Quản Lý Tương Tác Thuốc Chống Chỉ Định Trên Bệnh Nhân Nội Trú Tại Bệnh Viện Trung Ương Thái Nguyên

• Tác giả: Ninh Mai Hường
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thành Hải
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Quản Lý Tương Tác Thuốc Chống Chỉ Định Tại Bệnh Viện Trung Ương Thái Nguyên
• Loại tài liệu: luận văn dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỤC LỤC
• 1.1. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• 1.2. DANH MỤC CÁC BẢNG
• 1.3. DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1.4. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.4.1. Định nghĩa tương tác thuốc
• 1.4.2. Phân loại tương tác thuốc – thuốc
• 1.4.3. Dịch tễ học tương tác thuốc
• 1.4.4. Các yếu tố nguy cơ gây tương tác thuốc
• 1.4.5. Ý nghĩa của tương tác thuốc trong thực hành lâm sàng
• 1.4.6. Quản lý tương tác thuốc trong thực hành lâm sàng
• 1.4.7. Phát hiện tương tác thuốc
• 1.4.8. Phân tích, biện giải và xử trí tương tác thuốc
• 1.4.9. Can thiệp và giám sát của Dược sĩ lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc
• 1.4.10. Các nghiên cứu về tương tác thuốc dựa trên hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.4.10.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 1.4.10.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam
• 1.4.11. Vài nét về Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• 1.5. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5.1. Đối tượng nghiên cứu, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 1.5.2. Mục tiêu 1: Khảo sát thực trạng tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• 1.5.3. Mục tiêu 2: Phân tích hiệu quả của hoạt động dược lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• 1.5.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5.5. Quy ước và căn cứ để rà soát tương tác thuốc
• 1.5.6. Nội dung nghiên cứu
• 1.5.7. Xử lý số liệu
• 1.6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1.6.1. Khảo sát thực trạng tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung Ương Thái Nguyên
• 1.6.2. Đặc điểm bệnh nhân gặp tương tác thuốc
• 1.6.3. Đặc điểm tương tác thuốc chống chỉ định xuất hiện
• 1.6.4. Phân tích hiệu quả của hoạt động dược lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• 1.6.4.1. Đặc điểm của các bệnh nhân nội trú phát hiện có tương tác qua hai giai đoạn
• 1.6.4.2. Hiệu quả phòng tránh TTT chống chỉ định
• 1.6.4.3. Kết quả hoạt động quản lý TTT của dược sĩ lâm sàng
• 1.6.5. Thực trạng tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung Ương Thái Nguyên
• 1.6.6. Đặc điểm bệnh nhân gặp tương tác thuốc
• 1.6.7. Đặc điểm tương tác thuốc trong mẫu nghiên cứu
• 1.6.8. Hiệu quả của hoạt động dược lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• 1.6.8.1. Đặc điểm của các bệnh nhân nội trú phát hiện có tương tác qua hai giai đoạn
• 1.6.8.2. Hiệu quả phòng tránh TTT chống chỉ định
• 1.6.8.3. Kết quả hoạt động quản lý TTT của dược sĩ lâm sàng
• 1.6.9. Ưu điểm và hạn chế của nghiên cứu
• 2. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 2.1. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về Quản Lý Tương Tác Thuốc CCĐ Bệnh Viện TN

Tương tác thuốc (TTT) là một vấn đề thường gặp trong thực hành lâm sàng, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ tác dụng không mong muốn. Đặc biệt, tương tác thuốc chống chỉ định (CCĐ) là nguy hiểm, đe dọa tính mạng. Vì vậy, việc phát hiện, xử trí và quản lý tương tác thuốc đóng vai trò then chốt. Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên (BV TW Thái Nguyên) với quy mô lớn và số lượng bệnh nhân đa dạng, quan tâm đặc biệt đến vấn đề này. Việc triển khai dược lâm sàng và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tương tác thuốc CCĐ là rất cần thiết, phù hợp với định hướng phát triển của bệnh viện và quy định của Bộ Y tế. Nghiên cứu này tập trung vào việc triển khai hoạt động dược lâm sàng về quản lý tương tác thuốc CCĐ trên bệnh nhân nội trú thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên. Quyết định 5948/2021/QĐ-BYT quy định danh mục tương tác thuốc CCĐ trong thực hành lâm sàng tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

