PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA KHU VỰC LONG THÀNH, TỈNH ĐỒNG NAI NĂM 2022

• Tác giả: Lê Văn Hậu
• Người hướng dẫn: TS. Lã Thị Quỳnh Liên
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ Chức Quản Lý Dược
• Đề tài: Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022
• Loại tài liệu: Luận văn dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. DANH MỤC
• 1.1. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 1.2. DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1.3. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH VẼ
• 2. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2.1. Tổng quan về danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện
• 2.1.1. Khái niệm danh mục thuốc
• 2.1.2. Nguyên tắc xây dựng danh mục thuốc bệnh viện
• 2.1.3. Tiêu chí lựa chọn thuốc
• 2.1.4. Một số văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu
• 2.2. Các phương pháp phân tích danh mục thuốc sử dụng
• 2.2.1. Phương pháp phân tích nhóm điều trị
• 2.2.2. Phương pháp phân tích ABC
• 2.2.3. Phương pháp phân tích VEN
• 2.2.4. Phương pháp phân tích ABC/VEN
• 2.3. Thực trạng sử dụng thuốc tại các bệnh viện và Trung tâm Y tế
• 2.3.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu
• 2.3.2. Cơ cấu thuốc sử dụng theo nhóm tác dụng dược lý của thuốc
• 2.3.3. Cơ cấu thuốc sử dụng theo biệt dược gốc và generic
• 2.3.4. Cơ cấu thuốc đơn thành phần - đa thành phần
• 2.3.5. Cơ cấu thuốc sử dụng theo nguồn gốc xuất xứ thuốc
• 2.3.6. Cơ cấu thuốc sử dụng theo đường dùng của thuốc
• 2.3.7. Phân tích ma trận ABC/VEN
• 2.4. Tổng quan Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai
• 2.4.1. Khái quát về Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai
• 2.4.2. Lịch sử hình thành và phát triển
• 2.4.3. Cơ cấu về tổ chức
• 2.4.4. Cơ cấu về nhân lực
• 2.4.5. Mô hình bệnh tật của Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022
• 2.4.6. Tính cấp thiết của đề tài
• 2.5. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.5.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 2.5.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.5.6. Biến số nghiên cứu
• 2.5.7. Xử lý và phân tích số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022
• 3.1.1. Cơ cấu sử dụng thuốc theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thành phẩm y học đông y
• 3.1.2. Cơ cấu sử dụng thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.1.3. Cơ cấu sử dụng thuốc nhóm hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết
• 3.1.4. Cơ cấu sử dụng thuốc kháng sinh theo phân nhóm
• 3.1.5. Cơ cấu sử dụng thuốc kháng sinh theo phân nhóm β–lactam
• 3.1.6. Cơ cấu sử dụng thuốc theo nguồn gốc, xuất xứ
• 3.1.7. Cơ cấu sử dụng thuốc đơn thành phần/đa thành phần
• 3.1.8. Cơ cấu sử dụng thuốc Biệt dược gốc và thuốc Generic
• 3.1.9. Cơ cấu sử dụng thuốc Generic theo TCKT
• 3.1.10. Cơ cấu sử dụng thuốc theo đường dùng
• 3.2. Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022 bằng phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN
• 3.2.1. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích ABC
• 3.2.2. Cơ cấu thuốc hạng A theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.2.3. Các thuốc hạng A có cùng hoạt chất, hàm lượng, đường dùng
• 3.2.4. Cơ cấu thuốc danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích VEN
• 3.2.5. Cơ cấu thuốc nhóm sử dụng theo phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 3.2.6. Cơ cấu các thuốc trong nhóm AN
• 3.2.7. Cơ cấu các thuốc trong nhóm BN
• 3.3. Về cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022
• 3.3.1. Về cơ cấu DMT sử dụng theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc đông y, thuốc dược liệu
• 3.3.2. Về cơ cấu DMT sử dụng theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.3.3. Cơ cấu nhóm thuốc hocmon và thuốc tác động vào hệ nội tiết
• 3.3.4. Cơ cấu thuốc kháng sinh sử dụng theo nhóm
• 3.3.5. Cơ cấu thuốc sử dụng theo nguồn gốc, xuất xứ
• 3.3.6. Cơ cấu thuốc đơn thành phần/ đa thành phần
• 3.3.7. Cơ cấu thuốc Biệt dược gốc (BDG) và thuốc Generic
• 3.3.8. Cơ cấu thuốc theo đường dùng
• 3.4. Về phân tích danh mục thuốc được sử dụng Bệnh viện Đa khoa Khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN
• 3.4.1. Về cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích ABC
• 3.4.2. Về cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích VEN
• 3.4.3. Về cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022
• 4.2. Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai năm 2022 bằng phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Danh Mục Thuốc Bệnh Viện Long Thành 2022 55

