Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Trên Bệnh Nhân Nội Trú Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Văn Chấn

• Tác giả: Nguyễn Trọng Nghĩa
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Thúy Vân
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý-Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Văn Chấn
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp 1
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN VỀ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG TRẺ EM
• 2.1. Định nghĩa
• 2.2. Căn nguyên gây bệnh và các yếu tố nguy cơ
• 2.3. Đánh giá và phân loại
• 2.4. Nguyên tắc và mục tiêu điều trị
• 2.5. Sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 2.5.1. Cở sở lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng
• 2.5.2. Hướng dẫn lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi trẻ em
• 3. ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 4.1.1. Đối tượng của mục tiêu 1
• 4.1.2. Đối tượng của mục tiêu 2
• 4.2. Phương pháp nghiên cứu
• 4.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 4.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 4.2.3. Quy trình nghiên cứu
• 4.2.4. Nội dung và chỉ tiêu nghiên cứu
• 4.2.5. Tiêu chí/quy ước đánh giá trong nghiên cứu
• 4.2.6. Xử lý số liệu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 5.1. Khảo sát thực trạng sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn giai đoạn 2019 - 2022
• 5.1.1. Đặc điểm về DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh trong toàn trung tâm giai đoạn 2019 - 2022
• 5.1.2. Đặc điểm về DDD/100 ngày nằm viện của kháng sinh theo khoa lâm sàng giai đoạn 2019-2022
• 5.1.3. Phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trên bệnh nhân nội trú tại Khoa Nhi Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái
• 5.1.3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 5.1.3.2. Đặc điểm sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 5.1.3.3. Tính phù hợp của phác đồ kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng
• 5.2. Mức độ và xu hướng tiêu thụ kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn giai đoạn 2019-2022
• 5.2.1. Tình hình tiêu thụ nhóm kháng sinh penicillin
• 5.2.2. Tình hình tiêu thụ nhóm kháng sinh cephalosporin
• 5.2.3. Tình hình tiêu thụ các nhóm kháng sinh khác
• 5.2.4. Tình hình tiêu thụ kháng sinh tại các khoa lâm sàng
• 5.2.5. Tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi cộng đồng tại khoa Nhi
• 5.2.5.1. Đặc điểm nhân khẩu học và mức độ nặng của viêm phổi
• 5.2.5.2. Thực trạng về sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi mắc phải cộng đồng ở trẻ em
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• B. DANH MỤC CÁC BẢNG
• C. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

I. Tổng Quan Về Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Tại Văn Chấn

Sự ra đời của kháng sinh đã mở ra một kỷ nguyên mới trong y học, cứu sống hàng triệu người khỏi các bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc quản lý và sử dụng kháng sinh chưa được chú trọng, dẫn đến tình trạng lạm dụng và sử dụng không hợp lý trong thực hành lâm sàng. Vấn đề vi khuẩn kháng thuốc vẫn là một thách thức lớn trên toàn cầu và tại Việt Nam. Cùng với thế giới, Việt Nam đã hưởng ứng lời kêu gọi của Tổ chức Y tế Thế giới "Không hành động hôm nay, ngày mai không có thuốc chữa". Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 5631/QĐ-BYT về việc ban hành tài liệu "Hướng dẫn thực hiện quản lý sử dụng kháng sinh trong bệnh viện". Nghiên cứu này tập trung vào Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn, nơi bệnh nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệ lớn trong số các bệnh nhân điều trị.

1.1. Mục Tiêu Nghiên Cứu Đánh Giá Thực Trạng Sử Dụng Thuốc

Nghiên cứu này nhằm khảo sát thực trạng tiêu thụ kháng sinh nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn. Đồng thời, phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng trên bệnh nhân nội trú tại Khoa Nhi. Kết quả sẽ cung cấp cái nhìn sơ bộ về mức độ tiêu thụ kháng sinh và chất lượng sử dụng kháng sinh tại bệnh viện, làm cơ sở cho các hoạt động can thiệp cải tiến chất lượng thực hành kê đơn kháng sinh.