1.1. Định Nghĩa Phân Loại Tương Tác Thuốc Quan Trọng

Theo tài liệu, tương tác thuốc xảy ra khi sử dụng đồng thời một thuốc với một tác nhân thứ hai, làm thay đổi tác dụng dược lý hoặc độc tính. Có hai loại tương tác chính: tương tác dược động học (ảnh hưởng đến hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ) và tương tác dược lực học (ảnh hưởng đến tác dụng dược lý). Tương tác thuốc - thuốc có ý nghĩa lâm sàng là những tương tác có thể làm giảm hiệu quả hoặc tăng độc tính của thuốc. Dược động học và dược lực học là hai khía cạnh quan trọng cần xem xét. Các nghiên cứu thường báo cáo hai loại tương tác thuốc - thuốc là tương tác thuốc - thuốc tiềm tàng và tương tác thuốc - thuốc có ý nghĩa lâm sàng. Tương tác thuốc CCĐ là những tương tác thuốc nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng của người bệnh là những tương tác thuốc cần phải theo dõi, giám sát chặt chẽ trong thực hành lâm sàng.

1.2. Dịch Tễ Học Tương Tác Thuốc Thực Trạng Các Nghiên Cứu

Tương tác thuốc là một vấn đề liên quan đến sử dụng thuốc (Drug-related Problems – DRP). Tỷ lệ bệnh nhân nội trú gặp tương tác thuốc tiềm tàng dao động 16,3 - 71,1%. Người cao tuổi có nguy cơ gặp tương tác thuốc, đặc biệt là tương tác thuốc nghiêm trọng cao hơn. Nghiên cứu của Hoàng Vân Hà tại bệnh viện Thanh Nhàn cho thấy tần suất gặp 25 cặp tương tác thuốc cần chú ý trong điều trị ngoại trú là 0,059%. Nghiên cứu của Lương Thị Lập tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh phát hiện 0,8% bệnh án có tương tác thuốc chống chỉ định và 3,68% bệnh án gặp tương tác thuốc nghiêm trọng.

II. Thách Thức Trong Quản Lý Tương Tác Thuốc CCĐ Bệnh Viện

Việc quản lý tương tác thuốc CCĐ tại bệnh viện gặp nhiều thách thức. Số lượng bệnh nhân lớn, phác đồ điều trị phức tạp, và sự phối hợp nhiều loại thuốc làm tăng nguy cơ tương tác thuốc. Sự khác biệt về dược động học và dược lực học giữa các bệnh nhân, đặc biệt là người cao tuổi và bệnh nhân suy giảm chức năng gan thận, đòi hỏi sự cẩn trọng. Thông tin về thuốc cần được cập nhật liên tục để đảm bảo tính chính xác. Thiếu hụt nhân lực dược sĩ lâm sàng và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bộ phận trong bệnh viện cũng là những rào cản cần vượt qua. Cần xây dựng quy trình quản lý thuốc hiệu quả.

2.1. Yếu Tố Nguy Cơ Gây Tương Tác Thuốc Toàn Diện Chi Tiết

Yếu tố nguy cơ tương tác thuốc bao gồm yếu tố thuộc về người bệnh (tuổi, bệnh lý, đa hình di truyền), yếu tố thuộc về thuốc (số lượng thuốc, khoảng điều trị hẹp), và yếu tố thuộc về nhân viên y tế (số lượng người kê đơn, thông tin thuốc). Những đối tượng đặc biệt (trẻ sơ sinh, trẻ em, phụ nữ có thai và cho con bú, người cao tuổi) có sự khác biệt về dược động học của thuốc dẫn đến nguy cơ xảy ra tương tác cao hơn. Sử dụng thuốc có khoảng điều trị hẹp: các thuốc có khoảng trị liệu hẹp có sự khác biệt rất ít giữa liều điều trị và liều gây ra độc tính nên khi xảy ra tương tác với các thuốc này nguy cơ gặp phản ứng có hại trên lâm sàng cao hơn các thuốc khác.

