I. Tổng Quan Về Phân Cấp Ngân Sách Bắc Ninh Khái Niệm Vai Trò
Trong bối cảnh đổi mới, phân cấp quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) nói chung và tại tỉnh Bắc Ninh nói riêng trở thành yếu tố then chốt trong cải cách tài chính công. Giai đoạn 2012-2016 chứng kiến sự đẩy mạnh phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, quy trình quản lý ngân sách, và hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán NSNN. Mục tiêu là gắn kết hoạt động NSNN với các hoạt động kinh tế - xã hội, phân phối và sử dụng nguồn lực một cách hợp lý, hiệu quả, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Phân cấp quản lý NSNN đúng đắn không chỉ đảm bảo nguồn lực tài chính cho các cấp chính quyền mà còn tạo điều kiện phát huy lợi thế của từng vùng, từng địa phương. Đây là nội dung quan trọng và phức tạp nhất của quản lý tài chính công, đảm bảo tính tập trung thống nhất và phát huy tính chủ động, sáng tạo của các cấp chính quyền trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội, bảo đảm kỷ cương trong quản lý NSNN theo pháp luật. Cơ sở lý luận của luận văn dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lenin về chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, các vấn đề về quản lý nhà nước và phân cấp quản lý nhà nước theo một tư duy logic mang tính khách quan và ảnh hưởng đến hoạt động quản lý ngân sách nhà nước. Ngoài ra, ngân sách cấp tỉnh đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của 1 địa phương, đây cũng là một trong những căn cứ lý luận góp phần đưa ra các chính sách phù hợp với tình hình kinh tế xã hội của địa phương.
1.1. Định Nghĩa và Bản Chất của Ngân Sách Nhà Nước
Theo Luật NSNN năm 2015, NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Bản chất của ngân sách nhà nước thể hiện ở cơ cấu (toàn bộ các khoản thu, chi), pháp lý (được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định), và thời gian thực hiện (trong một năm ngân sách). Về mặt pháp lý: NSNN phải được CQNN có thẩm quyền quyết định. Ở Việt Nam, Quốc hội là cơ quan có thẩm quyền thông qua và phê chuẩn ngân sách, Quốc hội thảo luận và quyết định về tổng mức, cơ cấu và phân bổ ngân sách Trung ương (NSTW). Mọi hoạt động thu chi đều được tiến hành trên cơ sở pháp luật do Nhà nước ban hành.
1.2. Vai Trò Quan Trọng của Ngân Sách Tỉnh Bắc Ninh
Ngân sách tỉnh Bắc Ninh đóng vai trò then chốt trong hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, và đối ngoại của tỉnh. NSNN đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế - xã hội, là kế hoạch tài chính vĩ mô, quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất, khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính, công cụ điều tiết thị trường, định hướng phát triển sản xuất, và điều chỉnh thu nhập giữa các tầng lớp dân cư. NSNN có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động KT-XH, QP-AN và đối ngoại của đất nước. Vai trò của NSNN luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, NSNN đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền KT-XH.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Tại Bắc Ninh
Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, công tác quản lý ngân sách nói chung và phân cấp quản lý NSNN tại tỉnh Bắc Ninh vẫn còn tồn tại một số bất cập và hạn chế. Điều này đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu sắc và giải pháp toàn diện để hoàn thiện hệ thống quản lý ngân sách, đáp ứng yêu cầu cải cách tài chính công. Tuy nhiên, trước yêu cầu cải cách tài chính công thì quản lý ngân sách nói chung hay phân cấp quản lý NSNN tại tỉnh Bắc Ninh trong những năm vừa qua đã đạt được hiệu quả nhưng vẫn còn một số bất cập và hạn chế nhất định. Vì vậy, em xin được chọn đề tài: “Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài luận
