Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo tại Việt Nam từ đầu thế kỷ XXI, việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh được xem là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đào tạo. Môn Chính trị (CT) là môn học cơ bản trong chương trình đào tạo trung cấp Công an nhân dân, cung cấp nền tảng lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các đường lối chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế tại Trường Trung cấp Cảnh sát nhân dân I (TCCSNDI) cho thấy học sinh còn gặp nhiều khó khăn trong việc học tập môn CT, với nhận thức chưa sâu sắc, thái độ học tập chưa tích cực và kết quả học tập chưa cao.

Nghiên cứu được tiến hành trên 296 học sinh năm thứ nhất và 20 giáo viên tổ bộ môn CT của trường TCCSNDI trong giai đoạn 2009-2010 nhằm đánh giá thực trạng tính tích cực học tập môn CT, phân tích nguyên nhân và đề xuất các biện pháp nâng cao. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo đội ngũ Công an nhân dân, góp phần xây dựng nhân cách và phẩm chất chính trị cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về tính tích cực học tập và hoạt động học tập của con người, trong đó:

  • Lý thuyết hoạt động học tập: Hoạt động học tập là quá trình nhận thức có mục đích, tự giác nhằm lĩnh hội tri thức, kỹ năng và kỹ xảo mới, đồng thời phát triển nhân cách người học. Hoạt động này được điều khiển bởi ý thức và có tính sáng tạo.

  • Khái niệm tính tích cực học tập: Tính tích cực học tập là sự chủ động, tích cực hướng vào hoạt động học tập, biểu hiện qua nhận thức đúng đắn về ý nghĩa môn học, thái độ tích cực (nhu cầu, hứng thú, động cơ) và hành động học tập cụ thể nhằm đạt hiệu quả cao.

  • Mô hình các thành phần của tính tích cực học tập gồm: nhận thức, thái độ, hành động và kết quả học tập, có mối quan hệ tương hỗ và ảnh hưởng lẫn nhau.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ 296 học sinh năm thứ nhất của trường TCCSNDI thuộc 5 chuyên ngành khác nhau và 20 giáo viên tổ bộ môn CT.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Kết hợp điều tra bằng bảng hỏi, quan sát trực tiếp các giờ học, phỏng vấn sâu học sinh và giáo viên, phân tích sản phẩm hoạt động học tập (bài kiểm tra, vở ghi, đề cương thảo luận).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (điểm trung bình, tỷ lệ phần trăm), phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các thành phần của tính tích cực học tập. Phần mềm SPSS 12.0 được áp dụng để xử lý số liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 4/2009 đến tháng 10/2010.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về ý nghĩa môn CT: Đa số học sinh (điểm trung bình 2.71/3) nhận thức tốt về tầm quan trọng của môn CT đối với công việc và cuộc sống sau này. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 2.4% học sinh chưa nhận thức đúng, chủ yếu là học sinh phổ thông.

  2. Thái độ học tập: Thái độ học tập môn CT ở mức trung bình (điểm trung bình 2.06), trong đó chỉ 17.2% học sinh rất thích học môn CT, 28.4% không thích. Động cơ học tập chủ yếu là động cơ bên trong như nhận thức môn học có ích cho công việc (điểm trung bình 2.55), động cơ bên ngoài như muốn được điểm cao cũng có ảnh hưởng (điểm trung bình 2.30).

  3. Hành động học tập: Hành động học tập tích cực ở mức trung bình (điểm trung bình 2.06). Biểu hiện tích cực nhất là tập trung nghe giảng và ghi chép đầy đủ (89.3% thường xuyên). Tuy nhiên, các hành động như trao đổi với bạn bè, thắc mắc hỏi giáo viên, sưu tầm tài liệu tham khảo còn hạn chế (chỉ 23.4% thường xuyên sử dụng phương pháp học tập tích cực).

  4. Kết quả học tập: Phần lớn học sinh đạt học lực trung bình (57%), học lực khá, giỏi chiếm 39.9%, học lực yếu kém chiếm 3.1%.

  5. Tương quan giữa các thành phần: Có mối tương quan thuận nhưng không chặt chẽ giữa nhận thức, thái độ, hành động và kết quả học tập, cho thấy cần tác động đồng bộ để nâng cao tính tích cực học tập.

  6. Nguyên nhân ảnh hưởng: Nguyên nhân chủ quan gồm chưa có phương pháp học tập phù hợp (điểm trung bình 2.68), không thích học môn CT (2.26), khả năng nhận thức hạn chế (1.93). Nguyên nhân khách quan gồm phương pháp giảng dạy chưa phù hợp (2.72), nội dung môn học khó, trừu tượng (2.12), giáo trình và tài liệu tham khảo ít (2.12), phong trào học tập lớp kém (1.86).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù học sinh nhận thức tốt về ý nghĩa môn CT, thái độ và hành động học tập chưa tương xứng, dẫn đến kết quả học tập chưa cao. Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp giảng dạy truyền thống, nội dung môn học nặng lý thuyết, thiếu tính thực tiễn và tài liệu học tập hạn chế. Sự khác biệt về nhận thức, thái độ và hành động giữa các nhóm học sinh (cán bộ, chiến sỹ nghĩa vụ, học sinh phổ thông) phản ánh ảnh hưởng của kinh nghiệm thực tiễn và độ tuổi đến tính tích cực học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh thích học môn CT, mức độ sử dụng phương pháp học tập tích cực, và tương quan giữa các thành phần tính tích cực học tập. Bảng số liệu chi tiết minh họa sự khác biệt giữa các nhóm học sinh và các biểu hiện hành động học tập cụ thể.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình, kế hoạch dạy học phù hợp: Rút gọn nội dung, tập trung vào các vấn đề cơ bản, tăng cường các hoạt động thực tế như báo cáo, thảo luận, tham quan để tăng tính hấp dẫn và thực tiễn của môn học. Thời gian học cần được phân bổ hợp lý để giáo viên có thể mở rộng và minh họa nội dung.