Bài viết này đi sâu vào phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Long Thành, Đồng Nai năm 2022. Nghiên cứu này, được thực hiện bởi dược sĩ, nhằm mục đích đánh giá thực trạng sử dụng thuốc, từ đó đề xuất các giải pháp tối ưu hóa. Việc sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả là một thách thức lớn đối với các cơ sở khám chữa bệnh, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung thuốc đa dạng và chi phí ngày càng tăng. Tình trạng kê đơn và sử dụng thuốc bất hợp lý vẫn còn tồn tại, đòi hỏi các biện pháp khắc phục kịp thời. Nghiên cứu này tập trung vào việc mô tả cơ cấu danh mục thuốc và phân tích chúng bằng các phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Theo tài liệu gốc, việc thực hiện quy chế xây dựng danh mục thuốc, kê đơn thuốc sử dụng trong điều trị vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại như: tình trạng lạm dụng biệt dược trong điều trị, kê đơn không phải là thuốc thiết yếu.

1.1. Khái niệm Vai trò Quan Trọng của Danh Mục Thuốc

Danh mục thuốc là tài liệu quan trọng, chứa danh sách các loại thuốc được sử dụng trong thực hành y tế. Nó cung cấp thông tin chi tiết về tên thuốc, thành phần hoạt chất, liều lượng, cách sử dụng, tác dụng phụ và các hạn chế. Danh mục thuốc thường được biên soạn và duy trì bởi các tổ chức y tế hàng đầu và cập nhật định kỳ. Danh mục thuốc bệnh viện bao gồm các thông tin thuốc đã được lựa chọn và phê duyệt sử dụng điều trị phù hợp với mô hình bệnh tật của bệnh viện. Nó đảm bảo bệnh viện cung ứng thuốc chủ động, đủ khả năng phục vụ nhu cầu điều trị hợp lý, an toàn và hiệu quả. Do đó, việc xây dựng và cập nhật danh mục thuốc định kỳ là rất quan trọng.

1.2. Nguyên Tắc Xây Dựng Danh Mục Thuốc Bệnh Viện

Việc xây dựng danh mục thuốc bệnh viện phải tuân thủ các nguyên tắc được quy định trong Thông tư 21/2013/TT-BYT. Các nguyên tắc này bao gồm: phù hợp với mô hình bệnh tật và chi phí thuốc, phù hợp với phân tuyến chuyên môn kỹ thuật, dựa trên hướng dẫn hoặc phác đồ điều trị, đáp ứng phương pháp và kỹ thuật mới, phù hợp với phạm vi chuyên môn của bệnh viện, thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu của Bộ Y tế, và ưu tiên thuốc sản xuất trong nước. Hội đồng Thuốc và Điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng danh mục thuốc, dựa trên thông tin về sử dụng thuốc năm trước, ý kiến của bác sĩ, và phân loại thuốc theo nhóm điều trị. Quyết định cuối cùng thuộc về Giám đốc Bệnh viện.

