PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC ĐÃ SỬ DỤNG TẠI TRUNG TÂM Y TẾ HUYỆN EA H’LEO – TỈNH ĐẮK LẮK NĂM 2022

• Tác giả: H' Zen Kbuôr
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Phương Thúy
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ Chức Quản Lý Dược
• Đề tài: Phân Tích Danh Mục Thuốc Đã Sử Dụng Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Ea H’Leo – Tỉnh Đắk Lắk Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp I
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về danh mục thuốc sử dụng trong bệnh viện
• 1.1.1. Khái niệm danh mục thuốc
• 1.1.2. Vai trò của danh mục thuốc bệnh viện
• 1.1.3. Một số văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến nội dung nghiên cứu
• 1.1.3.1. Thông tư 20/2022/TT-BYT ngày 31/12/2022 của Bộ Y tế
• 1.1.3.2. Thông tư 05/2015/TT-BYT ngày 17/03/2015 của Bộ Y tế
• 1.1.3.3. Thông tư 21/2013/TT-BYT ngày 08/8/2013 của Bộ Y tế
• 1.1.3.4. Thông tư 23/2011/TT-BYT ngày 10/06/2011 của Bộ Y tế
• 1.1.3.5. Thông tư 19/2018/TT-BYT ngày 30/08/2018 của Bộ Y tế
• 1.1.4. Một số phương pháp phân tích sử dụng thuốc
• 1.1.4.1. Phương pháp phân tích nhóm điều trị
• 1.1.4.2. Phương pháp phân tích VEN
• 1.1.4.3. Phương pháp phân tích ABC
• 1.1.4.4. Phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 1.1.5. Thực trạng sử dụng thuốc tại một số trung tâm y tế ở Việt Nam
• 1.1.5.1. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại một số TTYT phân loại theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu
• 1.1.5.2. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc xuất xứ
• 1.1.5.3. Cơ cấu danh mục thuốc biệt dược gốc và generic
• 1.1.5.4. Cơ cấu danh mục thuốc đơn – đa thành phần
• 1.1.5.5. Cơ cấu danh mục thuốc theo đường dùng
• 1.1.5.6. Cơ cấu danh mục thuốc theo tác dụng nhóm dược lý
• 1.1.5.7. Cơ cấu danh mục thuốc theo phân tích ABC, VEN
• 1.1.6. Vài nét về Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo, tỉnh Đăk Lăk
• 1.1.6.1. Cơ cấu tổ chức
• 1.1.6.2. Mô hình bệnh tật
• 1.1.6.3. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 1.2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.2.1.2. Thời gian nghiên cứu
• 1.2.1.3. Địa điểm nghiên cứu
• 1.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 1.2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 1.2.2.2. Mẫu nghiên cứu
• 1.2.2.3. Các biến số nghiên cứu
• 1.2.2.4. Phương pháp thu thập số liệu
• 1.2.2.5. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 1.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1.3.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo năm 2022
• 1.3.1.1. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc dược liệu
• 1.3.1.2. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo nhóm tác dụng dược lý
• 1.3.1.3. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo nguồn gốc xuất xứ
• 1.3.1.4. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo đơn thành phần – đa thành phần
• 1.3.1.5. Cơ cấu danh mục thuốc hóa dược sử dụng theo biệt dược gốc – generic
• 1.3.1.6. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo đường dùng
• 1.3.2. Phân tích danh mục thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo năm 2022 theo các phương pháp ABC, VEN, ma trận ABC/VEN
• 1.3.2.1. Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phân loại ABC
• 1.3.2.1.1. Cơ cấu thuốc hạng A theo nhóm tác dụng dược lý
• 1.3.2.2. Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phân loại VEN
• 1.3.2.3. Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo ABC/VEN
• 1.3.2.4. Cơ cấu danh mục thuốc nhóm AN theo nhóm tác dụng dược lý
• 1.3.2.5. Cơ cấu thuốc nhóm AN theo danh mục sử dụng
• 1.3.3. Một số hạn chế của đề tài
• 2. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 2.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022
• 2.2. Phân tích danh mục thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022 theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 2. DANH MỤC BẢNG
• 3. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng Quan Phân Tích Danh Mục Thuốc TTYT Ea H Leo 2022

