng sinh và phân tích hồi cứu hồ sơ bệnh án để đánh giá tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi. Dữ liệu được thu thập từ các khoa lâm sàng, khoa Dược và phòng Kế hoạch - Nghiệp vụ - Điều dưỡng. Các thông tin về loại kháng sinh, liều dùng, đường dùng, thời gian điều trị và kết quả điều trị được ghi lại chi tiết. Cỡ mẫu nghiên cứu được xác định dựa trên số lượng bệnh nhân điều trị nội trú và tỷ lệ mắc viêm phổi.

3.2. Chỉ Tiêu Nghiên Cứu Và Tiêu Chí Đánh Giá Cụ Thể

Nghiên cứu tập trung vào các chỉ tiêu chính như mức độ tiêu thụ kháng sinh (DDD/100 ngày nằm viện), tỷ lệ sử dụng các loại kháng sinh khác nhau, tính phù hợp của phác đồ điều trị, thời gian điều trị bằng kháng sinh và hiệu quả điều trị. Tiêu chí đánh giá được xây dựng dựa trên các hướng dẫn điều trị viêm phổi của Bộ Y tế và các tổ chức quốc tế. Việc đánh giá tính phù hợp của phác đồ điều trị dựa trên mức độ nặng của bệnh và các yếu tố nguy cơ của bệnh nhân.

IV. Kết Quả Phân Tích Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Hiện Nay

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt về mức độ tiêu thụ kháng sinh giữa các khoa lâm sàng và theo thời gian. Tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cũng có những đặc điểm đáng chú ý, bao gồm tỷ lệ sử dụng các phác đồ điều trị khác nhau, tính phù hợp của phác đồ với mức độ nặng của bệnh và thời gian điều trị bằng kháng sinh. Phân tích cũng chỉ ra một số vấn đề liên quan đến liều dùng và cách dùng kháng sinh. Dựa trên kết quả này, các biện pháp can thiệp có thể được đề xuất để cải thiện việc sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế.

4.1. Mức Độ Tiêu Thụ Kháng Sinh Tại Các Khoa Lâm Sàng

Nghiên cứu cho thấy có sự khác biệt đáng kể về mức độ tiêu thụ kháng sinh giữa các khoa lâm sàng. Điều này có thể phản ánh sự khác biệt về cơ cấu bệnh tật, phác đồ điều trị và thực hành kê đơn thuốc tại các khoa khác nhau. Việc phân tích chi tiết mức độ tiêu thụ kháng sinh tại từng khoa giúp xác định các khoa có nguy cơ sử dụng kháng sinh không hợp lý và cần được ưu tiên can thiệp. Dữ liệu này có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình can thiệp phù hợp với từng khoa.

4.2. Phác Đồ Điều Trị Viêm Phổi Và Tính Phù Hợp

Phân tích về phác đồ điều trị viêm phổi cho thấy có sự đa dạng trong lựa chọn kháng sinh và phác đồ phối hợp. Tuy nhiên, cần đánh giá tính phù hợp của phác đồ điều trị với mức độ nặng của bệnh và các yếu tố nguy cơ của bệnh nhân. Việc sử dụng kháng sinh quá mức cần thiết hoặc lựa chọn kháng sinh không phù hợp có thể dẫn đến kháng kháng sinh và tăng chi phí điều trị. Cần có các hướng dẫn cụ thể và đào tạo liên tục cho nhân viên y tế về lựa chọn kháng sinh phù hợp trong điều trị viêm phổi.

V. Đề Xuất Giải Pháp Quản Lý Sử Dụng Kháng Sinh Hiệu Quả

Dựa trên kết quả phân tích, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp để cải thiện việc quản lý và sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải. Các giải pháp bao gồm tăng cường giám sát việc sử dụng kháng sinh, xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng, đào tạo liên tục cho nhân viên y tế về sử dụng kháng sinh hợp lý, và thực hiện các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn. Việc thực hiện các giải pháp này sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị, giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh và cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân.

