Đặc điểm lâm sàng và phát hiện đột biến gen của bệnh mucopolysaccharide ở trẻ em

• Tác giả: Lê Thị Thúy Hằng
• Người hướng dẫn: TS. Trịnh Thanh Hùng
• Trường học: Trường đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và đột biến gen bệnh mucopolysaccharide ở trẻ em
• Loại tài liệu: Luận án
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tần suất của bệnh
• 1.2. Cơ chế bệnh sinh
• 1.3. Các thể của bệnh Mucopolysaccharide
• 1.4. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.5. Tư vấn di truyền
• 1.6. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU BỆNH MPS Ở VIỆT NAM
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
• 2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân
• 2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Mẫu nghiên cứu
• 2.3.3. Biến số nghiên cứu và phương pháp thu thập thông tin
• 2.4. XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU
• 2.4.1. Làm sạch số liệu
• 2.4.2. Xử lý số liệu
• 2.5. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM NHÓM NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi
• 3.1.2. Phân bố theo thể và giới
• 3.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN MPS
• 3.2.1. Tuổi xuất hiện triệu chứng đầu tiên và tuổi chẩn đoán
• 3.2.2. Các triệu chứng xuất hiện đầu tiên của các bệnh nhân MPS
• 3.2.3. Các triệu chứng lâm sàng của các bệnh nhân MPS I
• 3.2.4. Các triệu chứng lâm sàng của các bệnh nhân MPS II
• 3.2.5. Các triệu chứng lâm sàng của các bệnh nhân MPS III
• 3.2.6. Các triệu chứng lâm sàng của các bệnh nhân MPS IVA
• 3.2.7. Các triệu chứng lâm sàng của các bệnh nhân MPS VI
• 3.2.8. Tổn thương xương trên X quang của các thể MPS
• 3.2.9. Xét nghiệm GAGs trong nước tiểu của các bệnh nhân MPS trong nghiên cứu
• 3.2.10. Hoạt độ enzyme của các bệnh nhân MPS nghiên cứu
• 3.3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH GEN CỦA MỘT SỐ BỆNH NHÂN MPS
• 3.3.1. Phân bố kiểu gen của bệnh nhân
• 3.3.2. Các đột biến của gen IDUA và tương quan kiểu gen - biểu hiện lâm sàng của các bệnh nhân MPS I
• 3.3.3. Các đột biến của gen IDS và tương quan kiểu gen - biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân MPS II nghiên cứu
• 3.3.4. Các đột biến của gen GALNS trên 5 bệnh nhân MPS IV nghiên cứu
• 3.3.5. Đột biến của gen ARSB trên bệnh nhân MPS VI trong nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM NHÓM NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi
• 4.1.2. Phân bố bệnh nhân theo thể bệnh và giới
• 4.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA CÁC BỆNH NHÂN MPS TRONG NGHIÊN CỨU
• 4.3. PHÂN TÍCH ĐỘT BIẾN GEN TRÊN 23 BỆNH NHÂN
• 4.3.1. Đột biến gen IDUA trên 3 bệnh nhân MPS I
• 4.3.2. Đột biến gen IDS trên 14 bệnh nhân MPS II
• 4.3.3. Đột biến gen GALNS trên 5 bệnh nhân MPS IVA
• 4.3.4. Đột biến của gen ARSB trên 1 bệnh nhân MPS VI
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1. Bệnh án nghiên cứu bệnh Mucopolysaccharide
• Phụ lục 2. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh Mucopolysaccharide
• Phụ lục 3. Đánh giá sự phát triển tâm thần - vận động
• Phụ lục 4. Kinh phí thực hiện đề tài - Danh sách bệnh nhân nghiên cứu

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Bệnh mucopolysaccharide (MPS) là một nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa hiếm gặp, do thiếu hụt enzym lysosom cần thiết để giáng hóa glycosaminoglycans (GAGs). Bệnh này gây tổn thương đa cơ quan và tiến triển nặng dần, dẫn đến tàn phế hoặc tử vong sớm. Tần suất mắc bệnh trên thế giới khoảng 1,81 đến 4,5/100000 trẻ sơ sinh. Các triệu chứng không đặc hiệu khiến bệnh dễ bị bỏ sót và thường được chẩn đoán muộn. Để chẩn đoán xác định, cần thực hiện các xét nghiệm kỹ thuật cao như đo nồng độ GAGs trong nước tiểu và phân tích gen. Tại Việt Nam, việc chẩn đoán và điều trị bệnh MPS còn nhiều hạn chế, do đó nghiên cứu này nhằm mô tả đặc điểm lâm sàng và xác định đột biến gen gây bệnh ở trẻ em.

II. TỔNG QUAN VỀ BỆNH MUCOPOLYSACCHARIDE

Bệnh mucopolysaccharidosis (MPS) được phân loại dựa trên enzym thiếu hụt. MPS là bệnh di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường, ngoại trừ MPS II di truyền lặn trên nhiễm sắc thể giới tính X. Các GAGs như dermatan sulfate, heparan sulfate, keratan sulfate, và chondroitin sulfate đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc mô liên kết. Sự tích tụ GAGs do thiếu hụt enzym dẫn đến phì đại lysosom và tổn thương các cơ quan. Hiểu rõ cơ chế bệnh sinh giúp phát triển các phương pháp sàng lọc và điều trị hiệu quả hơn.

III. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN MPS

Triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân MPS rất đa dạng, bao gồm gan lách to, biến dạng nét mặt, và hạn chế vận động khớp. Tuổi xuất hiện triệu chứng đầu tiên và tuổi chẩn đoán thường muộn, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Các triệu chứng lâm sàng có thể khác nhau giữa các thể bệnh như MPS I, II, III, IV, và VI. Việc nhận diện sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

IV. PHÂN TÍCH ĐỘT BIẾN GEN

Nghiên cứu đã xác định các đột biến gen liên quan đến bệnh MPS, đặc biệt là gen IDUA, IDS, GALNS, và ARSB. Các đột biến này có mối tương quan với biểu hiện lâm sàng của bệnh nhân. Việc phân tích gen không chỉ giúp chẩn đoán chính xác mà còn hỗ trợ trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Sự hiểu biết về các đột biến gen sẽ mở ra hướng đi mới trong nghiên cứu và điều trị bệnh MPS.

V. KẾT LUẬN

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về đặc điểm lâm sàng và di truyền của bệnh mucopolysaccharide ở trẻ em. Việc xác định sớm các triệu chứng và đột biến gen là rất quan trọng để nâng cao hiệu quả điều trị. Các liệu pháp điều trị hiện có, như liệu pháp enzym thay thế và ghép tế bào gốc, có thể mang lại hy vọng cho bệnh nhân nếu được phát hiện kịp thời.