Việc sử dụng thuốc hiệu quả và tiết kiệm chi phí là mục tiêu quan trọng tại các cơ sở khám chữa bệnh. Để đạt được điều này, việc lựa chọn thuốc phù hợp thông qua việc xây dựng danh mục thuốc (DMT) hợp lý là vô cùng quan trọng. Danh mục thuốc này sẽ định hướng cho việc sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả và kinh tế. Theo WHO, chi phí mua thuốc chiếm 30-40% ngân sách y tế ở nhiều quốc gia, và cần được sử dụng hợp lý hơn. Ở Việt Nam, tỷ lệ này là 33%. Thị trường dược phẩm Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đa dạng về chủng loại. Theo Cục Quản lý Dược, có khoảng 23.500 thuốc được cấp phép lưu hành. Điều này tạo thuận lợi cho việc cung ứng, nhưng cũng là thách thức trong việc lựa chọn thuốc để xây dựng danh mục thuốc phù hợp. Bằng việc tư vấn cho Ban Giám đốc, hội đồng thuốc và điều trị (HĐT & ĐT) của Trung Tâm Y Tế (TTYT) đóng vai trò quan trọng trong việc sử dụng thuốc hợp lý. Cần định kỳ phân tích danh mục thuốc đã sử dụng để xác định cơ cấu, mức độ sử dụng, phát hiện tồn tại, và cân đối chi phí. Nghiên cứu này nhằm mục đích phân tích danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Ea H'Leo.

1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Danh Mục Thuốc DMT

Danh mục thuốc là danh sách thuốc được lựa chọn và phê duyệt để sử dụng trong bệnh viện và trung tâm y tế. Nó đóng vai trò quan trọng trong chu trình quản lý thuốc, được xây dựng trên cơ sở danh mục thuốc thiết yếu, danh mục thuốc chủ yếu của Việt Nam và WHO hiện hành. Mục tiêu là sử dụng thuốc hợp lý, an toàn, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu điều trị và đảm bảo quyền lợi của người bệnh. Danh mục thuốc sử dụng là kết quả của các hoạt động trong chu trình cung ứng thuốc, gồm chẩn đoán, kê đơn, cấp phát và tuân thủ điều trị. DMT là cơ sở để đảm bảo cung ứng thuốc chủ động, có kế hoạch nhằm phục vụ cho nhu cầu điều trị hợp lý và an toàn.

1.2. Văn Bản Pháp Quy Liên Quan Danh Mục Thuốc Năm 2022

Một số văn bản pháp quy quan trọng liên quan đến nội dung nghiên cứu bao gồm: Thông tư 20/2022/TT-BYT ngày 31/12/2022 của Bộ Y tế, quy định về Danh mục và tỷ lệ, điều kiện thanh toán đối với thuốc hóa dược, sinh phẩm, thuốc phóng xạ và chất đánh dấu thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT). Thông tư này quy định chi tiết danh mục thuốc hóa dược và sinh phẩm thuộc phạm vi thanh toán của quỹ BHYT, bao gồm 1030 hoạt chất, 59 thuốc phóng xạ và chất đánh dấu. Danh mục này là cơ sở để quỹ BHYT thanh toán chi phí thuốc sử dụng cho người bệnh có thẻ BHYT tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Ngoài ra, còn có các thông tư khác như Thông tư 05/2015/TT-BYT, Thông tư 21/2013/TT-BYT, Thông tư 23/2011/TT-BYT và Thông tư 19/2018/TT-BYT cũng đóng vai trò quan trọng.

II. Cách Phân Tích ABC VEN Danh Mục Thuốc TTYT Đắk Lắk

Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc phân tích danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Ea H'Leo, Đắk Lắk năm 2022. Các phương pháp phân tích sử dụng thuốc bao gồm: Phương pháp phân tích nhóm điều trị, phương pháp phân tích VEN (Vital, Essential, Non-essential), phương pháp phân tích ABC (Always, Better, Control) và phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN. Những phương pháp này giúp đánh giá cơ cấu danh mục thuốc, mức độ cần thiết của từng loại thuốc, và giá trị sử dụng của chúng. Phân tích ABC được thực hiện dựa trên chi phí, còn phân tích VEN tập trung vào tầm quan trọng của thuốc trong điều trị. Kết hợp hai phương pháp này cho phép đưa ra những đánh giá toàn diện về danh mục thuốc. Thêm vào đó, việc xem xét thực trạng sử dụng thuốc tại các trung tâm y tế khác ở Việt Nam cũng cung cấp một bức tranh so sánh hữu ích.