2.2. Hậu Quả Ý Nghĩa Của Tương Tác Thuốc Trong Thực Hành

Tương tác thuốc có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm tăng nguy cơ tác dụng phụ, giảm hiệu quả điều trị, kéo dài thời gian nằm viện, và tăng chi phí điều trị. Nghiên cứu cho thấy tương tác thuốc có thể gây ra ADR (tác dụng phụ của thuốc) nghiêm trọng. Việc hiểu và quản lý tốt tương tác thuốc đóng vai trò quan trọng để bảo vệ sự an toàn của người bệnh. Sự can thiệp của dược sĩ lâm sàng là rất quan trọng. TTT có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện phản ứng có hại của thuốc (ADR) hoặc làm giảm hiệu quả điều trị.

III. Phương Pháp Quản Lý Tương Tác Thuốc CCĐ CDSS Dược Sĩ

Để quản lý tương tác thuốc CCĐ hiệu quả, cần kết hợp sử dụng hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) và vai trò của dược sĩ lâm sàng (DSLS). CDSS giúp cảnh báo tương tác thuốc tiềm ẩn trong quá trình kê đơn. DSLS thực hiện đánh giá, tư vấn và can thiệp để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc. Hội đồng thuốc và điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng danh mục thuốc bệnh viện và phác đồ điều trị.

3.1. Sử Dụng CDSS Cảnh Báo Tương Tác Thuốc Trong Kê Đơn

CDSS tích hợp vào phần mềm quản lý bệnh viện (HIS) giúp cảnh báo tương tác thuốc CCĐ cho bác sĩ trong quá trình kê đơn. CDSS cần được cập nhật thường xuyên với thông tin thuốc mới và tương tác thuốc mới. Việc áp dụng phần mềm cảnh báo tương tác thuốc tích hợp khi kê đơn là một trong các tiêu chí ở mức 5 trong Bộ tiêu chí chất lượng Bệnh viện Việt Nam. CPOE (Computerized Physician Order Entry) cũng là một công cụ hữu ích.

3.2. Vai Trò Của Dược Sĩ Lâm Sàng Trong Quản Lý Tương Tác

DSLS đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hồ sơ bệnh án, phát hiện tương tác thuốc, tư vấn cho bác sĩ về lựa chọn thuốc và liều dùng phù hợp. DSLS cũng thực hiện theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện tác dụng phụ của thuốc. DSLS cần được đào tạo chuyên sâu về dược lâm sàng và có kỹ năng giao tiếp tốt để phối hợp hiệu quả với bác sĩ và điều dưỡng. Dược sĩ lâm sàng cần có kiến thức về dược động học và dược lực học.

IV. Triển Khai Dược Lâm Sàng Về Quản Lý Tương Tác BV TN

Nghiên cứu này tập trung vào việc triển khai hoạt động dược lâm sàng về quản lý tương tác thuốc CCĐ trên bệnh nhân nội trú thông qua hệ thống CDSS tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên. Mục tiêu là khảo sát thực trạng tương tác thuốc CCĐ và phân tích hiệu quả của hoạt động dược lâm sàng. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi cứu và tiến cứu để đánh giá hiệu quả của CDSS và vai trò của DSLS.

4.1. Khảo Sát Thực Trạng Tương Tác Thuốc CCĐ Trước Sau CDSS

Nghiên cứu khảo sát thực trạng tương tác thuốc CCĐ trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên trước và sau khi triển khai hệ thống CDSS. Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án điện tử và phần mềm quản lý bệnh viện. Phân tích dữ liệu thống kê được sử dụng để so sánh tỷ lệ tương tác thuốc CCĐ giữa hai giai đoạn. Việc sử dụng phần mềm quản lý thuốc là rất quan trọng.

4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Của CDSS Can Thiệp Dược Sĩ Lâm Sàng

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả của CDSS trong việc giảm tỷ lệ tương tác thuốc CCĐ. Đồng thời, đánh giá hiệu quả của can thiệp dược sĩ lâm sàng trong việc giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc và cải thiện kết quả điều trị. Phân tích chi phí - hiệu quả cũng được thực hiện để đánh giá tính khả thi của việc triển khai CDSS và hoạt động dược lâm sàng.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Về Quản Lý Tương Tác Thuốc BV Thái Nguyên

Nghiên cứu cho thấy việc triển khai CDSS và hoạt động dược lâm sàng giúp giảm đáng kể tỷ lệ tương tác thuốc CCĐ tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên. Can thiệp của DSLS giúp cải thiện việc sử dụng thuốc và giảm nguy cơ tác dụng phụ. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của CDSS và DSLS trong việc nâng cao chất lượng điều trị và đảm bảo an toàn cho người bệnh.

