Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Nhóm Carbapenem Tại Bệnh Viện Đa Khoa An Sinh Thành Phố Hồ Chí Minh

• Tác giả: Lê Minh Phú
• Người hướng dẫn: TS. Hoàng Đức Thái
• Trường học: Trường Đại Học Tây Đô
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Nhóm Carbapenem Tại Bệnh Viện Đa Khoa An Sinh Năm 2020
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ KHÁNG SINH CARBAPENEM
• 1.2. THÁCH THỨC SỬ DỤNG CARBAPENEM TRONG THỰC HÀNH LÂM SÀNG
• 1.3. VAI TRÒ CỦA KHÁNG SINH NHÓM CARBAPENEM TRONG ĐIỀU TRỊ NHIỄM KHUẨN NẶNG VÀ NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN
• 1.4. TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIỆN ĐA KHOA AN SINH
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 2.5. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG MEROPENEM VÀ IMIPENEM
• 3.2. PHÂN TÍCH CHẾ ĐỘ LIỀU VÀ NHỊP ĐƯA THUỐC TRÊN BỆNH NHÂN CỦA MEROPENEM VÀ IMIPENEM
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG MEROPENEM VÀ IMIPENEM TẠI KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU
• 4.2. ĐÁNH GIÁ CHẾ ĐỘ LIỀU VÀ NHỊP ĐƯA THUỐC TRÊN BỆNH NHÂN CỦA MEROPENEM VÀ IMIPENEM
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Carbapenem Lựa Chọn Kháng Sinh Chiến Lược

Nhóm Carbapenem bao gồm Imipenem, Meropenem, Ertapenem và Doripenem, đại diện cho nhóm kháng sinh beta-lactam có phổ kháng khuẩn rộng nhất hiện nay. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị các nhiễm khuẩn nặng và đa kháng thuốc, đặc biệt là những trường hợp liên quan đến trực khuẩn Gram âm. Carbapenem là kháng sinh beta-lactam bán tổng hợp, khác với penicillin ở cấu trúc vòng thiazollidin và liên kết đôi giữa C-2 và C-3. Cấu trúc này tạo nên sự khác biệt so với cephalosporin và penicillin. Cấu trúc này tạo nên sự khác biệt so với cephalosporin và penicillin. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích sử dụng kháng sinh nhóm Carbapenem tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh năm 2020, một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh vi khuẩn kháng thuốc gia tăng.

1.1. Cơ Chế Tác Dụng của Kháng Sinh Carbapenem Chi Tiết

Carbapenem diệt khuẩn bằng cách ức chế tổng hợp vách tế bào, thấm qua thành tế bào vi khuẩn Gram âm và Gram dương, gắn vào Protein liên kết Penicillin (PBP) và làm bất hoạt chúng. Thuốc ức chế giai đoạn cuối của quá trình tổng hợp vách tế bào, làm gián đoạn quá trình sinh tổng hợp, dẫn đến vi khuẩn bị tiêu diệt. Thuốc có ái lực mạnh với PBP 2, 3 và 4 của Escherichia coli và Pseudomonas aeruginosa. Meropenem bền vững với nhiều loại beta-lactamase. Meropenem bền vững với nhiều loại beta-lactamase. Nghiên cứu này sẽ cung cấp một cái nhìn sâu sắc về cơ chế tác động của Carbapenem và vai trò của nó trong điều trị nhiễm trùng vi sinh vật học.

1.2. Phổ Kháng Khuẩn Rộng của Carbapenem Điểm Nổi Bật

Carbapenem có tác dụng trên hầu hết vi khuẩn Gram âm, Gram dương và một số vi khuẩn kỵ khí. Meropenem mạnh hơn Imipenem trên Enterobacteriaceae và kém hơn trên Gram dương. Ertapenem không có tác dụng trên Pseudomonas aeruginosa và Acinetobacter baumannii. Imipenem không có tác dụng trên MRSA. Meropenem tác dụng trên các vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, S. agalactiae, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Neisseria meningitidis, Proteus mirabilis và Pseudomonas aeruginosa; Bacteroides fragilis, B.thetaiotaomicron và Peptostreptococcus. Nghiên cứu cũng xem xét kháng sinh đồ và đánh giá sự kháng chéo giữa Carbapenem và các kháng sinh khác.

