Nghiên cứu tính đa hình di truyền và kháng thuốc sốt rét của Plasmodium falciparum tại một số tỉnh biên giới Bắc Trường Sơn, Việt Nam

• Tác giả: Trương Văn Hạnh
• Người hướng dẫn: PGS. Trịnh Đình Đạt
• Trường học: Trường Đại học Khoa học Tự nhiên
• Chuyên ngành: Di truyền học
• Đề tài: Nghiên cứu tính đa hình di truyền của ký sinh trùng sốt rét và tính kháng thuốc sốt rét của Plasmodium falciparum tại một số tỉnh biên giới thuộc khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Các loại ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ở người
• 1.2. Thành phần loại ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ở người
• 1.3. Chu kỳ phát triển của ký sinh trùng sốt rét
• 1.4. Muỗi truyền bệnh sốt rét
• 1.5. Tình hình sốt rét trên thế giới và Việt Nam
• 1.6. Tình hình sốt rét trên thế giới
• 1.7. Tình hình sốt rét tại Việt Nam
• 1.8. Đặc điểm và điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình sốt rét tại các tỉnh biên giới thuộc khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• 1.9. Một số kỹ thuật sử dụng trong chẩn đoán, phân biệt 4 loại ký sinh trùng sốt rét
• 1.9.1. Kỹ thuật xét nghiệm lam máu nhuộm giemsa
• 1.9.2. Kỹ thuật chẩn đoán nhanh bằng que thử (Rapid diagnostic test)
• 1.9.3. Kỹ thuật PCR chẩn đoán, phân biệt bền loại ký sinh trùng sốt rét
• 1.10. Nghiên cứu tính địa hình di truyền của ký sinh trùng sốt rét
• 1.10.1. Địa hình di truyền của P. falciparum
• 1.10.2. Địa hình di truyền của P. vivax
• 1.11. Ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc
• 1.11.1. Định nghĩa và phân loại ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc
• 1.11.2. Một số loại thuốc sử dụng trong điều trị bệnh sốt rét
• 1.11.3. Tình hình ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc trên thế giới và Việt Nam
• 1.11.4. Cơ chế tác động của thuốc sốt rét đối với ký sinh trùng sốt rét
• 1.11.5. Đột biến gen liên quan đến kháng thuốc sốt rét
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.3. Vật liệu nghiên cứu
• 2.3.1. Dụng cụ và hóa chất cho kỹ thuật xét nghiệm lam máu
• 2.3.2. Thiết bị và hóa chất tách chiết ADN
• 2.3.3. Thiết bị, dụng cụ và hóa chất để tiến hành phản ứng PCR
• 2.3.4. Thiết bị, dụng cụ và hóa chất cho điện di phân tích kết quả PCR
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu
• 2.4.2. Cách đánh giá kết quả
• 2.4.3. Công thức tính các chỉ số và phân tích số liệu nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thành phần, cơ cấu loài ký sinh trùng sốt rét tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế thuộc khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• 3.2. Kết quả xác định thành phần, cơ cấu loài ký sinh trùng sốt rét bằng kỹ thuật xét nghiệm lam máu nhuộm giemsa
• 3.3. Kết quả xác định thành phần, cơ cấu loài ký sinh trùng sốt rét bằng kỹ thuật PCR
• 3.4. Tính địa hình di truyền của quần thể P. falciparum tại khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• 3.4.1. Tính địa hình di truyền của P. falciparum theo locus msp1
• 3.4.2. Tính địa hình di truyền của P. falciparum theo locus msp2
• 3.4.3. Tính địa hình di truyền của P. falciparum theo locus glurp
• 3.5. Tính địa hình di truyền của P. vivax tại khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• 3.5.1. Tính địa hình di truyền của P. vivax theo locus Pvcs
• 3.5.2. Tính địa hình di truyền theo locus Pvmsp1
• 3.6. Đặc điểm ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc tại 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế thuộc khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam
• 3.6.1. Tỷ lệ đột biến của P. falciparum kháng pyrimethamin
• 3.6.2. Tỷ lệ đột biến của P. falciparum kháng sulfadoxin
• 3.6.3. Tỷ lệ đột biến của P. falciparum kháng chloroquin
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN VĂN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về tính đa hình di truyền của Plasmodium falciparum

Nghiên cứu về tính đa hình di truyền của Plasmodium falciparum tại khu vực Bắc Trường Sơn, Việt Nam, là một vấn đề quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về sự phát triển và kháng thuốc của ký sinh trùng này. Plasmodium falciparum là một trong những loại ký sinh trùng gây sốt rét nghiêm trọng nhất, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, tình hình sốt rét vẫn còn phức tạp, đặc biệt là ở các vùng biên giới như Bắc Trường Sơn. Việc nghiên cứu tính đa hình di truyền không chỉ giúp xác định các biến thể gen mà còn cung cấp thông tin về khả năng kháng thuốc của ký sinh trùng.

1.1. Đặc điểm sinh học của Plasmodium falciparum

Plasmodium falciparum là một trong bốn loài ký sinh trùng gây sốt rét ở người. Loài này có khả năng phát triển nhanh chóng và gây ra các triệu chứng nghiêm trọng. Nghiên cứu cho thấy rằng tính đa hình di truyền của nó có thể ảnh hưởng đến khả năng kháng thuốc, đặc biệt là với các loại thuốc như chloroquin và sulfadoxin.