1.3. Tiêu Chí Lựa Chọn Thuốc Vào Danh Mục Hướng Dẫn Chi Tiết

Các tiêu chí lựa chọn thuốc vào danh mục được quy định chi tiết tại Khoản 2 Điều 5 Thông tư 21/2013/TT-BYT. Thuốc phải có đủ bằng chứng về hiệu quả và an toàn thông qua thử nghiệm lâm sàng. Dạng bào chế phải thích hợp, đảm bảo sinh khả dụng và ổn định chất lượng. Khi có nhiều thuốc tương đương, cần đánh giá kỹ về hiệu quả, an toàn, chất lượng, giá và khả năng cung ứng. Cần phân tích chi phí - hiệu quả giữa các thuốc có cùng tác dụng nhưng khác dạng bào chế hoặc cơ chế tác dụng. Ưu tiên thuốc đơn chất, thuốc generic hoặc thuốc mang tên chung quốc tế. Trong một số trường hợp, có thể căn cứ vào dược động học, thiết bị bảo quản, hoặc nhà sản xuất.

II. Vấn Đề Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Tại Bệnh Viện 58

Thực tế sử dụng thuốc tại các bệnh viện, bao gồm cả Bệnh viện Long Thành, còn nhiều vấn đề cần quan tâm. Tình trạng lạm dụng biệt dược, kê đơn không hợp lý, sử dụng quá nhiều thuốc không cần thiết (vitamin, chế phẩm đông y), lạm dụng kháng sinh và thuốc tiêm là những vấn đề phổ biến. Bên cạnh đó, thông tin hướng dẫn sử dụng thuốc cho bệnh nhân còn thiếu sót. Những bất cập này ảnh hưởng đến an toàn, hiệu quả và kinh tế trong sử dụng thuốc. Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá thực trạng danh mục thuốc và sử dụng thuốc tại bệnh viện, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện. Theo tài liệu gốc, tình trạng kê đơn và sử dụng thuốc bất hợp lý đang diễn ra ở nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam. Việc thực hiện quy chế xây dựng danh mục thuốc, kê đơn thuốc sử dụng trong điều trị vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại.

2.1. Tổng Quan Các Văn Bản Pháp Luật Liên Quan Đến Dược

Nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh lĩnh vực dược, bao gồm Luật Dược số 105/2016/QH13, quy định về chính sách của Nhà nước về dược, định nghĩa thuốc hóa dược và thuốc cổ truyền. Thông tư số 21/2013/TT-BYT quy định về tổ chức và hoạt động của hội đồng thuốc và điều trị, đồng thời hướng dẫn phương pháp phân tích ABC và VEN. Các thông tư khác như 23/2011/TT-BYT, 30/2018/TT-BYT và 05/2015/TT-BYT hướng dẫn sử dụng thuốc, danh mục và tỉ lệ thanh toán bảo hiểm y tế, và danh mục thuốc đông y, thuốc dược liệu. Thông tư 15/2019/TT-BYT quy định việc đấu thầu thuốc tại các cơ sở công lập.

2.2. Các Phương Pháp Phân Tích Danh Mục Thuốc Sử Dụng Hiệu Quả

Nghiên cứu sử dụng nhiều phương pháp phân tích để đánh giá danh mục thuốc. Phương pháp phân tích nhóm điều trị đánh giá việc sử dụng thuốc dựa trên số lượng và giá trị tiền thuốc của các nhóm điều trị, phân loại theo Thông tư 30/2018/TT-BYT và 05/2015/TT-BYT. Phân tích ABC phân tích mối quan hệ giữa lượng thuốc tiêu thụ và ngân sách sử dụng thuốc, xác định các thuốc có chi phí cao. Phân tích VEN giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm và tồn trữ thuốc khi nguồn kinh phí hạn chế. Kết hợp các phương pháp này giúp đưa ra cái nhìn toàn diện về danh mục thuốc và sử dụng thuốc.