5.1. Nâng Cao Nhận Thức Về Kháng Sinh Đào Tạo Liên Tục

Đào tạo liên tục cho nhân viên y tế về sử dụng kháng sinh hợp lý là một yếu tố then chốt để cải thiện thực hành kê đơn thuốc. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào các nguyên tắc lựa chọn kháng sinh, liều dùng, đường dùng và thời gian điều trị phù hợp. Ngoài ra, cần nâng cao nhận thức về tình hình kháng kháng sinh tại địa phương và tầm quan trọng của việc sử dụng kháng sinh có trách nhiệm. Các buổi thảo luận, hội thảo và khóa học trực tuyến có thể được sử dụng để cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết cho nhân viên y tế.

5.2. Xây Dựng Hướng Dẫn Điều Trị Dựa Trên Bằng Chứng

Xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng là một bước quan trọng để đảm bảo việc sử dụng kháng sinh được thực hiện theo các tiêu chuẩn cao nhất. Các hướng dẫn điều trị cần được xây dựng dựa trên các bằng chứng khoa học mới nhất và phù hợp với tình hình dịch tễ và kháng kháng sinh tại địa phương. Các hướng dẫn này cần được phổ biến rộng rãi cho nhân viên y tế và được sử dụng làm cơ sở để kê đơn thuốc. Việc tuân thủ các hướng dẫn điều trị sẽ giúp giảm thiểu sự khác biệt trong thực hành kê đơn thuốc và đảm bảo rằng bệnh nhân nhận được điều trị tốt nhất.

VI. Kết Luận Hướng Tới Tương Lai Sử Dụng Kháng Sinh Hợp Lý

Nghiên cứu này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải và xác định một số vấn đề cần được giải quyết. Việc thực hiện các giải pháp đề xuất sẽ giúp cải thiện việc quản lý và sử dụng kháng sinh, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân và giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các khoa lâm sàng, khoa Dược và các bộ phận liên quan để đảm bảo việc sử dụng kháng sinh được thực hiện một cách hợp lý và hiệu quả.

6.1. Tiếp Tục Nghiên Cứu Và Giám Sát Sử Dụng Kháng Sinh

Việc tiếp tục nghiên cứu và giám sát sử dụng kháng sinh là cần thiết để theo dõi hiệu quả của các biện pháp can thiệp và phát hiện các vấn đề mới. Các nghiên cứu có thể tập trung vào đánh giá hiệu quả của các chương trình đào tạo, đánh giá tính tuân thủ các hướng dẫn điều trị và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thực hành kê đơn thuốc. Dữ liệu thu thập được từ các nghiên cứu và hoạt động giám sát có thể được sử dụng để điều chỉnh các chiến lược và giải pháp nhằm cải thiện việc sử dụng kháng sinh một cách liên tục.

6.2. Hợp Tác Để Đảm Bảo Sử Dụng Kháng Sinh Hiệu Quả

Việc sử dụng kháng sinh hợp lý đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm nhân viên y tế, bệnh nhân, nhà quản lý và các tổ chức y tế. Cần tạo ra một môi trường làm việc khuyến khích sự hợp tác và chia sẻ thông tin, đồng thời đảm bảo rằng tất cả các bên liên quan đều hiểu rõ tầm quan trọng của việc sử dụng kháng sinh có trách nhiệm. Thông qua sự hợp tác và nỗ lực chung, chúng ta có thể xây dựng một tương lai nơi kháng sinh được sử dụng một cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPCĐ) là một trong những bệnh lý nhiễm khuẩn phổ biến và nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em dưới 5 tuổi, với tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 15% tổng số ca tử vong trẻ em toàn cầu theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Tại Việt Nam, viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh và tử vong ở trẻ em, với ước tính khoảng 4.500 trẻ dưới 5 tuổi tử vong mỗi năm do căn bệnh này. Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, là cơ sở y tế tuyến huyện phục vụ vùng sâu, vùng xa, nơi có tỷ lệ mắc viêm phổi cộng đồng trẻ em cao, đồng thời đang triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh theo Quyết định số 5631/QĐ-BYT của Bộ Y tế nhằm kiểm soát tình trạng kháng thuốc.

Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải trong giai đoạn 2020-2022, tập trung đặc biệt vào nhóm bệnh nhân viêm phổi cộng đồng trẻ em trong năm 2022. Mục tiêu cụ thể gồm khảo sát mức tiêu thụ kháng sinh nội trú và đánh giá tính phù hợp của phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng theo hướng dẫn hiện hành. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tiêu thụ kháng sinh toàn viện và hồ sơ bệnh án của 188 bệnh nhân viêm phổi trẻ em dưới 16 tuổi điều trị nội trú trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện pháp quản lý, sử dụng kháng sinh hợp lý, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, giảm chi phí y tế và hạn chế tình trạng kháng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải cũng như các cơ sở y tế tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship): Nhấn mạnh việc sử dụng kháng sinh hợp lý nhằm giảm thiểu kháng thuốc, tăng hiệu quả điều trị và giảm tác dụng phụ. Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Quyết định số 5631/QĐ-BYT quy định các nhiệm vụ cốt lõi trong quản lý kháng sinh tại bệnh viện, bao gồm giám sát, đào tạo, phê duyệt đơn thuốc và đánh giá hiệu quả sử dụng.

• Mô hình đánh giá tiêu thụ kháng sinh theo liều xác định hàng ngày (Defined Daily Dose - DDD): Phương pháp chuẩn hóa do WHO phát triển, dùng để đo lường và so sánh mức tiêu thụ kháng sinh giữa các thời điểm và đơn vị khác nhau. DDD/100 ngày nằm viện là chỉ số chính được sử dụng để đánh giá mức độ tiêu thụ kháng sinh nội trú.

• Khái niệm về viêm phổi cộng đồng trẻ em: Được định nghĩa là nhiễm khuẩn cấp tính nhu mô phổi xuất hiện ngoài cộng đồng hoặc trong 48 giờ đầu nhập viện, với các mức độ nặng khác nhau dựa trên triệu chứng lâm sàng theo hướng dẫn của Bộ Y tế và WHO.

Các khái niệm chính bao gồm: mức độ nặng của viêm phổi (viêm phổi, viêm phổi nặng, viêm phổi rất nặng), nhóm kháng sinh chính (penicilin, cephalosporin, macrolid, aminoglycosid, fluoroquinolon), và các tiêu chí đánh giá tính phù hợp của phác đồ điều trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo hai mục tiêu:

• Mục tiêu 1: Nghiên cứu cắt ngang dựa trên dữ liệu tiêu thụ kháng sinh nội trú toàn viện tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải giai đoạn từ tháng 7/2020 đến tháng 6/2022. Dữ liệu được trích xuất từ phần mềm quản lý thuốc và phần mềm quản lý bệnh nhân, tính toán DDD/100 ngày nằm viện theo hướng dẫn của WHO. Cỡ mẫu là toàn bộ dữ liệu tiêu thụ kháng sinh nội trú trong giai đoạn nghiên cứu.

• Mục tiêu 2: Nghiên cứu mô tả cắt ngang hồi cứu bệnh án 188 bệnh nhân viêm phổi cộng đồng trẻ em dưới 16 tuổi điều trị nội trú trong năm 2022. Tiêu chuẩn lựa chọn gồm bệnh nhân có thời gian nằm viện ≥ 3 ngày, có chỉ định sử dụng kháng sinh, không có bệnh nhiễm khuẩn phối hợp hoặc tử vong. Dữ liệu thu thập qua phiếu thu thập thông tin bệnh án, bao gồm đặc điểm nhân khẩu, mức độ nặng, phác đồ kháng sinh, liều dùng, hiệu quả điều trị.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2013, biến định tính được biểu diễn bằng tỷ lệ %, biến liên tục bằng trung bình ± độ lệch chuẩn hoặc trung vị (IQR). Các chỉ số DDD được tính theo công thức chuẩn của WHO.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức tiêu thụ kháng sinh nội trú: Tổng mức tiêu thụ kháng sinh tính theo DDD/100 ngày nằm viện giảm từ 91,4 (7/2020-6/2021) xuống còn 59,3 (7/2021-6/2022), trung bình giai đoạn là 71,1. Nhóm penicilin có mức tiêu thụ cao nhất (30,4 DDD/100 ngày nằm viện giai đoạn 7/2021-6/2022), tiếp theo là nhóm cephalosporin (22,4 DDD/100 ngày nằm viện). Nhóm fluoroquinolon có mức tiêu thụ thấp nhất (0,8 DDD/100 ngày nằm viện).

