Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt tại Việt Nam, nơi tiếng Anh được giảng dạy từ bậc tiểu học đến đại học. Theo báo cáo của ngành giáo dục, hiện có khoảng 600 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng, nơi nghiên cứu được thực hiện. Tuy nhiên, việc học từ vựng vẫn là thách thức lớn đối với sinh viên, ảnh hưởng trực tiếp đến kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát nhận thức về tầm quan trọng của từ vựng, những khó khăn trong quá trình học và các chiến lược học từ vựng mà sinh viên áp dụng. Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2019-2023 tại Khoa Ngoại ngữ, Học viện Ngân hàng, với 171 sinh viên tham gia khảo sát. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả học tập tiếng Anh, góp phần cải thiện kỹ năng ngôn ngữ và hỗ trợ giảng viên xây dựng phương pháp giảng dạy phù hợp.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về từ vựng và chiến lược học từ vựng (Vocabulary Learning Strategies - VLSs). Từ vựng được định nghĩa là tập hợp các từ trong ngôn ngữ, bao gồm từ đơn, từ ghép và thành ngữ đa từ. Tầm quan trọng của từ vựng được nhấn mạnh bởi Wilkins (1972) với câu nói nổi tiếng: "Không có ngữ pháp, rất ít thông tin được truyền đạt; không có từ vựng, không có gì được truyền đạt." Các chiến lược học từ vựng được phân loại theo Schmitt (1997) thành năm nhóm chính: chiến lược xác định (Determination), chiến lược xã hội (Social), chiến lược ghi nhớ (Memory), chiến lược nhận thức (Cognitive) và chiến lược siêu nhận thức (Metacognitive). Mỗi nhóm chiến lược có vai trò hỗ trợ người học trong việc khám phá, ghi nhớ và củng cố từ vựng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng mô tả, thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 mức độ. Mẫu nghiên cứu gồm 171 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Khoa Ngoại ngữ, Học viện Ngân hàng, được chọn theo công thức Slovin với sai số chấp nhận 10%. Bảng câu hỏi gồm 41 mục, tập trung vào nhận thức về tầm quan trọng của từ vựng, khó khăn trong học từ vựng và các chiến lược học từ vựng được sử dụng. Dữ liệu được thu thập qua hình thức trực tuyến và giấy, sau đó được mã hóa và phân tích bằng phần mềm SPSS phiên bản 26, kết hợp với Microsoft Excel để trực quan hóa kết quả. Độ tin cậy của bảng câu hỏi được kiểm định qua hệ số Cronbach’s Alpha, tất cả các nhóm biến đều đạt trên 0.7, đảm bảo tính nhất quán và độ tin cậy cao.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tầm quan trọng của từ vựng: Sinh viên đánh giá cao vai trò của từ vựng trong việc đọc hiểu và giao tiếp tiếng Anh với điểm trung bình lần lượt là 4.87 và 4.89 trên thang 5. Khoảng 85% sinh viên đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý rằng từ vựng giúp họ dễ dàng đọc tài liệu và giao tiếp hiệu quả.
Khó khăn trong học từ vựng: 39% sinh viên thường xuyên gặp khó khăn trong việc học từ vựng, 34% thỉnh thoảng gặp khó khăn. Về trí nhớ, 70.2% sinh viên gặp khó khăn khi nhớ các từ dài, và chỉ khoảng 38% sinh viên có thể nhớ được 30-50% từ vựng sau một tuần.
Khó khăn về phương pháp giảng dạy: 44% sinh viên cho rằng giáo viên chưa hướng dẫn hiệu quả các phương pháp học từ vựng, trong khi 34.5% không chắc chắn về số lượng bài tập từ vựng được giao.
Khó khăn về phát âm và ngữ nghĩa: 67% sinh viên gặp khó khăn với các từ phát âm không theo quy tắc, 60% gặp khó khăn với từ đồng nghĩa và trái nghĩa, 47% gặp khó khăn với thành ngữ và nghĩa bóng.