1.3. Dược Động Học Carbapenem Yếu Tố Quyết Định Hiệu Quả

Imipenem bị bất hoạt ở ống lượn gần của thận do men dehydropeptidase, dẫn đến nồng độ thuốc thấp và gây hoại tử ống lượn gần. Kết hợp Imipenem với Cilastatin, một chất ức chế dehydropeptidase, giúp ngăn ngừa sự phân cắt này. Imipenem - Cilastatin có liên quan đến độc tính trên hệ thần kinh trung ương. Dược động học ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng kháng sinh. Việc hiểu rõ dược lý học của Carbapenem là rất quan trọng.

II. Thách Thức Trong Sử Dụng Carbapenem Thực Trạng Đáng Báo Động

Tình trạng vi khuẩn kháng thuốc đang trở thành mối lo ngại toàn cầu. EMA ước tính hàng năm có khoảng 25.000 trường hợp tử vong do nhiễm khuẩn đa kháng thuốc. Sự gia tăng các chủng vi khuẩn đa kháng thuốc trong bối cảnh nghiên cứu phát triển kháng sinh mới hạn chế, làm cho việc điều trị các bệnh lý nhiễm khuẩn ngày càng khó khăn hơn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra danh sách 12 vi khuẩn kháng thuốc đáng báo động. Việc lựa chọn kháng sinh hợp lý với liều lượng, cách dùng phù hợp là giải pháp quan trọng giúp giảm đề kháng kháng sinh, đồng thời tối ưu hóa việc sử dụng thuốc.

2.1. Dịch Tễ Học Đề Kháng Carbapenem Mức Độ Lan Rộng

Nghiên cứu từ năm 2011 của Nguyễn Thị Lệ Minh cho thấy, tỷ lệ giảm nhạy cảm của các chủng vi khuẩn phân lập tại các Khoa Hồi sức tích cực, Truyền Nhiễm và Huyết học của bệnh viện Bạch Mai đã đạt mức 64% với Imipenem và 62% với Meropenem từ năm 2011. Tình hình đề kháng kháng sinh còn có thể nặng nề hơn, đặc biệt trong bối cảnh vi khuẩn Gram âm đa kháng đang là mối lo ngại hàng đầu. Dịch tễ học đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các chủng vi khuẩn gây bệnh và hiểu rõ sự lây lan của tình hình kháng kháng sinh.

2.2. Cơ Chế Đề Kháng Carbapenem Phương Thức Trốn Tránh

Vi khuẩn kháng Carbapenem bằng nhiều cơ chế, bao gồm sản xuất Carbapenemase, giảm tính thấm của màng ngoài, tăng bơm đẩy thuốc và thay đổi PBP. Các Carbapenemase như KPC, NDM, OXA-48, VIM và IMP có khả năng thủy phân Carbapenem, làm mất hoạt tính của kháng sinh. Gen mã hóa các enzyme này có thể lây lan nhanh chóng giữa các vi khuẩn, gây ra tình trạng kháng thuốc lan rộng. Các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện cần tập trung vào ngăn chặn sự lây lan của các vi khuẩn kháng Carbapenem.

2.3. Yếu Tố Góp Phần Gia Tăng Đề Kháng Carbapenem Phân Tích

Việc sử dụng kháng sinh không hợp lý, lạm dụng Carbapenem trong điều trị, vệ sinh tay kém, và kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện không hiệu quả là các yếu tố chính góp phần vào sự gia tăng đề kháng Carbapenem. Việc đánh giá sử dụng kháng sinh thường xuyên và triển khai các chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (AMS) là cần thiết để giảm thiểu áp lực chọn lọc kháng sinh và bảo tồn hiệu quả của Carbapenem. Chính sách sử dụng kháng sinh cần được xây dựng và thực thi nghiêm ngặt.

III. Phương Pháp Phân Tích Sử Dụng Thuốc Nghiên Cứu Tại An Sinh

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả hồi cứu trên 120 bệnh án của bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh từ 01/06/2020 đến 31/12/2020. Mục tiêu là khảo sát tình hình sử dụng Carbapenem và phân tích chế độ liều. Dữ liệu thu thập bao gồm thông tin về bệnh nhân, chẩn đoán, loại Carbapenem sử dụng, liều dùng, thời gian điều trị, kết quả vi sinh, và kết quả lâm sàng. Nghiên cứu sẽ sử dụng phần mềm thống kê để phân tích dữ liệu và đánh giá sự phù hợp của chế độ liều với các khuyến cáo.