1.2. Giới Thiệu Về Trung Tâm Y Tế Huyện Văn Chấn Tỉnh Yên Bái

Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn là bệnh viện hạng 3, thực hiện chức năng khám và chữa bệnh cho người dân trên địa bàn huyện và các huyện lân cận. Trung tâm đã bắt đầu triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh với các chiến lược chính. Tuy nhiên, chương trình này chưa thực sự hiệu quả do thiếu đánh giá thực trạng sử dụng kháng sinh, cả về số lượng tiêu thụ và chất lượng kê đơn. Khảo sát sơ bộ cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân mắc viêm phổi cộng đồng trên trẻ em chiếm tỷ lệ lớn trong số các bệnh nhân điều trị nội trú.

II. Phân Tích Vấn Đề Sử Dụng Kháng Sinh Không Hợp Lý Tại Văn Chấn

Việc quản lý và sử dụng kháng sinh chưa được chú trọng đã dẫn đến tình trạng lạm dụng và sử dụng không hợp lý trong thực hành lâm sàng, làm gia tăng tình trạng kháng kháng sinh. Theo Bộ Y tế, đây là một vấn đề nhức nhối trong ngành y tế hiện nay. Tình trạng này không chỉ gây khó khăn cho việc điều trị bệnh mà còn làm tăng chi phí điều trị và kéo dài thời gian nằm viện của bệnh nhân. Sự hiểu biết chưa đầy đủ về dược lý học và dược lâm sàng cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng kháng sinh không hợp lý.

2.1. Tác Hại Của Kháng Kháng Sinh và Ảnh Hưởng Đến Cộng Đồng

Kháng kháng sinh gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng, bao gồm kéo dài thời gian điều trị, tăng chi phí điều trị, tăng tỷ lệ tử vong và gây khó khăn cho việc kiểm soát dịch bệnh. Đặc biệt, vi khuẩn kháng thuốc có thể lây lan trong cộng đồng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều người. Do đó, việc kiểm soát tình hình sử dụng thuốc và ngăn chặn kháng kháng sinh là một nhiệm vụ cấp bách.

2.2. Thiếu Hụt Về Kiến Thức và Chính Sách Sử Dụng Kháng Sinh

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng sử dụng kháng sinh không hợp lý là do thiếu hụt kiến thức về dược lý học, dược lâm sàng và các phác đồ điều trị. Ngoài ra, các chính sách sử dụng kháng sinh chưa được thực thi một cách hiệu quả, dẫn đến tình trạng bác sĩ kê đơn kháng sinh không tuân thủ theo hướng dẫn. Việc tăng cường đào tạo cho nhân viên y tế và hoàn thiện các chính sách sử dụng kháng sinh là rất quan trọng.

III. Phương Pháp Đánh Giá Mức Độ Sử Dụng Kháng Sinh Tại Văn Chấn

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang để khảo sát thực trạng sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân điều trị nội trú trong giai đoạn 2019-2022. Các chỉ số chính được sử dụng để đánh giá bao gồm: DDD/100 ngày nằm viện (Defined Daily Dose per 100 bed-days), tỷ lệ sử dụng kháng sinh theo khoa lâm sàng và phân tích kê đơn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng. Các tiêu chí đánh giá tính phù hợp của phác đồ kháng sinh dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế và các khuyến cáo quốc tế.

3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Cỡ Mẫu Nghiên Cứu Chi Tiết

Thiết kế nghiên cứu là mô tả cắt ngang, tiến hành thu thập dữ liệu từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn trong giai đoạn 2019-2022. Cỡ mẫu nghiên cứu được xác định dựa trên mục tiêu nghiên cứu và khả năng thu thập dữ liệu thực tế. Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo các bước: thu thập dữ liệu, xử lý dữ liệu và phân tích dữ liệu.

