Đặc điểm lâm sàng và tình trạng kháng insulin ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát với rối loạn glucose máu

• Tác giả: Nguyễn Thị Hồng Vân
• Người hướng dẫn: TS. Viên Văn Đoan
• Trường học: Viện Nghiên Cứu Khoa Học Y Dược Lâm Sang
• Chuyên ngành: Nội Tim Mạch
• Đề tài: Nghiên Cứu Kháng Insulin Và Tổn Thương Cơ Quan Ở Bệnh Nhân Tăng Huyết Áp Có Rối Loạn Glucose
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. KHÁI NIỆM VỀ INSULIN VÀ KHÁNG INSULIN
• 1.1.1. Khái niệm về insulin
• 1.1.2. Khái niệm về kháng insulin
• 1.1.3. Các phương pháp xác định kháng insulin
• 1.1.4. Các bệnh lý, hội chứng lâm sàng liên quan với kháng insulin
• 1.2. TỔN THƯƠNG CƠ QUAN ĐÍCH Ở BỆNH NHÂN TĂNG HUYẾT ÁP CÓ RỐI LOẠN GLUCOSE MÁU LÚC ĐÓI
• 1.2.1. Rối loạn chức năng nội mạc
• 1.2.2. Tổn thương hệ thống mạch máu lớn
• 1.2.3. Tổn thương hệ thống mạch máu nhỏ
• 1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ THA CÓ RỐI LOẠN GLUCOSE MÁU LÚC ĐÓI TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM
• 1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên Thế giới
• 1.3.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.2.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Quy trình nghiên cứu
• 2.3.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu và tiêu chí đánh giá
• 2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU
• 2.5. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, MỘT SỐ TỔN THƯƠNG CƠ QUAN ĐÍCH, KẾT QUẢ NGHIỆM PHÁP DUNG NẠP GLUCOSE VÀ TÌNH TRẠNG KHÁNG INSULIN Ở BỆNH NHÂN TĂNG HUYẾT ÁP MỚI PHÁT HIỆN CÓ RỐI LOẠN GLUCOSE MÁU LÚC ĐÓI
• 3.1.1. Đặc điểm lâm sàng
• 3.1.2. Một số tổn thương cơ quan đích
• 3.1.3. Kết quả nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống của nhóm bệnh
• 3.1.4. Tình trạng kháng insulin ở các nhóm nghiên cứu
• 3.2. ĐÁNH GIÁ MỐI LIÊN QUAN GIỮA KHÁNG INSULIN VÀ TỔN THƯƠNG MỘT SỐ CƠ QUAN ĐÍCH
• 3.2.1. Mối liên quan với tổn thương tim mạch
• 3.2.2. Mối liên quan với tổn thương thận
• 3.2.3. Mối liên quan với tổn thương mắt
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, MỘT SỐ TỔN THƯƠNG CƠ QUAN ĐÍCH, KẾT QUẢ NGHIỆM PHÁP DUNG NẠP GLUCOSE, TÌNH TRẠNG KHÁNG INSULIN CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Đặc điểm lâm sàng của nhóm đối tượng nghiên cứu
• 4.1.2. Một số tổn thương cơ quan đích
• 4.1.3. Kết quả nghiệm pháp dung nạp glucose ở nhóm bệnh tăng huyết áp có rối loạn glucose máu lúc đói
• 4.1.4. Tình trạng kháng insulin ở các nhóm nghiên cứu
• 4.2. MỐI LIÊN QUAN GIỮA KHÁNG INSULIN VỚI TỔN THƯƠNG MỘT SỐ CƠ QUAN ĐÍCH Ở NHÓM NGHIÊN CỨU
• 4.2.1. Mối liên quan với tim mạch
• 4.2.2. Mối liên quan giữa kháng insulin và một số tổn thương thận
• 4.2.3. Mối liên quan với tổn thương đáy mắt
• CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CỦA NGHIÊN CỨU SINH
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A. CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Khái niệm về insulin và kháng insulin

Insulin là hormon do tế bào β tuyến tụy tiết ra, có vai trò điều hòa chuyển hóa carbohydrate, lipid và protein. Kháng insulin là tình trạng giảm đáp ứng sinh học của các tế bào, cơ quan, tổ chức đối với tác động của insulin. Nguyên nhân kháng insulin bao gồm bất thường về cấu trúc insulin, xuất hiện kháng thể kháng insulin, rối loạn dẫn truyền tín hiệu insulin và giảm tác dụng của insulin tại mô đích. Các phương pháp xác định kháng insulin bao gồm định lượng insulin máu cơ bản lúc đói, nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống và kỹ thuật 'kẹp' glucose.