3.1. Đối Tượng Nghiên Cứu Bệnh Nhân Sử Dụng Carbapenem

Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân được điều trị bằng Carbapenem tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh trong thời gian nghiên cứu. Các tiêu chí lựa chọn bao gồm bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm khuẩn nặng, có kết quả vi sinh và được điều trị bằng Carbapenem đơn trị hoặc phối hợp. Các tiêu chí loại trừ bao gồm bệnh nhân có hồ sơ bệnh án không đầy đủ hoặc bệnh nhân được chuyển viện trong quá trình điều trị. Nghiên cứu tập trung vào phân tích sử dụng Carbapenem hợp lý.

3.2. Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu Hồ Sơ Bệnh Án

Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân, bao gồm thông tin về tuổi, giới tính, chẩn đoán, loại Carbapenem sử dụng (Meropenem, Imipenem, Ertapenem), liều dùng, tần suất sử dụng, thời gian điều trị, các kháng sinh phối hợp, kết quả vi sinh (loại vi khuẩn, độ nhạy kháng sinh), kết quả lâm sàng (tình trạng bệnh, thời gian nằm viện, tử vong), và các tác dụng phụ của Carbapenem. Việc thu thập dữ liệu cẩn thận và chính xác là rất quan trọng để đảm bảo tính tin cậy của kết quả nghiên cứu.

3.3. Phân Tích Chế Độ Liều So Sánh Với Khuyến Cáo

Chế độ liều Carbapenem (liều dùng, tần suất, đường dùng, thời gian tiêm truyền) sẽ được phân tích và so sánh với các khuyến cáo hiện hành từ các tổ chức uy tín như IDSA, ATS, và BNFC. Nghiên cứu sẽ đánh giá tỷ lệ bệnh nhân được sử dụng Carbapenem với liều lượng phù hợp, quá liều hoặc dưới liều, và mối liên quan giữa chế độ liều và kết quả lâm sàng. Phác đồ điều trị cần được xem xét và cải thiện dựa trên bằng chứng khoa học.

IV. Kết Quả Phân Tích Sử Dụng Carbapenem Tại Bệnh Viện An Sinh

Nghiên cứu đã khảo sát tình hình sử dụng Carbapenem tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh năm 2020. Kết quả cho thấy nhóm Carbapenem được chỉ định chủ yếu để điều trị viêm phổi. Một số chủng vi khuẩn còn nhạy cảm với Carbapenem, trong khi một số khác đã kháng. Carbapenem chủ yếu được sử dụng trong phác đồ phối hợp. Liều dùng Meropenem và Imipenem được chỉ định nhiễm khuẩn ngoài hệ thần kinh trung ương và điều trị viêm màng não chủ yếu ở mức phù hợp và cao hơn so với khuyến cáo.

4.1. Tỷ Lệ Sử Dụng Carbapenem Cho Các Loại Nhiễm Khuẩn

Kết quả nghiên cứu cho thấy Carbapenem được sử dụng nhiều nhất để điều trị viêm phổi. Ngoài ra, Carbapenem cũng được sử dụng để điều trị các nhiễm khuẩn khác như nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn tiết niệu, và nhiễm khuẩn vết mổ. Tỷ lệ sử dụng Carbapenem cho từng loại nhiễm khuẩn sẽ được trình bày chi tiết trong báo cáo kết quả. Chỉ định sử dụng Carbapenem cần tuân thủ các hướng dẫn hiện hành.

4.2. Độ Nhạy Của Vi Khuẩn Với Carbapenem Thống Kê Chi Tiết

Nghiên cứu đã đánh giá độ nhạy của các chủng vi khuẩn phân lập được với Carbapenem. Kết quả cho thấy một số chủng vi khuẩn như Haemophilus influenzae, Rhizobium radiobacter, Proteus.cp, Streptococcus mitis còn nhạy cảm với Carbapenem, trong khi một số chủng khác như Stenotrophomonas maltophilia, Burkhorderia vietnamiensis và Staphylococcus aereus đã kháng Meropenem hoặc Imipenem. Tình hình kháng kháng sinh cần được theo dõi sát sao.