III. Phương Pháp ABC Cách Phân Tích Chi Phí Thuốc 56

Phương pháp phân tích ABC là một công cụ quan trọng để quản lý chi phí thuốc hiệu quả. Theo thông tư số 21/2013/TT-BYT, phương pháp này phân tích mối quan hệ giữa lượng thuốc tiêu thụ hàng năm và ngân sách liên quan đến việc sử dụng thuốc để xác định các thuốc có chi phí cao. Dựa trên nguyên tắc Pareto, phân tích ABC chia thuốc thành ba nhóm: A, B, và C. Nhóm A chiếm khoảng 10% loại thuốc nhưng chiếm đến 70% ngân sách. Nhóm B chiếm khoảng 20% loại thuốc và chiếm khoảng 20% ngân sách. Nhóm C chiếm khoảng 70% loại thuốc nhưng chỉ chiếm khoảng 10% ngân sách. Phân tích ABC giúp bệnh viện tập trung vào việc quản lý và kiểm soát chi phí của nhóm thuốc A, từ đó tối ưu hóa việc sử dụng ngân sách.

3.1. Ứng Dụng Nguyên Tắc Pareto Trong Phân Tích ABC

Nguyên tắc Pareto (80/20) là nền tảng của phương pháp phân tích ABC. Nó cho thấy rằng một số ít yếu tố (20%) thường gây ra phần lớn kết quả (80%). Trong quản lý chi phí thuốc, nguyên tắc này có nghĩa là một số ít loại thuốc (nhóm A) chiếm phần lớn chi phí. Việc xác định và quản lý nhóm thuốc A là rất quan trọng để kiểm soát ngân sách. Nguyên tắc Pareto giúp tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực quan trọng nhất.

3.2. Nhóm A B C Đặc Điểm Và Cách Quản Lý Hiệu Quả

Mỗi nhóm thuốc trong phân tích ABC có đặc điểm riêng và cần được quản lý khác nhau. Nhóm A (chiếm 70% chi phí) cần được kiểm soát chặt chẽ về số lượng, giá cả và cách sử dụng. Nhóm B (chiếm 20% chi phí) cần được theo dõi và đánh giá định kỳ. Nhóm C (chiếm 10% chi phí) có thể được quản lý ít chặt chẽ hơn, nhưng vẫn cần đảm bảo chất lượng và an toàn. Việc phân loại và quản lý thuốc theo nhóm ABC giúp bệnh viện sử dụng ngân sách hiệu quả hơn.

IV. Phân Tích VEN Ưu Tiên Thuốc Khi Ngân Sách Hạn Chế 60

Phương pháp phân tích VEN là một công cụ hữu ích khi bệnh viện đối mặt với ngân sách hạn chế. Phương pháp này giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm và tồn trữ thuốc. VEN là viết tắt của Vital (V), Essential (E) và Non-essential (N). Thuốc Vital là những thuốc thiết yếu, không thể thiếu để cứu sống bệnh nhân. Thuốc Essential là những thuốc quan trọng để điều trị các bệnh phổ biến. Thuốc Non-essential là những thuốc không cần thiết hoặc có thể thay thế bằng các thuốc khác. Phân tích VEN giúp bệnh viện tập trung vào việc đảm bảo cung cấp đầy đủ các thuốc Vital và Essential, ngay cả khi ngân sách hạn chế.

4.1. Thuốc Vital V Essential E Non essential N Định Nghĩa

Việc phân loại thuốc theo VEN đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về vai trò của từng loại thuốc trong điều trị. Thuốc Vital là những thuốc cứu sống, không thể thiếu trong các tình huống cấp cứu. Thuốc Essential là những thuốc điều trị các bệnh thường gặp, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cộng đồng. Thuốc Non-essential là những thuốc có thể thay thế hoặc không thực sự cần thiết. Phân loại VEN giúp bệnh viện đưa ra quyết định sáng suốt về việc mua sắm và tồn trữ thuốc.