1.1. Khái niệm về insulin

Insulin là hormon có vai trò quan trọng trong việc duy trì lượng glucose trong máu bình thường. Nó thúc đẩy sự phân chia và tăng trưởng tế bào, đồng thời điều hòa chuyển hóa carbohydrate, lipid và protein. Insulin được tiết ra từ tế bào β tuyến tụy và có tác dụng giảm glucose máu bằng cách tăng thoái hóa glucose ở cơ và tăng dự trữ glycogen ở gan.

1.2. Khái niệm về kháng insulin

Kháng insulin là tình trạng giảm đáp ứng sinh học của các tế bào, cơ quan, tổ chức đối với tác động của insulin. Tình trạng này thường biểu hiện bằng gia tăng nồng độ insulin trong máu. Nguyên nhân kháng insulin bao gồm bất thường về cấu trúc insulin, xuất hiện kháng thể kháng insulin, rối loạn dẫn truyền tín hiệu insulin và giảm tác dụng của insulin tại mô đích.

II. Tổn thương cơ quan đích ở bệnh nhân tăng huyết áp có rối loạn glucose máu lúc đói

Tổn thương cơ quan đích là một trong những hậu quả nghiêm trọng của tăng huyết áp và rối loạn glucose máu lúc đói. Các cơ quan đích thường bị ảnh hưởng bao gồm tim, thận và mắt. Rối loạn chức năng nội mạc, tổn thương hệ thống mạch máu lớn và tổn thương hệ thống mạch máu nhỏ là những biểu hiện thường gặp. Nghiên cứu cho thấy, những bệnh nhân có rối loạn glucose máu lúc đói có nguy cơ tổn thương cơ quan đích cao hơn so với nhóm có nồng độ glucose bình thường.

2.1. Rối loạn chức năng nội mạc

Rối loạn chức năng nội mạc là một trong những biểu hiện sớm của tổn thương cơ quan đích ở bệnh nhân tăng huyết áp và rối loạn glucose máu lúc đói. Tình trạng này dẫn đến giảm khả năng giãn mạch và tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.

2.2. Tổn thương hệ thống mạch máu lớn

Tổn thương hệ thống mạch máu lớn bao gồm các biến chứng như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Những bệnh nhân có rối loạn glucose máu lúc đói và tăng huyết áp có nguy cơ cao hơn đối với các biến chứng này.

III. Tình hình nghiên cứu về tăng huyết áp có rối loạn glucose máu lúc đói

Nghiên cứu về tăng huyết áp và rối loạn glucose máu lúc đói đã được thực hiện rộng rãi trên thế giới và tại Việt Nam. Các nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ rối loạn glucose máu lúc đói ở bệnh nhân tăng huyết áp đang gia tăng nhanh chóng. Tại Việt Nam, tỷ lệ này được ghi nhận là 4,5% trong nghiên cứu của Phạm Thị Hồng Hoa năm 2007. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, rối loạn glucose máu lúc đói là yếu tố nguy cơ độc lập làm tăng gấp đôi các bệnh lý mạch máu.

3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới

Nghiên cứu của Yu S. ghi nhận tỷ lệ rối loạn glucose máu lúc đói ở bệnh nhân tăng huyết áp tăng từ 9,7% lên 13,6% trong giai đoạn 2011-2013. Nghiên cứu của Novoa F. cũng chỉ ra rằng, những người có rối loạn glucose máu lúc đói có nguy cơ tổn thương cơ quan đích cao hơn so với nhóm có nồng độ glucose bình thường.

3.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam

Tại Việt Nam, nghiên cứu của Tạ Văn Bình năm 2002 cho thấy tỷ lệ rối loạn glucose máu lúc đói là 2,2%. Nghiên cứu của Phạm Thị Hồng Hoa năm 2007 ghi nhận tỷ lệ này là 4,5% ở đối tượng có yếu tố nguy cơ cao. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, rối loạn glucose máu lúc đói là yếu tố nguy cơ độc lập làm tăng gấp đôi các bệnh lý mạch máu.