2.1. Phân Tích VEN Đánh Giá Mức Độ Thiết Yếu Của Thuốc

Phương pháp phân tích VEN chia thuốc thành ba nhóm: Vital (V): Thuốc thiết yếu, không thể thiếu để cứu sống người bệnh hoặc điều trị các bệnh nghiêm trọng. Essential (E): Thuốc cần thiết, quan trọng trong điều trị các bệnh phổ biến và cải thiện chất lượng cuộc sống. Non-essential (N): Thuốc không thiết yếu, thường là các thuốc hỗ trợ hoặc dùng trong các trường hợp không cấp bách. Phân tích VEN giúp xác định các thuốc quan trọng nhất cần đảm bảo luôn có sẵn tại TTYT.

2.2. Phân Tích ABC Quản Lý Chi Phí Sử Dụng Thuốc

Phương pháp phân tích ABC phân loại thuốc dựa trên chi phí sử dụng: A: Các thuốc chiếm 70-80% tổng chi phí, cần quản lý chặt chẽ. B: Các thuốc chiếm 15-20% tổng chi phí, cần kiểm soát vừa phải. C: Các thuốc chiếm 5-10% tổng chi phí, quản lý ít chặt chẽ hơn. Phân tích ABC giúp tập trung nguồn lực vào việc quản lý các thuốc có chi phí cao nhất, từ đó tối ưu hóa ngân sách sử dụng thuốc.

2.3. Phân Tích Ma Trận ABC VEN Kết Hợp Đánh Giá Toàn Diện

Phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN kết hợp cả hai phương pháp trên để đưa ra cái nhìn toàn diện về danh mục thuốc. Các nhóm thuốc được phân loại dựa trên cả chi phí và mức độ thiết yếu, giúp xác định các thuốc vừa quan trọng vừa tốn kém, từ đó đưa ra quyết định quản lý phù hợp. Ví dụ, các thuốc thuộc nhóm AV (chi phí cao, thiết yếu) cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả điều trị và tiết kiệm chi phí.

III. Thực Trạng Sử Dụng Thuốc và Vấn Đề Của TTYT Ea H Leo

Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại một số trung tâm y tế khác ở Việt Nam được phân loại theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu. Cơ cấu cũng được phân loại theo nguồn gốc xuất xứ, thuốc biệt dược gốc và generic, thuốc đơn – đa thành phần, đường dùng, tác dụng nhóm dược lý, và theo phân tích ABC, VEN. Việc so sánh cơ cấu danh mục thuốc giữa các TTYT giúp xác định điểm tương đồng và khác biệt. Vài nét về Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk, bao gồm cơ cấu tổ chức và mô hình bệnh tật, giúp hiểu rõ hơn về bối cảnh của nghiên cứu. Việc rà soát y văn cho thấy chưa có nghiên cứu phân tích danh mục thuốc sử dụng được thực hiện tại Trung tâm. Điều này nhấn mạnh tính cấp thiết của đề tài: “Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022”.

3.1. Cơ Cấu Danh Mục Thuốc Tại Các TTYT Khác

Cơ cấu danh mục thuốc tại các TTYT khác thường được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau. Ví dụ, phân loại theo nguồn gốc thuốc (hóa dược, cổ truyền, dược liệu), nguồn gốc xuất xứ (trong nước, nhập khẩu), biệt dược gốc và generic. Ngoài ra, còn có phân loại theo đơn thành phần – đa thành phần, đường dùng, tác dụng nhóm dược lý. So sánh cơ cấu danh mục thuốc giữa các TTYT giúp xác định điểm tương đồng và khác biệt, từ đó đưa ra những bài học kinh nghiệm hữu ích.

3.2. Vài Nét Về TTYT Huyện Ea H Leo Đắk Lắk

TTYT huyện Ea H'Leo là một bệnh viện hạng III với 150 giường bệnh. Cơ cấu tổ chức của TTYT bao gồm các khoa phòng chức năng khác nhau, đảm bảo cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh toàn diện. Mô hình bệnh tật tại địa phương cũng ảnh hưởng đến cơ cấu danh mục thuốc. Ví dụ, nếu tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm cao, thì nhu cầu về các thuốc điều trị bệnh truyền nhiễm cũng sẽ lớn hơn. Hội đồng thuốc và điều trị (HĐT & ĐT) của TTYT đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp.