2.1. Các Hạn Chế Trong Phân Cấp Nguồn Thu Ngân Sách
Việc phân cấp nguồn thu ngân sách có thể chưa thực sự phù hợp với tình hình thực tế của các địa phương, dẫn đến sự chênh lệch lớn về nguồn thu giữa các đơn vị hành chính. Điều này gây khó khăn cho việc đảm bảo nguồn lực tài chính để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Căn cứ vào phạm vi phát sinh: Được chia thành thu trong nước và thu ngoài nước. Thu trong nước là các khoản thu phát sinh trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia: Bao gồm các khoản thu từ thuế, lệ phí, phí,…Thu ngoài nước là các khoản thu phát sinh ngoài lãnh thổ quốc gia như tiền bán tài sản của nhà nước ở nước ngoài, thu nhập của doanh nghiệp Việt Nam hoạt động kinh doanh ở nước ngoài khi chuyển về nước,…
2.2. Bất Cập Trong Phân Cấp Nhiệm Vụ Chi Ngân Sách
Phân cấp nhiệm vụ chi ngân sách có thể chưa rõ ràng, chồng chéo, hoặc không phù hợp với năng lực quản lý của các cấp chính quyền địa phương. Điều này dẫn đến tình trạng sử dụng ngân sách kém hiệu quả, lãng phí, hoặc không đáp ứng được nhu cầu thực tế của người dân. Chi NSNN là quá trình phân phối và sử dụng NSNN nhằm thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ. Chi NSNN bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế xã hội, chi cho quốc phòng an ninh, chi hoạt động của bộ máy nhà nước, chi trả nợ của Nhà nước, chi viện trợ và các khoản chi khác.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Phân Cấp Quản Lý Ngân Sách Tại Bắc Ninh
Để khắc phục những hạn chế và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện, tập trung vào việc hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý ngân sách, tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương. Trong quá trình nghiên cứu luận văn đã tham khảo một số giáo trình, tài liệu cũng như các luận văn đã hoàn thành như: Cuốn sách “Phân cấp quản lý nhà nước - Lý luận và thực tiễn" của PGS.TS Võ Kim Sơn, do NXB Chính trị quốc gia ấn hành năm 2004. Cuốn sách đã phân tích các vấn đề lý luận về phân cấp quản lý nhà nước: Các quan niệm về phân cấp cùng sự bình luận về các hình thức phân cấp quản lý nhà nước.
3.1. Tăng Cường Phân Quyền Ngân Sách Cho Địa Phương
Cần trao quyền tự chủ cao hơn cho các cấp chính quyền địa phương trong việc quyết định và quản lý nguồn thu, chi ngân sách, phù hợp với đặc điểm và điều kiện kinh tế - xã hội của từng địa phương. Điều này đòi hỏi phải có sự phân định rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Trao cho địa phương quyền tự chủ cao hơn trong quyết định và quản lý nguồn thu .3 Mở rộng quyền tự chủ của địa phương trong quyết định chi tiêu.4 Đổi mới quy trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách. Trao quyền nhiều hơn cho các cấp chính quyền bên dưới.6 Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình về tài chính .
3.2. Đổi Mới Quy Trình Phân Bổ Ngân Sách
Cần xây dựng quy trình phân bổ ngân sách minh bạch, công khai, dựa trên các tiêu chí khách quan, khoa học, và phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách, đảm bảo hiệu quả và tránh lãng phí. Một số giải pháp hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh . Giải pháp chung đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước . Giải pháp cụ thể đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh .3 Nhóm giải pháp khác có liên quan đến điều kiện thực hiện các giải pháp 80 3. Một số kiến nghị. Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của ngân sách trung ương và ngân sách địa phương .