4.2. Kết Hợp ABC VEN Tối Ưu Hóa Danh Mục Thuốc Bệnh Viện

Việc kết hợp phân tích ABC và VEN giúp tối ưu hóa danh mục thuốc bệnh viện. Ma trận ABC/VEN chia thuốc thành chín nhóm, dựa trên sự kết hợp giữa chi phí (ABC) và mức độ thiết yếu (VEN). Ví dụ, nhóm AV (thuốc chi phí cao và thiết yếu) cần được quản lý chặt chẽ và đảm bảo cung cấp đầy đủ. Nhóm CN (thuốc chi phí thấp và không thiết yếu) có thể được giảm số lượng hoặc loại bỏ khỏi danh mục. Kết hợp ABC/VEN giúp bệnh viện đưa ra quyết định toàn diện về quản lý danh mục thuốc.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Cơ Cấu Danh Mục Thuốc Long Thành 2022 57

Nghiên cứu này mô tả chi tiết cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Long Thành, Đồng Nai năm 2022. Các kết quả bao gồm: cơ cấu theo nguồn gốc thuốc hóa dược, đông y, dược liệu; cơ cấu theo nhóm tác dụng dược lý; cơ cấu theo nhóm hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết; cơ cấu thuốc kháng sinh; cơ cấu theo nguồn gốc xuất xứ; cơ cấu thuốc đơn thành phần/đa thành phần; cơ cấu thuốc biệt dược gốc và thuốc generic; cơ cấu thuốc theo đường dùng. Các kết quả này cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá tính hợp lý và hiệu quả của danh mục thuốc.

5.1. Phân Tích Cơ Cấu Thuốc Theo Nhóm Tác Dụng Dược Lý

Phân tích cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý cho thấy tỷ lệ sử dụng của từng nhóm thuốc. Thông tin này giúp đánh giá sự phù hợp của danh mục thuốc với mô hình bệnh tật của bệnh viện. Ví dụ, nếu tỷ lệ sử dụng thuốc tim mạch cao, điều này có thể phản ánh gánh nặng bệnh tim mạch trong cộng đồng. Phân tích cơ cấu này cũng giúp xác định các nhóm thuốc có thể cần được điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu điều trị.

5.2. Cơ Cấu Thuốc Kháng Sinh Đánh Giá và Kiểm Soát Sử Dụng

Cơ cấu thuốc kháng sinh là một yếu tố quan trọng để đánh giá và kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh. Nghiên cứu này phân tích cơ cấu thuốc kháng sinh theo phân nhóm và nguồn gốc, xuất xứ. Thông tin này giúp xác định các loại kháng sinh được sử dụng nhiều nhất và đánh giá tính hợp lý của việc sử dụng kháng sinh. Việc kiểm soát sử dụng kháng sinh là rất quan trọng để ngăn chặn sự lan rộng của tình trạng kháng kháng sinh.

VI. Giải Pháp Tối Ưu Hóa Danh Mục Thuốc và Sử Dụng 59

Dựa trên kết quả nghiên cứu, có nhiều giải pháp để tối ưu hóa danh mục thuốc và sử dụng thuốc tại Bệnh viện Long Thành. Các giải pháp bao gồm: điều chỉnh danh mục thuốc để phù hợp hơn với mô hình bệnh tật; tăng cường kiểm soát việc sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh và biệt dược; cải thiện thông tin hướng dẫn sử dụng thuốc cho bệnh nhân; đào tạo và nâng cao năng lực cho dược sĩ và bác sĩ về sử dụng thuốc hợp lý; tăng cường phối hợp giữa dược sĩ và bác sĩ trong việc kê đơn và sử dụng thuốc. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả và kinh tế.

6.1. Nâng Cao Vai Trò Dược Sĩ Trong Quản Lý Danh Mục Thuốc

Dược sĩ đóng vai trò then chốt trong việc quản lý danh mục thuốc và đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý. Dược sĩ có thể tham gia vào việc xây dựng danh mục thuốc, cung cấp thông tin về thuốc cho bác sĩ và bệnh nhân, theo dõi và đánh giá hiệu quả và an toàn của thuốc, và tư vấn cho bệnh nhân về cách sử dụng thuốc đúng cách. Nâng cao vai trò của dược sĩ là một giải pháp quan trọng để cải thiện việc sử dụng thuốc.