IV. Nghiên Cứu Dược Sĩ Phân Tích Danh Mục Thuốc Năm 2022

Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022. Đối tượng nghiên cứu là danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm. Thời gian nghiên cứu là năm 2022. Địa điểm nghiên cứu là Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo. Thiết kế nghiên cứu là nghiên cứu mô tả cắt ngang. Mẫu nghiên cứu là toàn bộ danh mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022. Các biến số nghiên cứu bao gồm: cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, thành phần, biệt dược gốc – generic, đường dùng; phân tích ABC, VEN, ma trận ABC/VEN. Phương pháp thu thập số liệu là thu thập từ hồ sơ, sổ sách, báo cáo của khoa Dược. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu là sử dụng phần mềm Excel để thống kê, phân tích và trình bày số liệu.

4.1. Đối Tượng Thời Gian và Địa Điểm Nghiên Cứu

Nghiên cứu này tập trung vào danh mục thuốc đã sử dụng tại TTYT huyện Ea H'Leo trong năm 2022. Đối tượng nghiên cứu là toàn bộ danh mục thuốc đã được sử dụng trong năm này. Địa điểm nghiên cứu được giới hạn tại TTYT huyện Ea H'Leo, Đắk Lắk, nhằm đảm bảo tính chính xác và phù hợp với bối cảnh thực tế.

4.2. Phương Pháp Nghiên Cứu và Thu Thập Số Liệu

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang để phân tích danh mục thuốc. Số liệu được thu thập từ hồ sơ, sổ sách và báo cáo của khoa Dược tại TTYT. Các biến số nghiên cứu bao gồm: cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, thành phần, biệt dược gốc – generic, đường dùng; phân tích ABC, VEN, ma trận ABC/VEN. Phần mềm Excel được sử dụng để thống kê, phân tích và trình bày số liệu.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Cơ Cấu Danh Mục Thuốc 2022

Nghiên cứu cho thấy cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo năm 2022 bao gồm: Cơ cấu theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc dược liệu. Cơ cấu theo nhóm tác dụng dược lý. Cơ cấu theo nguồn gốc xuất xứ. Cơ cấu theo đơn thành phần – đa thành phần. Cơ cấu thuốc hóa dược theo biệt dược gốc – generic. Cơ cấu theo đường dùng. Phân tích danh mục thuốc theo các phương pháp ABC, VEN, ma trận ABC/VEN. Phân tích danh mục thuốc theo phân loại ABC. Cơ cấu thuốc hạng A theo nhóm tác dụng dược lý. Phân tích danh mục thuốc theo phân loại VEN. Phân tích danh mục thuốc theo ABC/VEN.

5.1. Cơ Cấu Thuốc Theo Nguồn Gốc và Nhóm Tác Dụng Dược Lý

Cơ cấu danh mục thuốc được phân tích theo nguồn gốc thuốc, bao gồm thuốc hóa dược, thuốc dược liệu và thuốc cổ truyền. Ngoài ra, cơ cấu cũng được phân tích theo nhóm tác dụng dược lý, ví dụ như thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn, thuốc hormone và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết.

5.2. Phân Tích ABC và VEN Kết Quả Chi Tiết

Phân tích danh mục thuốc sử dụng theo phân loại ABC cho thấy tỷ lệ các thuốc thuộc hạng A, B, C. Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý trong hạng A cũng được phân tích chi tiết. Tương tự, phân tích danh mục thuốc theo phân loại VEN và ABC/VEN cũng được thực hiện, đưa ra cái nhìn toàn diện về danh mục thuốc.

VI. Kết Luận Sử Dụng Thuốc Hợp Lý Tại TTYT Ea H Leo

Nghiên cứu mô tả cơ cấu danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022. Phân tích danh mục thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo – Tỉnh Đắk Lắk năm 2022 theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Dựa trên kết quả nghiên cứu, các kiến nghị được đưa ra nhằm giúp Trung tâm Y tế quản lý, sử dụng thuốc hợp lý hơn và rút ra kinh nghiệm để xây dựng DMT cho các năm kế tiếp. Trên cơ sở đó, xây dựng, lựa chọn được Danh mục thuốc có hợp lý, sử dụng có hiệu quả, tiết kiệm được chi phí góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng trong công tác khám chữa bệnh tại Trung tâm Y tế.