3.2. Chỉ Tiêu và Quy Ước Đánh Giá Tình Hình Sử Dụng Thuốc

Nghiên cứu sử dụng các chỉ tiêu sau để đánh giá tình hình sử dụng thuốc: DDD/100 ngày nằm viện (Defined Daily Dose per 100 bed-days) để đánh giá mức độ tiêu thụ kháng sinh, tỷ lệ sử dụng kháng sinh theo khoa lâm sàng để đánh giá sự khác biệt giữa các khoa và phân tích kê đơn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng để đánh giá tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh. Các quy ước đánh giá được xây dựng dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế và các khuyến cáo quốc tế.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Trạng Sử Dụng Kháng Sinh Tại Văn Chấn

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mức độ tiêu thụ kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn có xu hướng tăng trong giai đoạn 2019-2022. Nhóm kháng sinh cephalosporin và penicillin được sử dụng phổ biến nhất. Tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng tại Khoa Nhi còn nhiều bất cập, một số phác đồ điều trị chưa phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế. Cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện chất lượng kê đơn kháng sinh và kiểm soát tình hình sử dụng thuốc tại bệnh viện.

4.1. Mức Độ Tiêu Thụ Các Nhóm Kháng Sinh Giai Đoạn 2019 2022

Nghiên cứu ghi nhận xu hướng tăng về mức độ tiêu thụ kháng sinh trong giai đoạn 2019-2022 tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn. Các nhóm kháng sinh được sử dụng nhiều nhất là penicillin và cephalosporin, chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số kháng sinh được sử dụng. Điều này cho thấy sự phụ thuộc vào các nhóm kháng sinh này trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn.

4.2. Đánh Giá Phác Đồ Điều Trị Viêm Phổi Cộng Đồng Tại Khoa Nhi

Phân tích phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng tại Khoa Nhi cho thấy còn một số bất cập. Một số phác đồ chưa phù hợp với hướng dẫn của Bộ Y tế, đặc biệt là trong việc lựa chọn kháng sinh và liều dùng. Cần có sự can thiệp để cải thiện chất lượng kê đơn kháng sinh và tuân thủ các hướng dẫn điều trị.

V. Giải Pháp Kiểm Soát và Cải Thiện Việc Sử Dụng Kháng Sinh

Để cải thiện tình hình sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Tăng cường đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ về dược lý học, dược lâm sàng và các phác đồ điều trị chuẩn. Xây dựng và thực thi các chính sách sử dụng kháng sinh hiệu quả. Tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn và giám sát tình hình sử dụng thuốc. Phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng trong quá trình điều trị.

5.1. Can Thiệp Sử Dụng Kháng Sinh Hợp Lý Tại Bệnh Viện

Các biện pháp can thiệp sử dụng kháng sinh hợp lý bao gồm: xây dựng và triển khai các hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng, thực hiện kiểm soát kê đơn kháng sinh, đánh giá và phản hồi về việc sử dụng kháng sinh cho bác sĩ, tăng cường giáo dục cho bệnh nhân về sử dụng kháng sinh và thực hiện các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn.

5.2. Nâng Cao Nhận Thức Về Kháng Kháng Sinh Cho Cộng Đồng

Nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh cho cộng đồng là rất quan trọng. Cần tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng kháng sinh không hợp lý, khuyến khích người dân tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ và không tự ý mua và sử dụng kháng sinh. Tổ chức các chương trình giáo dục sức khỏe cộng đồng về sử dụng kháng sinh và kháng kháng sinh.

VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Trong Kiểm Soát Kháng Sinh

Nghiên cứu đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn. Kết quả cho thấy còn nhiều vấn đề cần được cải thiện. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát và cải thiện việc sử dụng kháng sinh là rất quan trọng để ngăn chặn kháng kháng sinh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Cần có sự cam kết và phối hợp của tất cả các bên liên quan để đạt được mục tiêu này.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Các Biện Pháp Kiểm Soát Nhiễm Khuẩn

Việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn là rất quan trọng để đảm bảo rằng các biện pháp này đang hoạt động hiệu quả trong việc ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn kháng thuốc. Cần thường xuyên theo dõi và đánh giá các chỉ số nhiễm khuẩn bệnh viện và thực hiện các biện pháp điều chỉnh khi cần thiết.