4.3. Phác Đồ Điều Trị Chứa Carbapenem Đơn Trị Hay Phối Hợp

Carbapenem chủ yếu được sử dụng trong phác đồ phối hợp, đặc biệt là trong phác đồ khởi đầu. Tỷ lệ phối hợp Carbapenem với các kháng sinh khác và lý do thay đổi phác đồ kháng sinh sẽ được phân tích. Việc lựa chọn kháng sinh phối hợp cần dựa trên kết quả vi sinh và đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân. Việc sử dụng Carbapenem cần cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ.

V. Đánh Giá Chế Độ Liều Carbapenem Liều Dùng Thực Tế So Với Khuyến Cáo

Nghiên cứu đã đánh giá chế độ liều Carbapenem (liều dùng, tần suất, đường dùng, thời gian tiêm truyền) được sử dụng trên bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu. Kết quả cho thấy phần lớn bệnh nhân được sử dụng Meropenem và Imipenem với liều lượng phù hợp theo khuyến cáo, tuy nhiên vẫn có một số trường hợp sử dụng liều thấp hơn hoặc cao hơn khuyến cáo. Việc tối ưu hóa chế độ liều Carbapenem là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ độc tính.

5.1. Liều Dùng Meropenem So Sánh Với Tiêu Chuẩn

Nghiên cứu đã phân tích liều dùng Meropenem được sử dụng trên bệnh nhân và so sánh với các tiêu chuẩn và khuyến cáo. Tỷ lệ bệnh nhân được sử dụng Meropenem với liều lượng phù hợp, quá liều hoặc dưới liều sẽ được xác định. Các yếu tố ảnh hưởng đến liều dùng Meropenem như chức năng thận, cân nặng, và mức độ nhiễm khuẩn cũng sẽ được đánh giá. Cần đảm bảo sử dụng Carbapenem hợp lý.

5.2. Liều Dùng Imipenem Đánh Giá Mức Độ Tuân Thủ

Tương tự như Meropenem, nghiên cứu cũng đánh giá liều dùng Imipenem được sử dụng trên bệnh nhân và so sánh với các tiêu chuẩn và khuyến cáo. Tỷ lệ bệnh nhân được sử dụng Imipenem với liều lượng phù hợp, quá liều hoặc dưới liều sẽ được xác định. Các yếu tố ảnh hưởng đến liều dùng Imipenem cũng sẽ được đánh giá. Cần đảm bảo sử dụng thuốc an toàn.

VI. Kết Luận và Kiến Nghị Sử Dụng Carbapenem Hiệu Quả Bền Vững

Nghiên cứu đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng Carbapenem tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh năm 2020. Kết quả cho thấy cần tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn, sử dụng kháng sinh hợp lý và tối ưu hóa chế độ liều Carbapenem. Cần tiếp tục theo dõi tình hình kháng kháng sinh và cập nhật phác đồ điều trị. Cần thiết lập chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (AMS) hiệu quả. Cần nghiên cứu thêm về hiệu quả sử dụng kháng sinh.

6.1. Giải Pháp Cải Thiện Sử Dụng Kháng Sinh Tại Bệnh Viện

Nghiên cứu khuyến nghị Bệnh viện Đa khoa An Sinh cần tăng cường các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn, bao gồm vệ sinh tay, cách ly bệnh nhân nhiễm khuẩn kháng thuốc, và khử khuẩn môi trường. Cần xây dựng và thực hiện chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (AMS) hiệu quả, bao gồm giám sát sử dụng kháng sinh, xây dựng hướng dẫn điều trị, và đào tạo nhân viên y tế. Cần tăng cường phân tích tình hình sử dụng thuốc.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Kháng Kháng Sinh Carbapenem

