Nghiên Cứu Tác Dụng Giảm Đau Của Phương Pháp Gây Tê Mặt Phẳng Cân Cơ Dựng Sống Trong Phẫu Thuật Tim Ít Xâm Lấn

• Tác giả: Dương Thị Hoan
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Hữu Tú
• Trường học: Trường Đại Học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Gây mê hồi sức
• Đề tài: Nghiên Cứu Tác Dụng Giảm Đau Của Gây Tê Mặt Phẳng Cân Cơ Dựng Sống Trong Phẫu Thuật Tim Ít Xâm Lấn
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đau trong mổ, sau mổ tim ít xâm lấn đường ngực phải
• 1.2. Định nghĩa và một số khái niệm liên quan đến đau
• 1.3. Đau cấp tính và đau mạn tính
• 1.4. Đường dẫn truyền cảm giác đau
• 1.5. Đường dẫn truyền đau từ tủy lên não
• 1.6. Nhận cảm đau ở vỏ não
• 1.7. Kiểm soát đau đi xuống
• 1.8. Phẫu thuật tim ít xâm lấn (MICS)
• 1.8.1. Định nghĩa và phân loại MICS
• 1.8.2. Phân loại mức độ MICS
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Tiêu chuẩn đưa BN ra khỏi nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.5.3. Các bước tiến hành nghiên cứu
• 2.5.4. Các phương tiện nghiên cứu chính
• 2.5.5. Quy trình kĩ thuật
• 2.5.5.1. Chuẩn bị BN
• 2.5.5.2. Gây mê cho phẫu thuật
• 2.5.6. Các biến số và chỉ số nghiên cứu
• 2.5.6.1. Các biến số đánh giá khác
• 2.5.6.2. Định nghĩa một số tiêu chí sử dụng trong nghiên cứu
• 2.5.6.3. Các thời điểm thu thập thông số nghiên cứu
• 2.5.7. Phân tích và xử lý số liệu
• 2.5.8. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của BN nghiên cứu, đặc điểm phẫu thuật, đặc điểm gây mê, đặc điểm gây tê ESPB
• 3.1.1. Đặc điểm chung BN nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm BN phẫu thuật và đặc điểm gây mê
• 3.1.3. Đặc điểm gây tê ESPB
• 3.2. Hiệu quả tăng cường vô cảm trong mổ của phương pháp ESPB bằng ropivacain 0,5%
• 3.2.1. Lượng fentanyl tiêu thụ trong mổ và thời gian gây mê
• 3.2.2. Thay đổi huyết áp trung bình (HATB) và tần số tim trong mổ
• 3.3. So sánh hiệu quả giảm đau sau mổ của phương pháp ESPB bằng truyền liên tục ropivacain 0,1% với phương pháp PCA bằng morphin tĩnh mạch
• 3.3.1. Điểm đau VAS sau mổ
• 3.3.2. Lượng morphin cộng dồn sau mổ
• 3.3.3. Lượng thuốc tê sử dụng sau mổ của nhóm ESPB và phạm vi lan toả của thuốc tê
• 3.3.4. Sự hài lòng của BN về phương thức giảm đau
• 3.4. Thay đổi về tuần hoàn, hô hấp, và một số tác dụng không mong muốn
• 3.4.1. Thay đổi về tuần hoàn tại các thời điểm sau mổ
• 3.4.2. Thay đổi về hô hấp tại các thời điểm sau mổ
• 3.4.3. Thời gian tỉnh, thời gian rút NKQ, thời gian nằm hồi sức, thời gian nằm viện
• 3.4.4. Sử dụng thuốc vận mạch và truyền máu 24 giờ sau mổ
• 3.4.5. Một số tác dụng không mong muốn khác
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu ESP Block Giảm Đau Sau MIS Tim

Phẫu thuật tim ít xâm lấn (MIS) ngày càng trở nên phổ biến nhờ ưu điểm giảm đau, rút ngắn thời gian hồi phục so với phẫu thuật mở ngực truyền thống. Tuy nhiên, kiểm soát đau sau phẫu thuật vẫn là một thách thức. Gây tê mặt phẳng cân cơ dựng sống (ESP block) nổi lên như một phương pháp đầy hứa hẹn trong việc giảm đau sau phẫu thuật tim MIS. Nghiên cứu này tập trung đánh giá hiệu quả của ESP block trong việc giảm đau và cải thiện chất lượng hồi phục cho bệnh nhân sau phẫu thuật tim MIS. Phác đồ giảm đau đa phương thức kết hợp ESP block và các phương pháp giảm đau khác có thể mang lại hiệu quả tối ưu. Các nghiên cứu đã chỉ ra tiềm năng của ESP block trong quản lý đau sau mổ và giảm sự phụ thuộc vào opioid. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả của ESP block dưới hướng dẫn siêu âm trong việc giảm đau cho bệnh nhân sau phẫu thuật tim ít xâm lấn qua đường mở ngực phải.