6.2. Nghiên Cứu Khoa Học Về Kháng Kháng Sinh Trong Tương Lai

Cần tiếp tục thực hiện các nghiên cứu khoa học về kháng kháng sinh để hiểu rõ hơn về cơ chế kháng thuốc và phát triển các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Các nghiên cứu này nên tập trung vào các vi khuẩn kháng thuốc phổ biến tại Việt Nam và các yếu tố nguy cơ gây kháng kháng sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng kháng sinh hợp lý trong điều trị viêm phổi cộng đồng (VPCĐ) ở trẻ em là một thách thức lớn trong y học hiện đại, đặc biệt tại các bệnh viện tuyến huyện như Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi, chiếm 19% tổng số nguyên nhân tử vong. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 4000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi. Tình trạng sử dụng kháng sinh không hợp lý dẫn đến kháng thuốc ngày càng gia tăng, gây khó khăn trong điều trị và tăng chi phí y tế.

Luận văn tập trung phân tích tình hình sử dụng kháng sinh trên bệnh nhân nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn trong giai đoạn 2019-2022, đặc biệt là nhóm bệnh nhân nhiễm viêm phổi cộng đồng trẻ em năm 2022. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát mức tiêu thụ kháng sinh nội trú, đánh giá tính phù hợp của phác đồ điều trị và đề xuất các giải pháp quản lý sử dụng kháng sinh hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tiêu thụ kháng sinh toàn trung tâm và phân tích chi tiết nhóm bệnh nhân nhiễm VPCĐ tại khoa Nhi. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, góp phần nâng cao chất lượng điều trị, giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship): Nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát và sử dụng kháng sinh hợp lý nhằm giảm thiểu kháng thuốc và nâng cao hiệu quả điều trị.
• Mô hình đánh giá tiêu thụ kháng sinh theo liều xác định hàng ngày (Defined Daily Dose - DDD): Phương pháp chuẩn hóa do WHO đề xuất, dùng để đo lường và so sánh mức tiêu thụ kháng sinh giữa các thời kỳ và đơn vị y tế.
• Khái niệm viêm phổi cộng đồng (Community-Acquired Pneumonia - CAP): Định nghĩa, phân loại mức độ nặng và nguyên tắc điều trị dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam và các tổ chức quốc tế.
• Khung đánh giá tính phù hợp phác đồ điều trị kháng sinh: Dựa trên tiêu chuẩn liều dùng, đường dùng, thời gian điều trị theo hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2015.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu:

  • Dữ liệu tiêu thụ kháng sinh nội trú từ phần mềm quản lý dược và báo cáo phòng Kế hoạch - Nghiệp vụ Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn giai đoạn 7/2019 - 6/2022.
  • Hồ sơ bệnh án của 193 bệnh nhân nhiễm viêm phổi cộng đồng nội trú tại khoa Nhi trong năm 2022.

• Thiết kế nghiên cứu:

  • Mục tiêu 1: Nghiên cứu cắt ngang mô tả tiêu thụ kháng sinh toàn trung tâm.
  • Mục tiêu 2: Nghiên cứu mô tả cắt ngang hồi cứu bệnh án bệnh nhân viêm phổi cộng đồng.

• Cỡ mẫu:

  • Mục tiêu 1: Toàn bộ dữ liệu tiêu thụ kháng sinh nội trú trong 3 năm.
  • Mục tiêu 2: Tất cả bệnh nhân dưới 16 tuổi, điều trị nội trú viêm phổi cộng đồng năm 2022, loại trừ bệnh nhân thời gian nằm viện dưới 3 ngày, tử vong, chuyển tuyến hoặc có nhiều nhiễm khuẩn.

• Phương pháp phân tích:

  • Tính toán DDD/100 ngày nằm viện cho từng nhóm kháng sinh và hoạt chất.
  • Đánh giá tính phù hợp phác đồ kháng sinh theo hướng dẫn Bộ Y tế về liều dùng, đường dùng, thời gian điều trị.
  • Phân tích thống kê mô tả bằng Microsoft Excel 2013, biểu diễn tỷ lệ phần trăm, trung bình, độ lệch chuẩn và trung vị.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ tháng 7/2019 đến tháng 6/2022 cho mục tiêu 1; thu thập bệnh án năm 2022 cho mục tiêu 2; phân tích và báo cáo trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức tiêu thụ kháng sinh toàn trung tâm: Tổng DDD/100 ngày nằm viện trung bình giai đoạn 2019-2022 là khoảng 50,1, có xu hướng giảm nhẹ qua các năm (51,4 năm 2019-2020; 50,7 năm 2020-2021; 48,0 năm 2021-2022). Nhóm penicilin chiếm tỷ lệ tiêu thụ cao nhất (23,8 DDD/100 ngày), tiếp theo là cephalosporin (18,9 DDD/100 ngày).