Nghiên cứu đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo, bao gồm đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp nhằm cải thiện việc sử dụng Carbapenem, nghiên cứu các yếu tố nguy cơ gây nhiễm khuẩn kháng Carbapenem, và phát triển các phương pháp điều trị mới cho nhiễm khuẩn kháng Carbapenem. Cần tiếp tục theo dõi dịch tễ học kháng kháng sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Tình trạng đề kháng kháng sinh đang trở thành thách thức nghiêm trọng trong lĩnh vực y tế toàn cầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Theo ước tính của Cơ quan Quản lý Dược phẩm Châu Âu (EMA), mỗi năm có khoảng 25.000 ca tử vong liên quan đến nhiễm khuẩn do vi khuẩn đa kháng thuốc, đồng thời gánh nặng kinh tế lên đến 1,5 tỷ Euro. Trong bối cảnh này, nhóm kháng sinh carbapenem được xem là “vũ khí cuối cùng” trong điều trị các nhiễm khuẩn nặng do vi khuẩn đa kháng, đặc biệt là các chủng Gram âm. Tuy nhiên, sự xuất hiện và gia tăng nhanh chóng của vi khuẩn kháng carbapenem đã làm giảm hiệu quả điều trị và đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Luận văn tập trung phân tích tình hình sử dụng kháng sinh nhóm carbapenem tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh, TP. Hồ Chí Minh trong năm 2020. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng sử dụng carbapenem, đánh giá chế độ liều và cách dùng trên bệnh nhân nội trú, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hợp lý nhằm bảo tồn hiệu quả của nhóm kháng sinh này. Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả hồi cứu trên 120 bệnh án của bệnh nhân được điều trị tại các khoa trong khoảng thời gian từ 01/06/2020 đến 31/12/2020.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tế về việc sử dụng carbapenem tại một bệnh viện đa khoa ở TP. Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, giảm thiểu nguy cơ đề kháng và hỗ trợ xây dựng chính sách quản lý kháng sinh hiệu quả. Qua đó, nghiên cứu cũng góp phần thúc đẩy chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship) tại các cơ sở y tế trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Dược động học - dược lực học (PK/PD) của carbapenem: Carbapenem là nhóm kháng sinh beta-lactam có phổ tác dụng rộng, diệt khuẩn phụ thuộc thời gian (%T>MIC). Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào thời gian nồng độ thuốc trong huyết tương vượt ngưỡng nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của vi khuẩn. Để đạt tác dụng diệt khuẩn, cần duy trì %T>MIC ≥ 40%.

• Cơ chế đề kháng kháng sinh: Vi khuẩn có thể đề kháng carbapenem qua các cơ chế như sản xuất enzyme carbapenemase, giảm tính thấm màng ngoài, bơm tống thuốc và thay đổi đích tác dụng (PBP). Các gen mã hóa carbapenemase phổ biến gồm blaKPC, NDM-1, VIM, IMP, OXA.

• Quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship - AMS): Chương trình AMS nhằm tối ưu hóa việc sử dụng kháng sinh, giảm thiểu đề kháng và nâng cao hiệu quả điều trị thông qua các can thiệp như giám sát kê đơn, đào tạo nhân viên y tế, và xây dựng hướng dẫn điều trị.

Các khái niệm chính bao gồm: carbapenem, đề kháng kháng sinh, %T>MIC, carbapenemase, quản lý sử dụng kháng sinh.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả hồi cứu trên 120 bệnh án của bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh, TP. Hồ Chí Minh, trong giai đoạn từ 01/06/2020 đến 31/12/2020.

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ phần mềm quản lý sử dụng thuốc của khoa Dược và hồ sơ bệnh án lưu trữ tại bệnh viện. Các thông tin bao gồm đặc điểm bệnh nhân, chẩn đoán, phác đồ điều trị, liều dùng, thời gian truyền thuốc, kết quả xét nghiệm vi sinh và độ nhạy cảm vi khuẩn.

• Cỡ mẫu: Áp dụng công thức tính cỡ mẫu cho nghiên cứu mô tả hồi cứu với độ tin cậy 95% và sai số 5%, cỡ mẫu dự kiến là khoảng 118 bệnh án, thực tế nghiên cứu sử dụng 120 bệnh án để tăng độ tin cậy.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích đặc điểm bệnh nhân, tần suất sử dụng carbapenem, tỷ lệ phối hợp kháng sinh, và đánh giá chế độ liều dựa trên tiêu chí từ các tài liệu tham khảo như Hướng dẫn sử dụng thuốc, British National Formulary for Children, Martindale. So sánh tỷ lệ nhạy cảm và đề kháng của các chủng vi khuẩn với carbapenem.