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Phân Cấp Ngân Sách Tại Bắc Ninh
Nghiên cứu thực tiễn về phân cấp ngân sách tại Bắc Ninh giai đoạn 2012-2016 cho thấy những thành tựu và hạn chế trong quá trình thực hiện. Phân cấp quản lý NSNN nhằm gắn các hoạt động của NSNN với các hoạt động KT - XH theo một hệ thống cụ thể, góp phần phân phối sử dụng một cách hợp lý, hiệu quả nhằm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Quá trình phân cấp quản lý NSNN đúng đắn và hợp lý không chỉ đảm bảo phương tiện tài chính cho việc duy trì và phát triển hoạt động của các cấp chính quyền ngân sách từ trung ương đến điạ phương mà còn tạo điều kiện phát huy được các lợi thế của từng vùng, từng địa phương trong cả nước.
4.1. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Ngân Sách Giai Đoạn 2012 2016
Giai đoạn 2012-2016, việc phân cấp quản lý NSNN tại tỉnh Bắc Ninh đã được đẩy mạnh và triển khai thực hiện rõ trong quá trình phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi, phân cấp quy trình quản lý ngân sách cùng với phân cấp trong hoạt động thanh tra, kiểm tra kiểm toán NSNN một cách cụ thể. Cơ sở thực tiễn được đánh giá dựa trên tình hình thực tiễn tại địa bàn tỉnh trong giai đoạn 2012 – 2016, qua đó làm cơ sở cho việc phân cấp tại đại phương đi đúng định hướng của nhà nước, góp phần nâng cao tính chủ động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của địa phương nhằm thực hiện có hiệu quả phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh, thông qua đó đánh giá được các hạn chế còn tồn tại của địa phương để đưa ra những giải pháp mang tính toàn diện nhằm thực hiện tổng thể nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý tại địa phương một cách triệt để và hiệu quả nhất.
4.2. Bài Học Kinh Nghiệm Từ Thực Trạng Phân Cấp Ngân Sách
Từ những thành công và hạn chế trong quá trình phân cấp ngân sách, có thể rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu để tiếp tục hoàn thiện hệ thống quản lý ngân sách, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong giai đoạn tới. Đồng thời phục vụ cho công tác nghiên cứu, học tập góp phần nâng cao hiệu quả phân cấp Ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh nói riêng và của cả nước nói chung. Về mặt thực tiễn: Luận văn nghiên cứu một cách tổng thể và toàn diện về tình hình thực hiện ngân sách tại tỉnh Bắc Ninh trong những năm vừa qua để đánh giá thực trạng phân cấp quản lý ngân sách như thế nào? Tác động của quá trình phân cấp quản lý đến ngân sách địa phương như thế nào?
V. Kết Luận Hoàn Thiện Phân Cấp Ngân Sách Cho Tương Lai Bắc Ninh
Việc hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh trong tương lai. Cần tiếp tục đổi mới tư duy, phương pháp quản lý, tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình, và sự tham gia của người dân vào quá trình quản lý ngân sách. Qua đó, nhằm hoàn thiện ngày càng tốt hơn phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh để Bắc Ninh ngày càng phát triển trong hiện tại và tương lai. Kết cấu của bài luận văn bao gồm: PHẦN MỞ ĐẦU PHẦN NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở khoa học về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
5.1. Định Hướng Phát Triển Quản Lý Ngân Sách Đến 2030
Cần xác định rõ định hướng phát triển quản lý ngân sách đến năm 2030, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và cả nước. Đồng thời, cần xây dựng kế hoạch hành động cụ thể để thực hiện các mục tiêu đã đề ra. Chương 2: Thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2012 - 2016 Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Bắc Ninh KẾT LUẬN 6
5.2. Vai Trò Của Cải Cách Quản Lý Ngân Sách Trong Phát Triển
Cải cách quản lý ngân sách đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, và đảm bảo quốc phòng - an ninh. Do đó, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách quản lý ngân sách, tạo động lực cho sự phát triển bền vững của tỉnh. Luận văn đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về phân cấp quản lý ngân sách của Trung ương và địa phương. Làm tài liệu tham khảo, cung cấp luận cứ khoa học và thông tin về những vấn đề liên quan đến lý luận quản lý hành chính nhà nước, quản lý công và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước của địa phương.