2. Tiêu thụ kháng sinh theo khoa lâm sàng: Khoa Chăm sóc sức khỏe sinh sản và phụ sản có mức tiêu thụ cao nhất (89,4 DDD/100 ngày), kế đến là khoa Ngoại tổng hợp (74,6 DDD/100 ngày). Khoa Y học cổ truyền và phục hồi chức năng có mức tiêu thụ thấp nhất (3,4 DDD/100 ngày).

3. Đặc điểm bệnh nhân viêm phổi cộng đồng tại khoa Nhi: Trong 193 bệnh nhân, nhóm tuổi 1-5 tuổi chiếm 48,2%, nam giới chiếm 65,8%. Tỷ lệ viêm phổi nhẹ chiếm 76,7%, viêm phổi nặng 23,3%, không có trường hợp rất nặng. 33,2% bệnh nhân có bệnh lý mắc kèm.

4. Sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi: Tổng cộng 279 lượt kháng sinh được sử dụng, nhóm penicilin chiếm 44,4%, nhóm cephalosporin thế hệ 1 chiếm 24%, aminoglycosid 17,9%. Đa số bệnh nhân viêm phổi nhẹ dùng một loại kháng sinh (77%), trong khi viêm phổi nặng thường dùng phối hợp hai loại (55,6%).

Thảo luận kết quả

Mức tiêu thụ kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn tương đối ổn định với xu hướng giảm nhẹ, phản ánh nỗ lực kiểm soát sử dụng kháng sinh. Tuy nhiên, mức tiêu thụ penicilin và cephalosporin vẫn chiếm tỷ lệ cao, phù hợp với đặc điểm điều trị các bệnh nhiễm khuẩn phổ biến. So với các nghiên cứu tại các bệnh viện khác ở Việt Nam, mức DDD/100 ngày nằm viện tại Văn Chấn thấp hơn một số bệnh viện tuyến tỉnh, cho thấy tiềm năng kiểm soát tốt hơn.

Tỷ lệ sử dụng kháng sinh đơn độc cao ở bệnh nhân viêm phổi nhẹ phù hợp với hướng dẫn điều trị, trong khi bệnh nhân viêm phổi nặng có xu hướng dùng phối hợp kháng sinh để tăng hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, việc thiếu thông tin về tiền sử sử dụng và dị ứng kháng sinh trong hồ sơ bệnh án là hạn chế lớn, ảnh hưởng đến việc đánh giá và điều chỉnh phác đồ điều trị.

Kết quả cũng cho thấy sự phân bố tiêu thụ kháng sinh khác nhau giữa các khoa, phản ánh đặc điểm bệnh lý và thực hành lâm sàng riêng biệt. Việc tiêu thụ kháng sinh dạng tiêm chiếm ưu thế trong nhóm aminoglycosid và cephalosporin thế hệ 1, phù hợp với mức độ nặng của bệnh nhân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện DDD/100 ngày nằm viện theo nhóm kháng sinh và theo khoa lâm sàng, giúp minh họa xu hướng tiêu thụ và phân bố sử dụng kháng sinh rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh (Antimicrobial Stewardship Program - ASP) tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn, với mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng kháng sinh không phù hợp xuống dưới 20% trong vòng 2 năm. Ban quản lý ASP cần được thành lập với sự tham gia của bác sĩ, dược sĩ và nhân viên y tế.

2. Tăng cường đào tạo, tập huấn cho nhân viên y tế về hướng dẫn sử dụng kháng sinh, đặc biệt là phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng trẻ em, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng kê đơn hợp lý. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm 2024, do khoa Dược và phòng Đào tạo phối hợp tổ chức.

3. Cải thiện hệ thống ghi chép và quản lý hồ sơ bệnh án, bổ sung đầy đủ thông tin về tiền sử sử dụng và dị ứng kháng sinh để hỗ trợ đánh giá và điều chỉnh phác đồ điều trị. Phòng Công nghệ thông tin và khoa Khám bệnh phối hợp thực hiện trong năm 2024.