5.1. Phân Tích Tỷ Lệ Tương Tác Thuốc CCĐ Trước Sau Can Thiệp

Nghiên cứu so sánh tỷ lệ tương tác thuốc CCĐ trước và sau khi triển khai CDSS và can thiệp dược sĩ lâm sàng. Kết quả cho thấy tỷ lệ tương tác thuốc CCĐ giảm đáng kể sau khi triển khai các biện pháp can thiệp. Phân tích cụ thể các loại tương tác thuốc thường gặp và hiệu quả của các biện pháp can thiệp đối với từng loại.

5.2. Đánh Giá Tác Động Của Can Thiệp Dược Sĩ Lên Điều Trị

Nghiên cứu đánh giá tác động của can thiệp dược sĩ lâm sàng lên kết quả điều trị, bao gồm thời gian nằm viện, chi phí điều trị, và tỷ lệ tác dụng phụ. Kết quả cho thấy can thiệp dược sĩ lâm sàng giúp cải thiện việc sử dụng thuốc, giảm nguy cơ tác dụng phụ, và có thể giảm chi phí điều trị.

VI. Kết Luận Triển Vọng Quản Lý Tương Tác Thuốc Bệnh Viện

Việc quản lý tương tác thuốc CCĐ là một nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo an toàn cho người bệnh. Việc triển khai CDSS và hoạt động dược lâm sàng là những giải pháp hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc. Cần tiếp tục đầu tư vào đào tạo DSLS và cập nhật thông tin thuốc để nâng cao hiệu quả quản lý tương tác thuốc trong tương lai.

6.1. Tổng Kết Các Giải Pháp Quản Lý Tương Tác Thuốc Hiệu Quả

Các giải pháp quản lý tương tác thuốc hiệu quả bao gồm triển khai CDSS, tăng cường vai trò của dược sĩ lâm sàng, xây dựng danh mục thuốc bệnh viện và phác đồ điều trị hợp lý, và cập nhật thông tin thuốc thường xuyên. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong bệnh viện là rất quan trọng.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Phát Triển Quản Lý Tương Tác Thuốc CCĐ

Hướng nghiên cứu trong tương lai tập trung vào việc phát triển các hệ thống CDSS thông minh hơn, tích hợp trí tuệ nhân tạo để dự đoán và cảnh báo tương tác thuốc. Nghiên cứu cũng cần tập trung vào việc cá nhân hóa điều trị dựa trên dược động học và dược lực học của từng bệnh nhân. Nghiên cứu tương tác thuốc cần được đẩy mạnh.

Tổng quan nghiên cứu

Tương tác thuốc (TTT) là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra các vấn đề liên quan đến thuốc, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và an toàn người bệnh. Theo báo cáo của ngành y tế, tỷ lệ bệnh nhân nội trú gặp TTT tiềm tàng dao động từ 16,3% đến 71,1%, trong đó tương tác thuốc chống chỉ định (CCĐ) là mức độ nghiêm trọng nhất, có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, với quy mô thực kê lên tới 1.700 giường và hơn 100 nghìn lượt bệnh nhân nội trú mỗi năm, vấn đề quản lý TTT CCĐ càng trở nên cấp thiết nhằm giảm thiểu các phản ứng có hại do thuốc gây ra.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng TTT CCĐ trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên trong 6 tháng đầu năm 2022 và phân tích hiệu quả của hoạt động dược lâm sàng trong quản lý TTT CCĐ thông qua hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) tích hợp vào phần mềm quản lý bệnh viện Medisoft-HIS trong 6 tháng tiếp theo. Nghiên cứu nhằm cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ TTT CCĐ, đặc điểm bệnh nhân và hiệu quả can thiệp của dược sĩ lâm sàng, từ đó góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và an toàn thuốc tại bệnh viện.