6.1. Tóm Tắt Cơ Cấu Danh Mục Thuốc Năm 2022

Nghiên cứu đã mô tả chi tiết cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Ea H'Leo trong năm 2022, bao gồm các phân loại theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, thành phần, biệt dược gốc – generic và đường dùng.

6.2. Kiến Nghị và Đề Xuất Để Sử Dụng Thuốc Hợp Lý

Dựa trên kết quả phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN, nghiên cứu đưa ra các kiến nghị và đề xuất nhằm giúp TTYT quản lý và sử dụng thuốc hợp lý hơn trong tương lai. Các đề xuất này có thể bao gồm việc điều chỉnh cơ cấu danh mục thuốc, tăng cường kiểm soát chi phí, tập trung vào các thuốc thiết yếu và nâng cao hiệu quả điều trị.

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc hợp lý và tiết kiệm chi phí tại các cơ sở khám chữa bệnh là một mục tiêu quan trọng trong quản lý y tế hiện nay. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, kinh phí mua thuốc chiếm khoảng 30-40% ngân sách y tế của nhiều quốc gia, trong đó Việt Nam có tỷ lệ chi tiêu cho thuốc trong tổng chi tiêu y tế trung bình là 33%. Năm 2022, Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk đã sử dụng 231 khoản mục thuốc với tổng giá trị sử dụng khoảng 7,57 tỷ đồng, trong đó thuốc hóa dược chiếm 93,51% số khoản mục và 78,71% giá trị sử dụng. Nghiên cứu nhằm phân tích danh mục thuốc đã sử dụng tại Trung tâm trong năm 2022, đánh giá cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, phân loại ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để từ đó đề xuất giải pháp quản lý và sử dụng thuốc hiệu quả hơn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào toàn bộ danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm trong năm 2022, với mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn cho người bệnh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật địa phương, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và quản lý tài chính y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện hành, bao gồm:

• Chu trình sử dụng thuốc hợp lý: Bao gồm các hoạt động chẩn đoán, kê đơn, cấp phát và tuân thủ điều trị, đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả và tiết kiệm.
• Phân tích ABC: Phân loại thuốc theo giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách để ưu tiên quản lý.
• Phân tích VEN: Phân loại thuốc thành nhóm Vital (sống còn), Essential (thiết yếu) và Non-essential (không thiết yếu), hỗ trợ ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc.
• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để đánh giá toàn diện về mức độ quan trọng và chi phí của thuốc, từ đó đưa ra quyết định quản lý phù hợp.
• Khái niệm danh mục thuốc (DMT): Danh sách thuốc được lựa chọn và phê duyệt sử dụng tại cơ sở y tế, dựa trên tiêu chí an toàn, hiệu quả, phù hợp với mô hình bệnh tật và khả năng tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu số liệu sử dụng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo trong năm 2022.
• Nguồn dữ liệu: Toàn bộ 231 khoản mục thuốc đã sử dụng, thu thập từ báo cáo xuất-nhập-tồn kho, danh mục thuốc trúng thầu và phần mềm quản lý nội bộ của Trung tâm.
• Cỡ mẫu: Toàn bộ danh mục thuốc sử dụng trong năm 2022, không loại trừ.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ dữ liệu thuốc sử dụng được thu thập đầy đủ, không chọn mẫu ngẫu nhiên.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2019 để tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu theo các chỉ số: cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, phân loại ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Các bước phân tích ABC và VEN được thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Y tế.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2023, báo cáo kết quả và đề xuất giải pháp trong quý đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc: Thuốc hóa dược chiếm 93,51% số khoản mục và 78,71% giá trị sử dụng, thuốc dược liệu chiếm 6,49% số khoản mục và 21,29% giá trị sử dụng. Thuốc sản xuất trong nước chiếm 76,19% số khoản mục và 74,35% giá trị sử dụng, thuốc nhập khẩu chiếm 23,81% số khoản mục và 25,65% giá trị sử dụng.

2. Cơ cấu theo nhóm tác dụng dược lý: Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng giá trị sử dụng cao nhất với 35,75%, tiếp theo là nhóm hocmon và các thuốc tác động vào hệ thống nội tiết (15,48%) và khoáng chất, vitamin (10,17%). Nhóm thuốc dược liệu chủ yếu là khu phong trừ thấp (36,65%) và chữa các bệnh về Âm, Huyết (25,58%).