1.2. Tình hình sốt rét tại Bắc Trường Sơn

Khu vực Bắc Trường Sơn là một trong những vùng có tỷ lệ mắc sốt rét cao tại Việt Nam. Các yếu tố như điều kiện khí hậu, môi trường sống và sự di chuyển của người dân đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ký sinh trùng. Việc nghiên cứu tình hình sốt rét tại đây giúp xác định các biện pháp phòng chống hiệu quả.

II. Vấn đề kháng thuốc sốt rét tại Bắc Trường Sơn

Kháng thuốc là một trong những thách thức lớn trong điều trị sốt rét. Plasmodium falciparum đã phát triển khả năng kháng với nhiều loại thuốc điều trị, gây khó khăn trong việc kiểm soát bệnh. Tại Bắc Trường Sơn, tình trạng kháng thuốc ngày càng gia tăng, đe dọa đến sức khỏe cộng đồng. Nghiên cứu về tính đa hình di truyền có thể giúp xác định các biến thể gen liên quan đến kháng thuốc, từ đó đưa ra các giải pháp điều trị hiệu quả hơn.

2.1. Nguyên nhân gây kháng thuốc

Kháng thuốc ở Plasmodium falciparum có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm việc sử dụng thuốc không đúng cách, sự phát triển của các biến thể gen kháng thuốc, và sự lây lan của các chủng ký sinh trùng kháng thuốc. Việc hiểu rõ nguyên nhân này là rất quan trọng để phát triển các chiến lược điều trị hiệu quả.

2.2. Tình hình kháng thuốc tại Việt Nam

Tại Việt Nam, tình hình kháng thuốc đang trở nên nghiêm trọng. Các nghiên cứu cho thấy rằng tỷ lệ kháng thuốc của Plasmodium falciparum đang gia tăng, đặc biệt là ở các vùng biên giới. Việc theo dõi và nghiên cứu tình hình kháng thuốc là cần thiết để đảm bảo hiệu quả của các phương pháp điều trị.

III. Phương pháp nghiên cứu tính đa hình di truyền

Nghiên cứu tính đa hình di truyền của Plasmodium falciparum tại Bắc Trường Sơn được thực hiện thông qua nhiều phương pháp khác nhau. Các phương pháp này bao gồm phân tích gen, xét nghiệm PCR và các kỹ thuật sinh học phân tử khác. Việc áp dụng các phương pháp hiện đại giúp xác định chính xác các biến thể gen và mối liên hệ của chúng với khả năng kháng thuốc.

3.1. Kỹ thuật PCR trong nghiên cứu

Kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction) là một trong những phương pháp quan trọng trong nghiên cứu di truyền. Phương pháp này cho phép nhân bản DNA của Plasmodium falciparum, từ đó phân tích các biến thể gen liên quan đến kháng thuốc. Sử dụng PCR giúp tăng độ chính xác và độ nhạy trong việc phát hiện các biến thể gen.

3.2. Phân tích gen và xác định biến thể

Phân tích gen là bước quan trọng trong việc xác định các biến thể gen của Plasmodium falciparum. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số biến thể gen có liên quan đến khả năng kháng thuốc, từ đó cung cấp thông tin quý giá cho việc phát triển các phương pháp điều trị mới.

IV. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu về tính đa hình di truyền và kháng thuốc của Plasmodium falciparum tại Bắc Trường Sơn đã chỉ ra rằng có nhiều biến thể gen liên quan đến khả năng kháng thuốc. Những phát hiện này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về cơ chế kháng thuốc mà còn cung cấp cơ sở cho việc phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Việc áp dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn sẽ góp phần giảm thiểu tỷ lệ mắc và tử vong do sốt rét.

4.1. Ứng dụng trong điều trị sốt rét

Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong việc phát triển các phác đồ điều trị mới cho sốt rét. Việc hiểu rõ về tính đa hình di truyền giúp các bác sĩ lựa chọn thuốc phù hợp hơn, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu tình trạng kháng thuốc.

4.2. Đề xuất các biện pháp phòng chống

Dựa trên các kết quả nghiên cứu, các biện pháp phòng chống sốt rét có thể được đề xuất, bao gồm việc tăng cường giám sát tình hình kháng thuốc, cải thiện điều kiện sống và vệ sinh môi trường, cũng như nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng chống sốt rét.

V. Kết luận và triển vọng tương lai

Nghiên cứu về tính đa hình di truyền và kháng thuốc của Plasmodium falciparum tại Bắc Trường Sơn đã cung cấp nhiều thông tin quý giá. Những phát hiện này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về cơ chế kháng thuốc mà còn mở ra hướng đi mới cho việc phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Tương lai của nghiên cứu này sẽ phụ thuộc vào việc tiếp tục theo dõi tình hình kháng thuốc và áp dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.

5.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo

Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc xác định thêm nhiều biến thể gen và mối liên hệ của chúng với khả năng kháng thuốc. Việc này sẽ giúp phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và giảm thiểu tình trạng kháng thuốc.

5.2. Tầm quan trọng của nghiên cứu

Nghiên cứu về tính đa hình di truyền không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn có giá trị thực tiễn cao. Việc hiểu rõ về cơ chế kháng thuốc sẽ giúp các nhà khoa học và bác sĩ có những quyết định đúng đắn trong việc điều trị và phòng chống sốt rét.