1.1. Đau Sau Phẫu Thuật Tim Ít Xâm Lấn Vấn Đề Cần Giải Quyết

Mặc dù phẫu thuật tim ít xâm lấn (MIS) giảm thiểu tổn thương so với phẫu thuật mở ngực, bệnh nhân vẫn trải qua đau sau phẫu thuật. Mức độ đau có thể khác nhau tùy thuộc vào kỹ thuật phẫu thuật, ngưỡng đau cá nhân và các yếu tố khác. Đau sau phẫu thuật không kiểm soát tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng như khó thở, ho kém hiệu quả, tăng nguy cơ viêm phổi và kéo dài thời gian nằm viện. Vì vậy, kiểm soát đau sau mổ hiệu quả là yếu tố then chốt trong việc cải thiện kết quả điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Việc sử dụng opioid để giảm đau có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn.

1.2. ESP Block Giải Pháp Giảm Đau Tiềm Năng Cho MIS Tim

Gây tê mặt phẳng cân cơ dựng sống (ESP block) là một kỹ thuật gây tê vùng tương đối mới, được thực hiện bằng cách tiêm thuốc tê vào mặt phẳng giữa cơ dựng sống và xương sườn. Thuốc tê lan tỏa trong khoang cạnh sống, phong bế các nhánh thần kinh chi phối cảm giác đau vùng ngực. Ưu điểm của ESP block so với các kỹ thuật gây tê vùng khác là tính an toàn cao, dễ thực hiện và ít gây biến chứng. ESP block hứa hẹn là một giải pháp hiệu quả để giảm đau sau phẫu thuật tim ít xâm lấn (MIS) và cải thiện quá trình hồi phục của bệnh nhân. Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả của ESP block trong các loại phẫu thuật khác nhau.

II. Thách Thức Quản Lý Đau Sau Phẫu Thuật Tim Ít Xâm Lấn

Quản lý đau sau phẫu thuật tim ít xâm lấn đặt ra nhiều thách thức. Mức độ đau khác nhau giữa các bệnh nhân, đòi hỏi phác đồ giảm đau cá nhân hóa. Các phương pháp giảm đau truyền thống như opioid có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt ở bệnh nhân lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền. So sánh gây tê ESP với các phương pháp giảm đau khác cần được thực hiện để xác định hiệu quả và an toàn của từng phương pháp. Nghiên cứu cần tập trung vào việc đánh giá mức độ đau bằng thang điểm VAS, lượng thuốc giảm đau cần thiết và các tác dụng phụ liên quan. Hiểu rõ các thách thức giúp tối ưu hóa phác đồ giảm đau đa phương thức và cải thiện kết quả điều trị.

2.1. Tác Dụng Phụ Của Opioid Hạn Chế Trong Giảm Đau Truyền Thống

Opioid là thuốc giảm đau mạnh, thường được sử dụng sau phẫu thuật tim. Tuy nhiên, opioid có nhiều tác dụng phụ, bao gồm buồn nôn, nôn, táo bón, bí tiểu, ức chế hô hấp và nghiện thuốc. Ở bệnh nhân lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền, tác dụng phụ của opioid có thể nghiêm trọng hơn. Hiệu quả giảm đau của opioid cũng có thể giảm dần theo thời gian, đòi hỏi tăng liều và làm tăng nguy cơ tác dụng phụ. Vì vậy, cần tìm kiếm các phương pháp giảm đau thay thế hoặc bổ sung cho opioid để giảm thiểu tác dụng phụ và cải thiện quản lý đau sau mổ.

2.2. Cá Nhân Hóa Phác Đồ Giảm Đau Yếu Tố Then Chốt Thành Công

Mỗi bệnh nhân có ngưỡng đau và đáp ứng khác nhau với thuốc giảm đau. Do đó, phác đồ giảm đau cần được cá nhân hóa để đáp ứng nhu cầu riêng của từng bệnh nhân. Các yếu tố cần xem xét bao gồm mức độ đau, bệnh lý nền, tuổi tác, chức năng gan thận và tiền sử dị ứng. Đánh giá mức độ đau thường xuyên bằng thang điểm VAS giúp điều chỉnh phác đồ giảm đau phù hợp. Bệnh nhân cần được giáo dục về các phương pháp giảm đau và tác dụng phụ có thể xảy ra. Sự tham gia của bệnh nhân vào quá trình quản lý đau giúp tăng cường hiệu quả điều trị.