2. Phân bố tiêu thụ theo khoa lâm sàng: Khoa Ngoại - Liên chuyên khoa có mức tiêu thụ kháng sinh cao nhất (124,5 DDD/100 ngày nằm viện), kế đến là khoa Nội - Truyền nhiễm - Y học cổ truyền (77,8), khoa Sản thấp nhất (51,4). Nhóm penicilin và cephalosporin chiếm tỷ lệ lớn trong tiêu thụ tại tất cả các khoa.

3. Đặc điểm bệnh nhân viêm phổi: Trong 188 bệnh nhân nghiên cứu, trung vị tuổi là 12 tháng, nhóm 2-12 tháng chiếm 59%, nam chiếm 62,2%. Phần lớn bệnh nhân (84,5%) bị viêm phổi mức độ nhẹ, 14,4% viêm phổi nặng, 1,1% viêm phổi rất nặng. Tỷ lệ bệnh nhân có bệnh kèm theo thấp (3,2%).

4. Tính phù hợp phác đồ điều trị: Phác đồ kháng sinh khởi đầu chủ yếu sử dụng penicilin và cephalosporin, phù hợp với hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế. Tuy nhiên, tỷ lệ tuân thủ liều dùng và cách dùng còn hạn chế, với khoảng 60-70% phác đồ phù hợp về liều và cách dùng.

Thảo luận kết quả

Mức tiêu thụ kháng sinh giảm trong giai đoạn nghiên cứu phản ánh hiệu quả bước đầu của chương trình quản lý sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải. Tuy nhiên, sự biến động không ổn định của các nhóm kháng sinh, đặc biệt penicilin và cephalosporin, cho thấy cần tiếp tục giám sát chặt chẽ và điều chỉnh phù hợp.

Phân bố tiêu thụ kháng sinh theo khoa lâm sàng phù hợp với đặc điểm bệnh lý và nhu cầu điều trị, khoa Ngoại có mức tiêu thụ cao do phẫu thuật và nhiễm khuẩn liên quan. Việc ưu tiên sử dụng penicilin và cephalosporin phù hợp với phổ tác dụng và hướng dẫn điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em.

Tỷ lệ bệnh nhân viêm phổi mức độ nhẹ chiếm đa số phù hợp với dịch tễ chung, tuy nhiên cần chú ý nhóm viêm phổi nặng và rất nặng để đảm bảo điều trị kịp thời và hiệu quả. Việc tuân thủ phác đồ điều trị còn hạn chế so với các nghiên cứu trong nước cho thấy cần tăng cường đào tạo, giám sát và phản hồi cho nhân viên y tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ xu hướng tiêu thụ DDD/100 ngày nằm viện theo tháng cho các nhóm kháng sinh chính, bảng phân bố tiêu thụ theo khoa và bảng đặc điểm bệnh nhân để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giám sát và đánh giá sử dụng kháng sinh: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục mức tiêu thụ kháng sinh theo DDD/100 ngày nằm viện, đặc biệt tập trung vào nhóm penicilin và cephalosporin, nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu lạm dụng hoặc sử dụng không hợp lý. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý sử dụng kháng sinh Trung tâm Y tế.

2. Đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về hướng dẫn sử dụng kháng sinh, đặc biệt nhấn mạnh tính phù hợp của phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em, liều dùng và cách dùng. Mục tiêu tăng tỷ lệ tuân thủ phác đồ lên trên 90% trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Bộ phận đào tạo và khoa Dược.

3. Xây dựng và cập nhật hướng dẫn điều trị nội bộ: Phối hợp với các chuyên gia để xây dựng tài liệu hướng dẫn sử dụng kháng sinh phù hợp với tình hình kháng thuốc địa phương, cập nhật thường xuyên dựa trên kết quả giám sát và nghiên cứu mới. Thời gian hoàn thành: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý sử dụng kháng sinh và khoa Lâm sàng.