Việc áp dụng CDSS theo quy định của Bộ Y tế và Nghị định 131/2021/NĐ-CP về hoạt động dược lâm sàng không chỉ giúp phát hiện, cảnh báo kịp thời các cặp TTT CCĐ mà còn hỗ trợ bác sĩ trong quá trình kê đơn, giảm thiểu sai sót và tăng cường hiệu quả điều trị. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong bối cảnh bệnh viện đa khoa tuyến cuối với mô hình bệnh tật đa dạng và phức tạp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tương tác thuốc: Phân loại tương tác thuốc thành dược động học và dược lực học, trong đó tương tác dược động học ảnh hưởng đến hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ thuốc, còn tương tác dược lực học liên quan đến tác dụng hiệp đồng hoặc đối kháng trên cùng receptor hoặc hệ thống sinh lý.
• Mô hình quản lý tương tác thuốc trong thực hành lâm sàng: Bao gồm ba bước chính là phát hiện tương tác thuốc, phân tích và xử trí dựa trên bằng chứng y văn, và can thiệp giám sát bởi dược sĩ lâm sàng.
• Khái niệm hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS): CDSS là phần mềm phân tích dữ liệu bệnh nhân và cảnh báo tương tác thuốc theo thời gian thực, giúp bác sĩ đưa ra quyết định kê đơn an toàn và hiệu quả.
• Khái niệm tương tác thuốc chống chỉ định (CCĐ): Là các cặp thuốc không được phối hợp trong mọi tình huống lâm sàng do nguy cơ gây hại nghiêm trọng cho bệnh nhân.
• Khái niệm hoạt động dược lâm sàng: Dược sĩ lâm sàng tham gia phát hiện, tư vấn và giám sát việc sử dụng thuốc nhằm tối ưu hóa hiệu quả và giảm thiểu tác dụng phụ.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang hồi cứu và nghiên cứu tiến cứu can thiệp có đánh giá trước-sau.
• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu y lệnh thuốc điện tử và hồ sơ bệnh án nội trú tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên từ 01/01/2022 đến 31/12/2022.
• Cỡ mẫu: 32.396 bệnh án nội trú được khảo sát trong giai đoạn hồi cứu 6 tháng đầu năm 2022; dữ liệu cảnh báo tương tác thuốc và can thiệp dược lâm sàng được thu thập trong 6 tháng tiếp theo.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ bệnh án nội trú sử dụng ít nhất 2 thuốc hóa dược trong thời gian nằm viện được lựa chọn theo tiêu chuẩn đã đề ra.
• Phương pháp phân tích: Dữ liệu y lệnh thuốc được nhập vào phần mềm Navicat để tự động rà soát các cặp TTT CCĐ dựa trên danh mục của Bộ Y tế. Phân tích thống kê mô tả, kiểm định Chi bình phương và kiểm định t-test được thực hiện bằng phần mềm R và SPSS 20 để so sánh tỷ lệ và đặc điểm giữa các nhóm.
• Timeline nghiên cứu: Giai đoạn 1 (01/01/2022 - 30/06/2022) khảo sát thực trạng TTT CCĐ; giai đoạn 2 (08/07/2022 - 31/12/2022) triển khai CDSS tích hợp và tập huấn, tiến cứu hiệu quả can thiệp dược lâm sàng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ TTT CCĐ trên bệnh nhân nội trú: Trong 32.396 bệnh án, có 290 lượt TTT CCĐ được phát hiện, chiếm tỷ lệ 0,81%. Trong đó, TTT CCĐ có điều kiện chiếm 63,10% lượt tương tác, tương ứng 0,55% bệnh án, còn TTT CCĐ chiếm 36,90% lượt tương tác, tương ứng 0,26% bệnh án.

2. Đặc điểm bệnh nhân gặp TTT CCĐ: Trung vị tuổi là 59 (phạm vi 0-94), với hơn 50% bệnh nhân ≥ 60 tuổi. Tỷ lệ nam chiếm 53,44%. Trung vị số bệnh được chẩn đoán là 2, trung vị số thuốc sử dụng là 19 loại, trong đó trên 75% bệnh nhân dùng hơn 10 thuốc cùng lúc.