III. ESP Block Dưới Hướng Dẫn Siêu Âm Kỹ Thuật Thực Hiện An Toàn

Gây tê mặt phẳng cân cơ dựng sống (ESP block) dưới hướng dẫn siêu âm là một kỹ thuật an toàn và hiệu quả để giảm đau sau phẫu thuật. Siêu âm giúp xác định chính xác vị trí tiêm thuốc tê, giảm nguy cơ biến chứng như tổn thương mạch máu hoặc thần kinh. Kỹ thuật này tương đối đơn giản, dễ học và có thể được thực hiện bởi bác sĩ gây mê được đào tạo bài bản. Nghiên cứu này sẽ mô tả chi tiết quy trình thực hiện ESP block, bao gồm chuẩn bị bệnh nhân, lựa chọn vị trí tiêm, liều lượng thuốc tê và theo dõi sau tiêm. Việc tuân thủ quy trình chuẩn giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả của kỹ thuật.

3.1. Xác Định Vị Trí Tiêm Thuốc Tê Với Hướng Dẫn Siêu Âm

Siêu âm đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chính xác vị trí tiêm thuốc tê trong ESP block. Đầu dò siêu âm được đặt dọc theo cột sống, giúp xác định các mốc giải phẫu như mỏm ngang đốt sống, cơ dựng sống và khoang cạnh sống. Hình ảnh siêu âm cho phép bác sĩ gây mê quan sát kim tiêm và đảm bảo thuốc tê được tiêm vào đúng vị trí mong muốn. Hướng dẫn siêu âm giúp giảm nguy cơ biến chứng và tăng cường hiệu quả giảm đau. Cần lựa chọn loại đầu dò siêu âm phù hợp và điều chỉnh các thông số để có hình ảnh rõ nét nhất.

3.2. Liều Lượng Và Loại Thuốc Tê Sử Dụng Trong ESP Block

Liều lượng và loại thuốc tê sử dụng trong ESP block ảnh hưởng đến hiệu quả giảm đau và thời gian tác dụng. Ropivacaine và bupivacaine là hai loại thuốc tê thường được sử dụng trong ESP block. Liều lượng thuốc tê cần được điều chỉnh dựa trên cân nặng, tuổi tác và tình trạng bệnh lý của bệnh nhân. Truyền liên tục thuốc tê qua catheter có thể kéo dài hiệu quả giảm đau. Cần theo dõi sát bệnh nhân sau tiêm thuốc tê để phát hiện và xử trí kịp thời các tác dụng phụ có thể xảy ra. Nghiên cứu này sử dụng ropivacain 0,5% để gây tê ESP.

IV. Nghiên Cứu Hiệu Quả Giảm Đau của ESP Block Trong MIS Tim

Nghiên cứu này được thiết kế để đánh giá hiệu quả giảm đau của ESP block trong phẫu thuật tim ít xâm lấn qua đường mở ngực phải. Bệnh nhân được chia thành hai nhóm: một nhóm được gây tê ESP block và một nhóm được giảm đau bằng phương pháp truyền thống (PCA morphin). Mức độ đau được đánh giá bằng thang điểm VAS tại các thời điểm khác nhau sau phẫu thuật. Lượng thuốc giảm đau cần thiết, thời gian nằm viện và các tác dụng phụ cũng được ghi nhận. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng khoa học về tác dụng giảm đau của ESP block và giúp đưa ra khuyến cáo về việc sử dụng kỹ thuật này trong thực hành lâm sàng. Nghiên cứu lâm sàng này rất quan trọng để chứng minh tính hiệu quả của phương pháp.

4.1. So Sánh Điểm VAS Giữa Nhóm ESP Block Và Nhóm Đối Chứng

Thang điểm VAS (Visual Analog Scale) được sử dụng để đánh giá mức độ đau của bệnh nhân tại các thời điểm khác nhau sau phẫu thuật. Điểm VAS dao động từ 0 (không đau) đến 10 (đau dữ dội). So sánh gây tê ESP với phương pháp giảm đau truyền thống, cần so sánh điểm VAS giữa hai nhóm tại các thời điểm khác nhau. Nếu điểm VAS của nhóm ESP block thấp hơn đáng kể so với nhóm đối chứng, điều này cho thấy ESP block có hiệu quả giảm đau tốt hơn. Phân tích thống kê được sử dụng để xác định sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm.