6.2. Tiếp Tục Nghiên Cứu và Đánh Giá Định Kỳ Danh Mục Thuốc

Việc phân tích danh mục thuốc và sử dụng thuốc cần được thực hiện định kỳ để đánh giá hiệu quả của các giải pháp và điều chỉnh danh mục thuốc khi cần thiết. Tiếp tục nghiên cứu và đánh giá là rất quan trọng để đảm bảo danh mục thuốc luôn phù hợp với nhu cầu điều trị và nguồn lực của bệnh viện. Cần có một hệ thống theo dõi và đánh giá liên tục để cải thiện việc sử dụng thuốc.

Tổng quan nghiên cứu

Năm 2022, Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành, tỉnh Đồng Nai đã sử dụng tổng cộng 779 khoản mục thuốc, trong đó thuốc hóa dược chiếm 91,53% về số lượng và 80,76% về giá trị sử dụng, còn thuốc đông y và thuốc từ dược liệu chiếm 8,47% số lượng và 19,24% giá trị sử dụng. Việc quản lý và sử dụng thuốc tại bệnh viện đang đối mặt với nhiều thách thức như lạm dụng biệt dược, kê đơn không hợp lý, sử dụng thuốc không thiết yếu, đặc biệt là tình trạng lạm dụng kháng sinh và thuốc tiêm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện và phân tích danh mục thuốc theo các phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để đánh giá tính hợp lý trong sử dụng thuốc, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thuốc.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành trong năm 2022, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, sổ sách và hóa đơn liên quan đến thuốc. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa chi phí, nâng cao chất lượng điều trị và đảm bảo an toàn cho người bệnh, đồng thời hỗ trợ bệnh viện trong việc xây dựng danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực hiện có.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện đại, trong đó có:

• Phương pháp phân tích ABC: Dựa trên nguyên tắc Pareto, phân loại thuốc theo mức độ chiếm ngân sách, nhóm A chiếm khoảng 80% ngân sách với số lượng thuốc nhỏ, nhóm B chiếm 15%, nhóm C chiếm phần còn lại. Phương pháp này giúp xác định các thuốc chiếm chi phí lớn để ưu tiên quản lý.
• Phương pháp phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ quan trọng trong điều trị thành ba nhóm: Vital (quan trọng), Essential (thiết yếu), Non-essential (không thiết yếu). Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc phù hợp với nhu cầu điều trị.
• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để phân tích đồng thời về ngân sách và mức độ ưu tiên điều trị, từ đó xác định các nhóm thuốc cần quản lý chặt chẽ như nhóm AN (thuốc không thiết yếu nhưng chiếm ngân sách cao).

Các khái niệm chính bao gồm: danh mục thuốc bệnh viện, mô hình bệnh tật, nhóm tác dụng dược lý, thuốc biệt dược gốc và thuốc generic, thuốc đơn thành phần và đa thành phần, đường dùng thuốc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang dựa trên số liệu hồi cứu từ 01/01/2022 đến 31/12/2022 tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành. Tổng số mẫu là 779 khoản mục thuốc đã sử dụng trong năm.

Nguồn dữ liệu bao gồm danh mục thuốc sử dụng, báo cáo xuất nhập tồn, tài chính dự trù mua thuốc và các hồ sơ liên quan. Dữ liệu được thu thập qua biểu mẫu chuẩn, bao gồm thông tin về tên thuốc, hoạt chất, hàm lượng, đơn giá, số lượng sử dụng, giá trị sử dụng, nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, đường dùng, loại thuốc (biệt dược gốc/generic), thuốc đơn/đa thành phần.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel với các hàm tổng hợp, lọc và sắp xếp. Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phân tích cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, biệt dược gốc/generic, đơn/đa thành phần, đường dùng.
• Phân tích ABC theo 7 bước hướng dẫn của Bộ Y tế để phân loại thuốc theo mức độ chiếm ngân sách.
• Phân tích VEN để phân loại thuốc theo mức độ quan trọng trong điều trị.
• Phân tích ma trận ABC/VEN để xác định nhóm thuốc ưu tiên quản lý.
• Kết quả được trình bày dưới dạng bảng, biểu đồ minh họa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc: Thuốc hóa dược chiếm 91,53% số khoản mục và 80,76% giá trị sử dụng, thuốc đông y và thuốc từ dược liệu chiếm 8,47% số khoản mục và 19,24% giá trị sử dụng. Điều này phản ánh xu hướng ưu tiên sử dụng thuốc hóa dược trong điều trị tại bệnh viện.

2. Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý: Trong 20 nhóm thuốc hóa dược, nhóm hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết chiếm tỉ lệ giá trị sử dụng cao nhất với 20,86%, tiếp theo là nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm 17,93%, và nhóm thuốc tim mạch chiếm 10,58%. Nhóm thuốc kháng sinh chủ yếu thuộc phân nhóm Beta-lactam chiếm 84,10% giá trị sử dụng trong nhóm kháng sinh.

3. Phân tích ABC: Nhóm A chiếm khoảng 79,90% tổng giá trị sử dụng thuốc với khoảng 10-20% số khoản mục thuốc, nhóm B chiếm 15,12%, nhóm C chiếm 4,98%. Nhóm A tập trung nhiều thuốc có chi phí cao, cần được quản lý chặt chẽ để kiểm soát ngân sách.

4. Phân tích VEN: Thuốc nhóm Vital chiếm khoảng 16-17% số lượng và 15-16% giá trị sử dụng, nhóm Essential chiếm trên 60% số lượng và giá trị sử dụng, nhóm Non-essential chiếm khoảng 10-20%. Việc ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc nhóm V và E là cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị.

5. Ma trận ABC/VEN: Nhóm AE (thuốc thiết yếu chiếm ngân sách cao) chiếm phần lớn trong danh mục, trong khi nhóm AN (thuốc không thiết yếu chiếm ngân sách cao) cần được xem xét loại bỏ hoặc hạn chế sử dụng để tiết kiệm chi phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy danh mục thuốc tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành chủ yếu là thuốc hóa dược, phù hợp với mô hình bệnh tật đa dạng của bệnh viện. Việc nhóm hocmon và thuốc nội tiết chiếm tỉ lệ cao phản ánh mô hình bệnh tật với tỷ lệ bệnh nội tiết lên tới 17,88%. Nhóm thuốc kháng sinh Beta-lactam chiếm ưu thế phù hợp với nhu cầu điều trị các bệnh nhiễm khuẩn.

Phân tích ABC và VEN giúp bệnh viện nhận diện các thuốc chiếm ngân sách lớn và mức độ ưu tiên trong điều trị, từ đó có thể điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp hơn. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện khu vực miền Đông Nam Bộ, cơ cấu thuốc và phân tích ABC/VEN tương đồng, cho thấy tính nhất quán trong quản lý thuốc.

Việc phát hiện nhóm thuốc AN chiếm ngân sách cao nhưng không thiết yếu cảnh báo về nguy cơ lãng phí và sử dụng thuốc không hợp lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ Pareto cho phân tích ABC và biểu đồ phân phối nhóm VEN để minh họa tỷ lệ thuốc theo mức độ ưu tiên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý nhóm thuốc hạng A: Thực hiện kiểm soát chặt chẽ việc mua sắm và sử dụng các thuốc chiếm ngân sách lớn (nhóm A), đặc biệt là nhóm AE và AV trong ma trận ABC/VEN, nhằm giảm chi phí và tránh lãng phí. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Hội đồng Thuốc và Điều trị, Khoa Dược.

2. Ưu tiên sử dụng thuốc generic và thuốc đơn thành phần: Khuyến khích sử dụng thuốc generic thay thế biệt dược gốc và ưu tiên thuốc đơn thành phần để đảm bảo hiệu quả điều trị và tiết kiệm chi phí. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bác sĩ kê đơn, Khoa Dược.

3. Rà soát và loại bỏ thuốc không thiết yếu: Xem xét hạn chế hoặc loại bỏ các thuốc nhóm Non-essential chiếm ngân sách cao (nhóm AN) để tối ưu hóa danh mục thuốc. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Hội đồng Thuốc và Điều trị.

4. Đào tạo và nâng cao nhận thức về kê đơn hợp lý: Tổ chức các khóa đào tạo cho bác sĩ và nhân viên y tế về nguyên tắc kê đơn hợp lý, tránh lạm dụng thuốc tiêm, kháng sinh và biệt dược. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng Đào tạo.