3. Phân tích ABC: Nhóm thuốc hạng A gồm 60 thuốc chiếm 25,97% số khoản mục nhưng chiếm tới 79,69% tổng giá trị sử dụng; nhóm B chiếm 20,5% số khoản mục và 15,24% giá trị; nhóm C chiếm 49,35% số khoản mục nhưng chỉ chiếm 9,9% giá trị. Tỷ lệ thuốc nhóm A và B chưa hoàn toàn phù hợp với khuyến cáo của Bộ Y tế về tỷ lệ số khoản mục.

4. Phân tích VEN: Nhóm thuốc thiết yếu (E) chiếm 77,49% số khoản mục và 50,16% giá trị sử dụng; nhóm thuốc không thiết yếu (N) chiếm 15,15% số khoản mục và 30,86% giá trị; nhóm thuốc tối cần (V) chiếm 7,36% số khoản mục và 18,98% giá trị. Cần hạn chế sử dụng thuốc nhóm N để tiết kiệm chi phí.

5. Ma trận ABC/VEN: Nhóm AE (thuốc hạng A, thiết yếu) chiếm 14,72% số khoản mục và 35% giá trị sử dụng; nhóm BE chiếm 17,75% số khoản mục và 10,48% giá trị; nhóm CE chiếm 45,02% số khoản mục và 4,68% giá trị. Nhóm AN (thuốc hạng A, không thiết yếu) chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng có giá trị sử dụng lớn, cần xem xét giảm bớt.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo đã xây dựng danh mục thuốc với cơ cấu chủ yếu là thuốc hóa dược, phù hợp với mô hình bệnh tật địa phương, trong đó nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng lớn do nhu cầu điều trị các bệnh truyền nhiễm cao. Tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước cao thể hiện sự ưu tiên sử dụng thuốc nội địa, góp phần tiết kiệm chi phí và thúc đẩy ngành dược trong nước phát triển.

Phân tích ABC cho thấy nhóm thuốc hạng A chiếm phần lớn giá trị sử dụng, phù hợp với nguyên tắc quản lý tập trung vào các thuốc có chi phí cao. Tuy nhiên, tỷ lệ số khoản mục nhóm A và B chưa hoàn toàn đạt khuyến cáo, cho thấy cần rà soát để tối ưu hóa danh mục thuốc, tránh dư thừa hoặc thiếu thuốc quan trọng.

Phân tích VEN chỉ ra nhóm thuốc không thiết yếu chiếm tỷ lệ giá trị sử dụng khá cao, cần xem xét hạn chế hoặc loại bỏ để tiết kiệm ngân sách. Ma trận ABC/VEN giúp nhận diện rõ các thuốc cần ưu tiên quản lý và những thuốc có thể điều chỉnh sử dụng.

So sánh với các nghiên cứu tại các trung tâm y tế khác, kết quả tương đồng về cơ cấu thuốc hóa dược chiếm ưu thế và tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước cao. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng thuốc tiêm còn cao (21,21% số khoản mục, 6,46% giá trị), chưa đạt yêu cầu ưu tiên đường uống, cần có biện pháp giảm thiểu để đảm bảo an toàn và tiết kiệm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ các nhóm thuốc theo nguồn gốc, biểu đồ cột so sánh giá trị sử dụng theo nhóm tác dụng dược lý, và bảng phân loại ABC, VEN để minh họa rõ ràng các phân nhóm thuốc.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Rà soát và tối ưu danh mục thuốc: Hội đồng thuốc và điều trị cần đánh giá lại các thuốc nhóm A và B để loại bỏ thuốc không cần thiết, ưu tiên thuốc thiết yếu, giảm tỷ lệ thuốc không thiết yếu nhằm tiết kiệm chi phí. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới.

2. Ưu tiên sử dụng thuốc đường uống: Giảm tỷ lệ sử dụng thuốc tiêm không cần thiết, tăng cường đào tạo bác sĩ về lựa chọn đường dùng phù hợp, đảm bảo an toàn và tiết kiệm. Chủ thể thực hiện: Khoa Dược phối hợp Khoa Lâm sàng, trong vòng 12 tháng.