4. Tăng cường công tác tư vấn và truyền thông cho người bệnh: Nâng cao nhận thức của người bệnh và gia đình về việc sử dụng kháng sinh hợp lý, tránh tự ý sử dụng và tuân thủ điều trị. Thời gian triển khai: liên tục. Chủ thể thực hiện: Khoa Khám bệnh và phòng Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhân viên y tế tại các bệnh viện tuyến huyện và cơ sở y tế vùng sâu, vùng xa: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về tiêu thụ và sử dụng kháng sinh, giúp cải thiện công tác kê đơn và quản lý thuốc.

2. Các nhà quản lý y tế và ban quản lý sử dụng kháng sinh: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy trình giám sát và can thiệp nâng cao chất lượng sử dụng kháng sinh.

3. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực dược lý lâm sàng và dịch tễ học: Tham khảo phương pháp đánh giá tiêu thụ kháng sinh theo DDD và phân tích tính phù hợp phác đồ điều trị trong bối cảnh thực tế.

4. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành dược lý, y học lâm sàng: Là tài liệu tham khảo hữu ích về nghiên cứu thực trạng sử dụng kháng sinh và quản lý điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nghiên cứu sử dụng chỉ số DDD/100 ngày nằm viện để đánh giá tiêu thụ kháng sinh?
   DDD là liều dùng chuẩn được WHO công nhận, giúp chuẩn hóa và so sánh mức tiêu thụ thuốc giữa các thời điểm và cơ sở khác nhau, đặc biệt hữu ích trong đánh giá sử dụng kháng sinh nội trú.

2. Việc sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải có phù hợp với hướng dẫn điều trị không?
   Nghiên cứu cho thấy phác đồ kháng sinh khởi đầu chủ yếu phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế, tuy nhiên tỷ lệ tuân thủ liều dùng và cách dùng còn hạn chế, cần cải thiện qua đào tạo và giám sát.

3. Nhóm kháng sinh nào được sử dụng nhiều nhất trong điều trị nội trú tại Trung tâm?
   Nhóm penicilin và cephalosporin chiếm tỷ lệ tiêu thụ cao nhất, phù hợp với phổ tác dụng và hướng dẫn điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em.

4. Tỷ lệ bệnh nhân viêm phổi nặng và rất nặng chiếm bao nhiêu phần trăm?
   Trong mẫu nghiên cứu, viêm phổi nặng chiếm 14,4%, viêm phổi rất nặng chiếm 1,1%, phần lớn bệnh nhân bị viêm phổi mức độ nhẹ (84,5%).

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý sử dụng kháng sinh tại các cơ sở y tế tuyến huyện?
   Cần tăng cường giám sát tiêu thụ thuốc, đào tạo nhân viên y tế, xây dựng hướng dẫn điều trị phù hợp và truyền thông nâng cao nhận thức người bệnh về sử dụng kháng sinh hợp lý.

Kết luận

• Mức tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải có xu hướng giảm trong giai đoạn 2020-2022, với nhóm penicilin và cephalosporin chiếm tỷ lệ cao nhất.
• Phân bố tiêu thụ kháng sinh theo khoa lâm sàng phù hợp với đặc điểm bệnh lý và nhu cầu điều trị.
• Đa số bệnh nhân viêm phổi cộng đồng trẻ em thuộc nhóm mức độ nhẹ, với tỷ lệ tuân thủ phác đồ điều trị còn hạn chế về liều dùng và cách dùng.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp quản lý sử dụng kháng sinh hợp lý tại Trung tâm Y tế huyện Mù Cang Chải.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai giám sát liên tục, đào tạo nhân viên y tế, cập nhật hướng dẫn điều trị và tăng cường truyền thông cho người bệnh nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và kiểm soát kháng thuốc.

Kêu gọi hành động: Các cơ sở y tế tuyến huyện và các nhà quản lý y tế cần áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình quản lý kháng sinh hiệu quả, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hạn chế kháng thuốc kháng sinh.