4. Thực hiện giám sát định kỳ và đánh giá hiệu quả sử dụng kháng sinh bằng phương pháp DDD/100 ngày nằm viện và đánh giá tính phù hợp phác đồ điều trị. Báo cáo kết quả hàng quý để kịp thời điều chỉnh chính sách và can thiệp. Phòng Kế hoạch - Nghiệp vụ và khoa Dược chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ lâm sàng và dược sĩ bệnh viện: Nâng cao hiểu biết về thực trạng sử dụng kháng sinh, áp dụng phác đồ điều trị phù hợp, giảm thiểu kháng thuốc và cải thiện hiệu quả điều trị.

2. Quản lý y tế và lãnh đạo bệnh viện tuyến huyện: Làm cơ sở xây dựng chương trình quản lý sử dụng kháng sinh, hoạch định chính sách và phân bổ nguồn lực hợp lý.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Y học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu tiêu thụ thuốc và đánh giá thực trạng sử dụng kháng sinh trong môi trường bệnh viện tuyến huyện.

4. Cơ quan quản lý y tế và Bộ Y tế: Cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng các hướng dẫn, quy định về quản lý sử dụng kháng sinh phù hợp với điều kiện thực tế tại các trung tâm y tế tuyến huyện.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần đánh giá tiêu thụ kháng sinh bằng DDD/100 ngày nằm viện?
   DDD/100 ngày nằm viện là chỉ số chuẩn hóa giúp so sánh mức tiêu thụ kháng sinh giữa các thời kỳ và đơn vị y tế, từ đó đánh giá xu hướng sử dụng và hiệu quả quản lý kháng sinh.

2. Việc sử dụng kháng sinh không phù hợp ảnh hưởng thế nào đến điều trị viêm phổi?
   Sử dụng kháng sinh không đúng liều, loại hoặc thời gian có thể dẫn đến kháng thuốc, kéo dài thời gian điều trị, tăng chi phí và nguy cơ biến chứng.

3. Làm thế nào để cải thiện việc ghi chép tiền sử sử dụng và dị ứng kháng sinh trong bệnh án?
   Cần đào tạo nhân viên y tế về tầm quan trọng của việc ghi chép đầy đủ, đồng thời cải tiến hệ thống quản lý hồ sơ điện tử để hỗ trợ nhập liệu chính xác và đầy đủ.

4. Tại sao nhóm penicilin và cephalosporin được sử dụng nhiều nhất?
   Hai nhóm này có phổ tác dụng rộng, hiệu quả cao và được khuyến cáo trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn phổ biến như viêm phổi cộng đồng, phù hợp với đặc điểm vi khuẩn gây bệnh tại địa phương.

5. Chương trình quản lý sử dụng kháng sinh có thể triển khai như thế nào tại bệnh viện tuyến huyện?
   Bệnh viện cần thành lập ban quản lý, xây dựng quy định sử dụng kháng sinh, đào tạo nhân viên, giám sát kê đơn và đề kháng, đồng thời báo cáo định kỳ để điều chỉnh kịp thời.

Kết luận

• Mức tiêu thụ kháng sinh tại Trung tâm Y tế huyện Văn Chấn giai đoạn 2019-2022 ổn định với xu hướng giảm nhẹ, nhóm penicilin và cephalosporin chiếm tỷ lệ cao nhất.
• Bệnh nhân viêm phổi cộng đồng trẻ em chủ yếu là nhóm tuổi 1-5, đa số viêm phổi nhẹ, sử dụng kháng sinh đơn độc hoặc phối hợp phù hợp với mức độ bệnh.
• Hồ sơ bệnh án thiếu thông tin về tiền sử và dị ứng kháng sinh, ảnh hưởng đến đánh giá và điều chỉnh phác đồ điều trị.
• Cần triển khai chương trình quản lý sử dụng kháng sinh toàn diện, tăng cường đào tạo và giám sát để nâng cao hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ kháng thuốc.
• Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng ban quản lý, hoàn thiện hệ thống ghi chép, đào tạo nhân viên và đánh giá định kỳ hiệu quả sử dụng kháng sinh.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ hiệu quả điều trị kháng sinh cho thế hệ tương lai!