• Timeline nghiên cứu: Chuẩn bị đề cương từ tháng 12/2020 đến tháng 1/2021; thu thập và xử lý số liệu từ tháng 1/2021 đến tháng 3/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ sử dụng carbapenem và chỉ định điều trị: Carbapenem chủ yếu được chỉ định điều trị viêm phổi, chiếm 53,3% tổng số trường hợp sử dụng. Meropenem và imipenem là hai kháng sinh carbapenem được sử dụng phổ biến nhất, với liều meropenem 10-20 mg/kg/6h chiếm 51,6%, liều imipenem 15-25 mg/kg/6h chiếm 78,0%.

2. Độ nhạy cảm và đề kháng vi khuẩn: 100% các chủng Haemophilus influenzae, Rhizobium radiobacter, Proteus cp và Streptococcus mitis còn nhạy cảm với carbapenem. Ngược lại, 100% chủng Stenotrophomonas maltophilia đề kháng với meropenem; một chủng Burkhorderia vietnamiensis đề kháng với imipenem; 2 trong 3 chủng Staphylococcus aureus đề kháng với meropenem.

3. Phác đồ phối hợp kháng sinh: Carbapenem chủ yếu được sử dụng trong phác đồ phối hợp. Tỷ lệ phối hợp trong phác đồ khởi đầu là 100%, trong đó 22,7% phối hợp 3 kháng sinh. Trong phác đồ thay thế, tỷ lệ phối hợp là 82,2%.

4. Đánh giá chế độ liều: Có 19,4% liều meropenem dùng điều trị nhiễm khuẩn ngoài hệ thần kinh trung ương và 11,3% liều dùng điều trị viêm màng não phù hợp với khuyến cáo. Liều dùng meropenem và imipenem được chỉ định chủ yếu ở mức phù hợp hoặc cao hơn khuyến cáo.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy carbapenem vẫn giữ vai trò quan trọng trong điều trị các nhiễm khuẩn nặng, đặc biệt là viêm phổi tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh. Việc sử dụng carbapenem chủ yếu trong phác đồ phối hợp phù hợp với khuyến cáo quốc tế nhằm tăng hiệu quả điều trị và hạn chế đề kháng. Tuy nhiên, tỷ lệ đề kháng của một số chủng vi khuẩn như Stenotrophomonas maltophilia và Staphylococcus aureus với meropenem là dấu hiệu cảnh báo cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn.

Chế độ liều carbapenem được sử dụng phần lớn phù hợp hoặc cao hơn khuyến cáo, điều này có thể phản ánh nỗ lực tối ưu hóa điều trị dựa trên đặc tính PK/PD của thuốc nhằm đảm bảo %T>MIC đạt hiệu quả diệt khuẩn. Tuy nhiên, tỷ lệ liều dùng phù hợp còn thấp cho thấy cần tăng cường đào tạo và hướng dẫn sử dụng thuốc.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ đề kháng carbapenem tại bệnh viện này tương đối thấp đối với một số chủng vi khuẩn, nhưng vẫn cần cảnh giác do xu hướng gia tăng đề kháng toàn cầu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ đề kháng của các chủng vi khuẩn và bảng so sánh liều dùng thực tế với khuyến cáo.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (AMS): Thiết lập Ban quản lý kháng sinh tại bệnh viện, phối hợp giữa bác sĩ, dược sĩ và chuyên gia vi sinh để giám sát kê đơn, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phác đồ điều trị carbapenem. Mục tiêu giảm tỷ lệ kê đơn không phù hợp xuống dưới 20% trong vòng 12 tháng.

2. Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên y tế: Tổ chức các khóa tập huấn về dược động học/dược lực học của carbapenem, cách đánh giá liều dùng phù hợp và phòng ngừa đề kháng. Thực hiện định kỳ 2 lần/năm cho toàn bộ nhân viên y tế.

3. Xây dựng hướng dẫn sử dụng carbapenem cụ thể tại bệnh viện: Phát triển tài liệu hướng dẫn dựa trên kết quả nghiên cứu và khuyến cáo quốc tế, bao gồm chỉ định, liều dùng, phác đồ phối hợp và đánh giá hiệu quả. Áp dụng trong vòng 6 tháng tới.