3. Phân bố TTT theo khoa phòng: Khối Nội chiếm 59,92% bệnh nhân gặp TTT CCĐ, khối Ngoại chiếm 40,08%. Khoa Gây mê hồi sức có tỷ lệ lượt TTT CCĐ cao nhất (36,90%), tiếp theo là Chẩn đoán hình ảnh (11,72%) và Nhi cấp cứu - sơ sinh (5,86%).

4. Các cặp TTT CCĐ phổ biến: Cặp ketorolac - thuốc chống viêm không steroid (NSAID) chiếm 29,31% lượt TTT CCĐ, trong đó ketorolac – ibuprofen chiếm 12,07%. Với TTT CCĐ có điều kiện, cặp ceftriaxon - ringer lactate chiếm 22,76%, metformin - thuốc cản quang chứa Iod chiếm 15,17%.

5. Hiệu quả hoạt động dược lâm sàng sau can thiệp CDSS: Sau khi tích hợp danh mục TTT CCĐ vào CDSS và tập huấn, tỷ lệ bệnh án có TTT CCĐ giảm đáng kể, số lượt can thiệp của dược sĩ lâm sàng tăng lên với tỷ lệ chấp thuận của bác sĩ đạt trên 90%, góp phần giảm thiểu nguy cơ ADR do TTT.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ TTT CCĐ tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên tương đối thấp (0,81%) nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ lớn do số lượng thuốc sử dụng đồng thời cao và đa dạng bệnh lý. Tỷ lệ bệnh nhân cao tuổi và số lượng thuốc trung bình 19 loại cho thấy nguy cơ tương tác thuốc tăng lên rõ rệt, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước.

Phân bố TTT tập trung nhiều ở các khoa có bệnh nhân nặng và đa bệnh lý như Gây mê hồi sức và Chẩn đoán hình ảnh, phản ánh đặc điểm mô hình bệnh tật và phức tạp trong điều trị. Các cặp TTT phổ biến như ketorolac - NSAID và ceftriaxon - ringer lactate phù hợp với cơ chế dược lực học và dược động học đã được mô tả trong y văn.

Việc áp dụng CDSS tích hợp vào phần mềm quản lý bệnh viện đã giúp phát hiện và cảnh báo kịp thời các cặp TTT CCĐ, đồng thời hoạt động can thiệp của dược sĩ lâm sàng được tăng cường với tỷ lệ chấp thuận cao từ bác sĩ, góp phần giảm thiểu sai sót trong kê đơn và nâng cao an toàn thuốc. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu tại Việt Nam và quốc tế, khẳng định vai trò quan trọng của CDSS và dược sĩ lâm sàng trong quản lý TTT.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ TTT CCĐ theo khoa phòng, biểu đồ tròn phân bố các cặp TTT phổ biến và bảng so sánh tỷ lệ TTT trước và sau can thiệp CDSS để minh họa hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Mở rộng triển khai hệ thống CDSS tích hợp cảnh báo TTT CCĐ tại các khoa phòng trong bệnh viện nhằm nâng cao khả năng phát hiện và cảnh báo sớm, giảm thiểu sai sót trong kê đơn. Thời gian thực hiện: trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp Khoa Dược và phòng Công nghệ thông tin.

2. Tăng cường đào tạo, tập huấn về quản lý tương tác thuốc và sử dụng CDSS cho bác sĩ, dược sĩ và điều dưỡng nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng xử trí TTT. Thời gian: tổ chức định kỳ 2-3 lần/năm. Chủ thể: Khoa Dược, phòng Đào tạo.

3. Phát triển quy trình can thiệp dược lâm sàng chuẩn hóa trong quản lý TTT CCĐ, bao gồm phân tích bệnh án, tư vấn bác sĩ và theo dõi hiệu quả can thiệp. Thời gian: xây dựng trong 6 tháng. Chủ thể: Tổ Dược lâm sàng.

4. Xây dựng cơ sở dữ liệu nội bộ về các cặp TTT thường gặp và biện pháp xử trí dựa trên đặc điểm bệnh nhân tại bệnh viện để hỗ trợ quyết định lâm sàng chính xác hơn. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Khoa Dược phối hợp phòng CNTT.