  2. Đổi mới phương pháp giảng dạy: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, sử dụng phương pháp nêu vấn đề, thảo luận nhóm, tình huống thực tế, kết hợp công nghệ thông tin và phương tiện trực quan để kích thích sự chủ động, sáng tạo của học sinh.

  3. Nâng cao nhận thức và xây dựng động cơ học tập đúng đắn cho học sinh: Tổ chức các buổi giới thiệu, định hướng về ý nghĩa môn CT ngay từ đầu khóa học; giáo viên cần thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của môn học trong công tác và cuộc sống; xây dựng môi trường học tập tích cực, khích lệ sự tự giác và hứng thú học tập.

  4. Hướng dẫn phương pháp học tập và rèn luyện kỹ năng cần thiết: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách đọc tài liệu, ghi chép hiệu quả, lập kế hoạch học tập, hệ thống hóa kiến thức và kỹ năng tự học, tự kiểm tra để nâng cao hiệu quả học tập.

  5. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá: Thiết kế câu hỏi kiểm tra đa dạng, đánh giá toàn diện năng lực tư duy, vận dụng thực tiễn; kết hợp kiểm tra thường xuyên và định kỳ; tạo điều kiện cho học sinh tự đánh giá và điều chỉnh phương pháp học tập.

  6. Đầu tư cơ sở vật chất và tài liệu học tập: Bổ sung giáo trình, tài liệu tham khảo phong phú, xây dựng thư viện điện tử; trang bị phòng học, thiết bị dạy học hiện đại; tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tự học và nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục các trường trung cấp Công an nhân dân: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập môn CT, từ đó đổi mới phương pháp giảng dạy và quản lý đào tạo.

  2. Học sinh, sinh viên ngành Công an và các ngành liên quan: Tài liệu tham khảo để nâng cao nhận thức, thái độ và phương pháp học tập môn CT, góp phần phát triển năng lực tự học và kết quả học tập.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và tâm lý học: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn về tính tích cực học tập trong lĩnh vực đào tạo chuyên ngành, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường chuyên nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tính tích cực học tập là gì và tại sao quan trọng?
    Tính tích cực học tập là sự chủ động, tích cực trong nhận thức và hành động học tập, giúp học sinh lĩnh hội tri thức hiệu quả và phát triển nhân cách. Nó là yếu tố quyết định chất lượng học tập và sự thành công trong công tác sau này.

  2. Nguyên nhân chủ yếu nào ảnh hưởng đến tính tích cực học tập môn CT?
    Nguyên nhân chủ quan gồm phương pháp học tập chưa phù hợp, thiếu hứng thú và khả năng nhận thức hạn chế. Nguyên nhân khách quan gồm phương pháp giảng dạy truyền thống, nội dung môn học nặng lý thuyết, thiếu tài liệu tham khảo và cơ sở vật chất hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao tính tích cực học tập của học sinh?
    Cần đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực, xây dựng chương trình phù hợp, nâng cao nhận thức và động cơ học tập, hướng dẫn phương pháp học tập hiệu quả, đổi mới kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất, tài liệu học tập.

  4. Phương pháp học tập tích cực nào được học sinh sử dụng nhiều nhất?
    Học sinh thường sử dụng phương pháp thiết lập mối quan hệ giữa nội dung học với tri thức đã có hoặc thực tiễn, lập dàn ý nội dung bài học và tóm tắt các nội dung chính. Tuy nhiên, việc sử dụng các phương pháp này mới ở mức trung bình.

  5. Tại sao kết quả học tập môn CT chưa cao dù học sinh nhận thức tốt về môn học?
    Do thái độ và hành động học tập chưa tương xứng với nhận thức, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, nội dung môn học khó hiểu, thiếu tài liệu tham khảo và học sinh chưa có phương pháp học tập hiệu quả.

Kết luận

  • Tính tích cực học tập môn Chính trị của học sinh trường TCCSNDI hiện ở mức trung bình, dẫn đến kết quả học tập chưa cao.
  • Học sinh nhận thức tốt về ý nghĩa môn học nhưng thái độ và hành động học tập chưa tương xứng, đặc biệt là hứng thú và tự học còn hạn chế.
  • Nguyên nhân chủ yếu gồm phương pháp học tập chưa phù hợp, không thích học môn CT, phương pháp giảng dạy truyền thống và nội dung môn học nặng lý thuyết.
  • Có mối tương quan thuận nhưng không chặt chẽ giữa nhận thức, thái độ, hành động và kết quả học tập, cần tác động đồng bộ để nâng cao hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp đổi mới chương trình, phương pháp giảng dạy, nâng cao nhận thức, hướng dẫn phương pháp học tập, đổi mới kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao tính tích cực học tập môn CT.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức tập huấn cho giáo viên, cải tiến chương trình và phương pháp giảng dạy, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả cải tiến trong các khóa học tiếp theo.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và học sinh cần phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm phát huy tối đa tính tích cực học tập, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ Công an nhân dân trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.