4.2. Đánh Giá Lượng Morphin Tiêu Thụ Sau Phẫu Thuật ở Hai Nhóm

Lượng morphin tiêu thụ sau phẫu thuật là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả giảm đau của ESP block. Nếu ESP block có hiệu quả giảm đau tốt, bệnh nhân sẽ cần ít morphin hơn để kiểm soát cơn đau. So sánh lượng morphin tiêu thụ giữa nhóm ESP block và nhóm đối chứng. Nếu nhóm ESP block cần ít morphin hơn đáng kể so với nhóm đối chứng, điều này cho thấy ESP block giúp giảm sự phụ thuộc vào opioid và giảm nguy cơ tác dụng phụ liên quan. Mục tiêu là giảm đau sau phẫu thuật mà không cần dùng quá nhiều opioid.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Tương Lai Của Gây Tê ESP Trong MIS Tim

Nghiên cứu này góp phần vào việc mở rộng ứng dụng của ESP block trong phẫu thuật tim ít xâm lấn (MIS). Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng hướng dẫn thực hành lâm sàng và đào tạo cho bác sĩ gây mê. Trong tương lai, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá hiệu quả giảm đau lâu dài của ESP block, so sánh với các kỹ thuật gây tê vùng khác và xác định nhóm bệnh nhân phù hợp nhất với kỹ thuật này. Tổng quan hệ thống và meta-analysis sẽ giúp tổng hợp các bằng chứng khoa học và đưa ra kết luận chính xác về vai trò của ESP block trong quản lý đau sau phẫu thuật.

5.1. Tối Ưu Hóa Phác Đồ Giảm Đau Đa Phương Thức Kết Hợp ESP Block

ESP block có thể được kết hợp với các phương pháp giảm đau khác như thuốc giảm đau không opioid, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) và các kỹ thuật gây tê vùng khác để tạo thành phác đồ giảm đau đa phương thức. Phác đồ này giúp giảm sự phụ thuộc vào opioid và giảm thiểu tác dụng phụ. Cần nghiên cứu để xác định sự kết hợp tối ưu giữa ESP block và các phương pháp giảm đau khác để đạt được hiệu quả giảm đau tốt nhất và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Mục tiêu là giảm thời gian hồi phục sau phẫu thuật.

5.2. Nghiên Cứu Dài Hạn Về Ảnh Hưởng Của ESP Block Lên Hồi Phục

Nghiên cứu cần tập trung vào việc đánh giá ảnh hưởng của ESP block lên thời gian nằm viện, tỷ lệ tái nhập viện, chất lượng cuộc sống và khả năng vận động của bệnh nhân sau phẫu thuật tim ít xâm lấn. Thời gian hồi phục sau phẫu thuật là một yếu tố quan trọng để đánh giá hiệu quả của điều trị. Các nghiên cứu dài hạn sẽ cung cấp thông tin quan trọng về lợi ích và chi phí của ESP block và giúp đưa ra quyết định lâm sàng phù hợp. Cần đánh giá tác dụng phụ gây tê trong dài hạn.

VI. Kết Luận ESP Block Hướng Đi Mới Trong Giảm Đau MIS Tim

Nghiên cứu này kỳ vọng sẽ cung cấp thêm bằng chứng về tác dụng giảm đau hiệu quả và an toàn của phương pháp gây tê mặt phẳng cân cơ dựng sống (ESP block) dưới hướng dẫn siêu âm trong phẫu thuật tim ít xâm lấn (MIS). Dựa trên kết quả thu được, có thể đưa ra khuyến nghị về việc áp dụng rộng rãi kỹ thuật này trong thực hành lâm sàng, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân sau phẫu thuật tim. Các nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên quy mô lớn hơn là cần thiết để khẳng định kết quả và đánh giá toàn diện hơn về lợi ích của phương pháp.

6.1. Tối Ưu Hóa Quy Trình Thực Hiện ESP Block Để Đạt Hiệu Quả Tốt Nhất

Cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện quy trình thực hiện ESP block, từ khâu chuẩn bị bệnh nhân, lựa chọn vị trí tiêm, liều lượng thuốc tê cho đến theo dõi sau tiêm, nhằm đảm bảo an toàn và tối ưu hóa hiệu quả giảm đau. Việc đào tạo và chuyển giao kỹ thuật cho các bác sĩ gây mê cũng đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng ứng dụng của ESP block. Chia sẻ kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu giúp nâng cao trình độ chuyên môn và cải thiện chất lượng dịch vụ gây tê vùng.

6.2. Nghiên Cứu Chi Phí Hiệu Quả Của ESP Block Trong Phẫu Thuật MIS Tim

Bên cạnh hiệu quả giảm đau, cần đánh giá chi phí - hiệu quả của ESP block so với các phương pháp giảm đau khác trong phẫu thuật tim ít xâm lấn. Chi phí phẫu thuật tim ít xâm lấn và chi phí điều trị biến chứng cần được so sánh với lợi ích về giảm đau, rút ngắn thời gian nằm viện và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Kết quả phân tích chi phí - hiệu quả sẽ giúp các nhà quản lý y tế đưa ra quyết định về việc đầu tư và triển khai kỹ thuật ESP block.