3. Tăng cường sử dụng thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic: Tiếp tục ưu tiên mua sắm thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic để giảm chi phí điều trị, đồng thời đảm bảo chất lượng thuốc. Thời gian: liên tục hàng năm.

4. Xây dựng hệ thống giám sát sử dụng thuốc: Thiết lập quy trình giám sát, đánh giá định kỳ việc sử dụng thuốc theo phân tích ABC/VEN, phát hiện sớm các bất hợp lý để điều chỉnh kịp thời. Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị, Khoa Dược, thực hiện hàng quý.

5. Đào tạo nâng cao nhận thức về sử dụng thuốc hợp lý: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn cho cán bộ y tế về quản lý danh mục thuốc, phân tích ABC/VEN và sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả. Thời gian: 6 tháng đầu năm 2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban lãnh đạo Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo: Để có cơ sở khoa học trong việc xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thuốc tại đơn vị.

2. Hội đồng thuốc và điều trị các cơ sở y tế tuyến huyện: Áp dụng phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN trong quản lý thuốc, từ đó đề xuất chính sách mua sắm và sử dụng thuốc hợp lý.

3. Các nhà quản lý ngành y tế tỉnh Đắk Lắk và các tỉnh lân cận: Tham khảo mô hình quản lý danh mục thuốc và kết quả phân tích để xây dựng chính sách y tế phù hợp với đặc điểm mô hình bệnh tật địa phương.

4. Nghiên cứu sinh, sinh viên chuyên ngành tổ chức quản lý dược và y tế công cộng: Học tập phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu sử dụng thuốc thực tế, áp dụng vào các đề tài nghiên cứu tương tự.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
   Phân tích ABC phân loại thuốc theo giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách để ưu tiên quản lý. Ví dụ, nhóm A chiếm khoảng 80% chi phí nhưng chỉ 10-20% số thuốc, giúp tập trung nguồn lực hiệu quả.

2. Phân loại VEN có ý nghĩa gì trong xây dựng danh mục thuốc?
   VEN phân loại thuốc thành nhóm sống còn (Vital), thiết yếu (Essential) và không thiết yếu (Non-essential), giúp ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc quan trọng, giảm lãng phí thuốc không cần thiết.

3. Tại sao cần kết hợp phân tích ABC và VEN thành ma trận ABC/VEN?
   Ma trận ABC/VEN cung cấp cái nhìn toàn diện về mức độ quan trọng và chi phí của thuốc, giúp đưa ra quyết định quản lý chính xác hơn so với chỉ dùng riêng lẻ một phương pháp.

4. Tỷ lệ sử dụng thuốc tiêm cao có ảnh hưởng gì?
   Sử dụng thuốc tiêm cao có thể tăng nguy cơ phản ứng phụ, chi phí điều trị và khó quản lý. Do đó, ưu tiên sử dụng đường uống khi có thể giúp tiết kiệm và an toàn hơn.

5. Làm thế nào để tăng cường sử dụng thuốc generic tại các cơ sở y tế?
   Thông qua chính sách ưu tiên mua sắm, đào tạo cán bộ y tế về lợi ích thuốc generic, đồng thời giám sát việc kê đơn và sử dụng thuốc để đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm chi phí.

Kết luận

• Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo đã sử dụng 231 khoản mục thuốc trong năm 2022, chủ yếu là thuốc hóa dược (93,51%) và thuốc sản xuất trong nước (76,19%).
• Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng giá trị sử dụng cao nhất (35,75%), phản ánh mô hình bệnh tật địa phương.
• Phân tích ABC cho thấy nhóm thuốc hạng A chiếm 79,69% giá trị sử dụng, nhóm B chiếm 15,24%, nhóm C chiếm 9,9%, cần tối ưu tỷ lệ số khoản mục nhóm A và B.
• Phân tích VEN chỉ ra nhóm thuốc thiết yếu chiếm đa số về số khoản mục và giá trị, nhóm không thiết yếu cần hạn chế để tiết kiệm chi phí.
• Đề xuất các giải pháp rà soát danh mục thuốc, ưu tiên thuốc đường uống, tăng cường sử dụng thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát sử dụng thuốc hiệu quả.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong 6-12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá định kỳ để nâng cao hiệu quả quản lý thuốc.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và Hội đồng thuốc cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị, đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và tiết kiệm tại Trung tâm Y tế huyện Ea H’leo.