5. Thực hiện giám sát, đánh giá định kỳ hiệu quả hoạt động quản lý TTT qua các chỉ số như tỷ lệ TTT CCĐ, số lượt can thiệp thành công, tỷ lệ chấp thuận của bác sĩ để điều chỉnh kịp thời. Thời gian: hàng quý. Chủ thể: Ban Giám đốc, Khoa Dược.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Dược sĩ lâm sàng và nhân viên y tế tại bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp quản lý TTT CCĐ hiệu quả, giúp nâng cao kỹ năng can thiệp và phối hợp trong chăm sóc bệnh nhân.

2. Quản lý bệnh viện và nhà hoạch định chính sách y tế: Thông tin về hiệu quả ứng dụng CDSS và hoạt động dược lâm sàng hỗ trợ ra quyết định đầu tư, xây dựng chính sách an toàn thuốc và cải tiến quy trình khám chữa bệnh.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Dược lý - Dược lâm sàng: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu y lệnh thuốc và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tương tác thuốc.

4. Nhà phát triển phần mềm y tế và CDSS: Cung cấp thông tin về yêu cầu, tính năng và hiệu quả của hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng trong thực tế, giúp cải tiến sản phẩm phù hợp với nhu cầu lâm sàng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tương tác thuốc chống chỉ định là gì?
   Tương tác thuốc chống chỉ định là sự phối hợp của hai thuốc mà trong mọi tình huống lâm sàng đều không được phép do nguy cơ gây hại nghiêm trọng cho bệnh nhân, có thể đe dọa tính mạng hoặc gây tác dụng phụ nặng.

2. Hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) hoạt động như thế nào trong quản lý TTT?
   CDSS phân tích dữ liệu bệnh nhân và y lệnh thuốc theo thời gian thực, cảnh báo các cặp tương tác thuốc nguy hiểm ngay khi bác sĩ kê đơn, giúp ngăn ngừa sai sót và lựa chọn thuốc an toàn hơn.

3. Vai trò của dược sĩ lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc là gì?
   Dược sĩ lâm sàng phát hiện, phân tích và tư vấn xử trí các tương tác thuốc bất lợi, phối hợp với bác sĩ để điều chỉnh đơn thuốc, giám sát hiệu quả và an toàn sử dụng thuốc cho bệnh nhân.

4. Tại sao tỷ lệ TTT CCĐ lại thấp nhưng vẫn cần quan tâm?
   Mặc dù tỷ lệ TTT CCĐ thấp (khoảng 0,81%), nhưng hậu quả của các tương tác này rất nghiêm trọng, có thể gây phản ứng có hại nghiêm trọng hoặc tử vong, do đó cần quản lý chặt chẽ để bảo vệ người bệnh.

5. Làm thế nào để giảm thiểu tình trạng mệt mỏi cảnh báo khi sử dụng CDSS?
   Cần lựa chọn các cặp tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng để cảnh báo, tích hợp dữ liệu đặc điểm bệnh nhân như tuổi, chức năng gan thận để cảnh báo chính xác hơn, đồng thời yêu cầu bác sĩ cung cấp lý do bỏ qua cảnh báo và nhận tư vấn xử trí.

Kết luận

• Tỷ lệ tương tác thuốc chống chỉ định trên bệnh nhân nội trú tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên là 0,81%, trong đó phần lớn là tương tác có điều kiện.
• Bệnh nhân cao tuổi, đa bệnh lý và sử dụng nhiều thuốc đồng thời có nguy cơ cao gặp TTT CCĐ.
• Các cặp tương tác phổ biến gồm ketorolac - NSAID và ceftriaxon - ringer lactate, phản ánh đặc điểm điều trị thực tế.
• Ứng dụng hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) tích hợp vào phần mềm quản lý bệnh viện giúp phát hiện, cảnh báo và giảm thiểu TTT CCĐ hiệu quả.
• Hoạt động can thiệp của dược sĩ lâm sàng được tăng cường với tỷ lệ chấp thuận cao từ bác sĩ, góp phần nâng cao an toàn thuốc và chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

Next steps: Mở rộng triển khai CDSS, tăng cường đào tạo và hoàn thiện quy trình can thiệp dược lâm sàng trong toàn bệnh viện.

Call to action: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần ưu tiên đầu tư và phát triển hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng kết hợp với hoạt động dược lâm sàng để nâng cao an toàn và hiệu quả sử dụng thuốc.