5. Xây dựng hệ thống giám sát và báo cáo sử dụng thuốc: Thiết lập hệ thống theo dõi, đánh giá định kỳ việc sử dụng thuốc theo các chỉ số ABC/VEN để kịp thời điều chỉnh chính sách thuốc. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Khoa Dược, Phòng Quản lý chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban Giám đốc và Hội đồng Thuốc và Điều trị các bệnh viện: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý thuốc.

2. Các dược sĩ và nhân viên quản lý dược: Áp dụng phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN trong công tác quản lý, dự trù và kiểm soát sử dụng thuốc tại bệnh viện.

3. Bác sĩ và nhân viên y tế: Nâng cao nhận thức về kê đơn hợp lý, ưu tiên sử dụng thuốc thiết yếu và generic, góp phần giảm chi phí điều trị và tăng hiệu quả chăm sóc bệnh nhân.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Y tế công cộng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong quản lý dược tại bệnh viện, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
   Phân tích ABC phân loại thuốc theo mức độ chiếm ngân sách, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn chi phí để ưu tiên quản lý. Ví dụ, nhóm A chiếm khoảng 80% ngân sách nhưng chỉ gồm 10-20% số thuốc, do đó cần kiểm soát chặt chẽ.

2. Phân tích VEN có vai trò gì trong xây dựng danh mục thuốc?
   VEN phân loại thuốc theo mức độ quan trọng trong điều trị (Vital, Essential, Non-essential), giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc thiết yếu, đảm bảo hiệu quả điều trị và tiết kiệm chi phí.

3. Tại sao cần kết hợp phân tích ABC và VEN?
   Kết hợp ABC và VEN giúp đánh giá đồng thời về ngân sách và mức độ ưu tiên điều trị, từ đó xác định các thuốc cần quản lý chặt chẽ, tránh lãng phí và đảm bảo cung ứng thuốc phù hợp.

4. Thuốc generic có lợi ích gì so với biệt dược gốc?
   Thuốc generic có giá thành thấp hơn nhưng hiệu quả điều trị tương đương, giúp giảm chi phí điều trị và tăng khả năng tiếp cận thuốc cho bệnh nhân.

5. Làm thế nào để hạn chế lạm dụng thuốc tiêm và kháng sinh tại bệnh viện?
   Thông qua đào tạo nhân viên y tế về kê đơn hợp lý, giám sát sử dụng thuốc, áp dụng phác đồ điều trị chuẩn và tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ việc sử dụng thuốc.

Kết luận

• Danh mục thuốc tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Thành chủ yếu là thuốc hóa dược, phù hợp với mô hình bệnh tật đa dạng, trong đó nhóm hocmon và thuốc nội tiết chiếm tỉ lệ giá trị sử dụng cao nhất (20,86%).
• Phân tích ABC cho thấy nhóm A chiếm gần 80% ngân sách thuốc, cần được quản lý chặt chẽ để kiểm soát chi phí.
• Phân tích VEN và ma trận ABC/VEN giúp xác định các thuốc thiết yếu và quan trọng, đồng thời phát hiện nhóm thuốc không thiết yếu chiếm ngân sách cao cần hạn chế sử dụng.
• Đề xuất các giải pháp quản lý thuốc hiệu quả bao gồm tăng cường kiểm soát nhóm thuốc chiếm ngân sách lớn, ưu tiên thuốc generic và đơn thành phần, đào tạo nhân viên y tế và xây dựng hệ thống giám sát sử dụng thuốc.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc tại bệnh viện, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý.

Hành động tiếp theo: Hội đồng Thuốc và Điều trị cùng Khoa Dược cần triển khai các khuyến nghị, đồng thời thiết lập hệ thống giám sát định kỳ để đảm bảo hiệu quả quản lý danh mục thuốc. Các đơn vị liên quan được khuyến khích áp dụng phương pháp phân tích ABC/VEN trong công tác quản lý thuốc hàng năm.