4. Tăng cường giám sát vi sinh và đề kháng: Thực hiện xét nghiệm vi sinh định kỳ, cập nhật dữ liệu độ nhạy cảm vi khuẩn để điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời. Báo cáo kết quả hàng quý cho Ban quản lý kháng sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ lâm sàng và chuyên gia truyền nhiễm: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về hiệu quả và đề kháng của carbapenem, hỗ trợ lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp cho bệnh nhân nhiễm khuẩn nặng.

2. Dược sĩ lâm sàng và quản lý dược: Thông tin về chế độ liều và cách dùng carbapenem giúp tối ưu hóa kê đơn, giảm lạm dụng và tăng cường quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện.

3. Nhà quản lý bệnh viện và hoạch định chính sách y tế: Cơ sở khoa học để xây dựng chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, chính sách kiểm soát đề kháng và nâng cao chất lượng điều trị.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Y học: Tài liệu tham khảo về dược động học, dược lực học, cơ chế đề kháng và thực trạng sử dụng carbapenem tại Việt Nam, phục vụ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

1. Carbapenem là gì và vai trò trong điều trị nhiễm khuẩn?
   Carbapenem là nhóm kháng sinh beta-lactam phổ rộng, được ưu tiên sử dụng trong điều trị các nhiễm khuẩn nặng do vi khuẩn đa kháng, đặc biệt là Gram âm. Chúng có tác dụng diệt khuẩn mạnh và bền vững với nhiều loại beta-lactamase.

2. Tại sao cần quản lý sử dụng carbapenem chặt chẽ?
   Việc sử dụng không hợp lý carbapenem dẫn đến gia tăng vi khuẩn đề kháng, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ bùng phát dịch kháng thuốc. Quản lý giúp bảo tồn hiệu quả của nhóm kháng sinh này.

3. Các cơ chế đề kháng carbapenem phổ biến là gì?
   Vi khuẩn đề kháng carbapenem qua sản xuất enzyme carbapenemase, giảm tính thấm màng ngoài, bơm tống thuốc và thay đổi đích tác dụng. Các gen mã hóa carbapenemase như blaKPC, NDM-1 là nguyên nhân chính.

4. Làm thế nào để đánh giá liều dùng carbapenem phù hợp?
   Dựa trên đặc tính PK/PD, liều dùng cần đảm bảo duy trì nồng độ thuốc trên MIC ít nhất 40% thời gian giữa các lần dùng. Nghiên cứu sử dụng tiêu chí từ các tài liệu hướng dẫn quốc tế để đánh giá liều dùng thực tế.

5. Phác đồ phối hợp carbapenem có lợi ích gì?
   Phối hợp carbapenem với các kháng sinh khác giúp tăng hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ đề kháng và mở rộng phổ tác dụng, đặc biệt trong các nhiễm khuẩn do vi khuẩn đa kháng.

Kết luận

• Carbapenem được sử dụng chủ yếu để điều trị viêm phổi tại Bệnh viện Đa khoa An Sinh, với tỷ lệ phối hợp kháng sinh cao trong phác đồ điều trị.
• Các chủng vi khuẩn Haemophilus influenzae, Rhizobium radiobacter, Proteus cp và Streptococcus mitis còn nhạy cảm với carbapenem, trong khi một số chủng như Stenotrophomonas maltophilia và Staphylococcus aureus đã đề kháng.
• Liều dùng meropenem và imipenem trên bệnh nhân phần lớn phù hợp hoặc cao hơn khuyến cáo, tuy nhiên tỷ lệ liều dùng phù hợp còn hạn chế.
• Cần triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, đào tạo nhân viên y tế và xây dựng hướng dẫn sử dụng carbapenem cụ thể tại bệnh viện.
• Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế quan trọng hỗ trợ nâng cao hiệu quả điều trị và kiểm soát đề kháng kháng sinh tại các cơ sở y tế trong nước.

Hành động tiếp theo: Áp dụng các khuyến nghị quản lý sử dụng carbapenem, theo dõi và đánh giá hiệu quả can thiệp định kỳ, đồng thời mở rộng nghiên cứu trên các bệnh viện khác để có cái nhìn toàn diện hơn về tình hình sử dụng và đề kháng carbapenem tại Việt Nam.