Chiến lược học từ vựng: Sinh viên ưu tiên sử dụng chiến lược tra từ điển (mean=4.1), trong đó 74.4% sử dụng từ điển song ngữ trực tuyến. Chiến lược đoán nghĩa từ ngữ cảnh cũng được sử dụng phổ biến (mean=3.85). Chiến lược hỏi bạn bè được áp dụng nhiều hơn hỏi giáo viên, do sự thoải mái và dễ tiếp cận.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên nhận thức rõ tầm quan trọng của từ vựng trong việc phát triển kỹ năng tiếng Anh, nhất là đọc hiểu và giao tiếp. Tuy nhiên, khó khăn về trí nhớ và phương pháp học chưa hiệu quả vẫn là rào cản lớn. Việc sinh viên ưu tiên tra từ điển song ngữ trực tuyến phản ánh xu hướng sử dụng công nghệ hỗ trợ học tập hiện nay. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định rằng việc học từ vựng đòi hỏi sự chủ động và áp dụng đa dạng chiến lược. Biểu đồ tần suất sử dụng các chiến lược học từ vựng có thể minh họa rõ sự ưu tiên của sinh viên đối với từng chiến lược, giúp giảng viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp hơn.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hướng dẫn chiến lược học từ vựng: Giảng viên cần tổ chức các buổi tập huấn về các chiến lược học từ vựng hiệu quả, đặc biệt là chiến lược đoán nghĩa từ ngữ cảnh và sử dụng từ điển điện tử, nhằm nâng cao kỹ năng tự học của sinh viên trong vòng 1 học kỳ.
Xây dựng tài liệu học tập đa dạng: Phát triển tài liệu học từ vựng tích hợp các bài tập về phát âm, ngữ nghĩa và ngữ pháp, giúp sinh viên luyện tập toàn diện, áp dụng trong 1 năm học.
Khuyến khích học nhóm và tương tác xã hội: Tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các nhóm học tập, thảo luận từ vựng và giao tiếp tiếng Anh để tăng cường chiến lược xã hội, cải thiện khả năng ghi nhớ và vận dụng từ vựng, thực hiện liên tục trong năm học.
Áp dụng công nghệ hỗ trợ học tập: Khuyến khích sinh viên sử dụng các ứng dụng học từ vựng trực tuyến, từ điển điện tử và các trò chơi ngôn ngữ để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả học tập, triển khai ngay từ đầu khóa học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp nhận diện khó khăn và lựa chọn chiến lược học từ vựng phù hợp để nâng cao hiệu quả học tập và kỹ năng ngôn ngữ.
Giảng viên ngoại ngữ: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, thiết kế bài giảng và tài liệu phù hợp với năng lực và nhu cầu của sinh viên.
Nhà quản lý giáo dục: Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo và chính sách giảng dạy từ vựng hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại các cơ sở giáo dục.
Nghiên cứu sinh và học giả: Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về chiến lược học từ vựng, khó khăn trong học ngoại ngữ và phát triển phương pháp giảng dạy.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao từ vựng lại quan trọng trong học tiếng Anh?
Từ vựng là nền tảng để phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Không có từ vựng, người học không thể truyền đạt ý nghĩa hay hiểu nội dung. Ví dụ, sinh viên đánh giá từ vựng giúp họ đọc hiểu tài liệu dễ dàng hơn với điểm trung bình 4.87.Sinh viên gặp khó khăn gì khi học từ vựng?
Khó khăn lớn nhất là nhớ từ, đặc biệt từ dài và từ có nghĩa phức tạp. Khoảng 70% sinh viên gặp khó khăn nhớ từ dài, và chỉ 38% nhớ được 30-50% từ sau một tuần.Chiến lược học từ vựng nào được sinh viên sử dụng nhiều nhất?
Tra từ điển song ngữ trực tuyến là chiến lược phổ biến nhất (74.4%), tiếp theo là đoán nghĩa từ ngữ cảnh và hỏi bạn bè. Việc sử dụng từ điển giúp sinh viên hiểu nghĩa và phát âm chính xác.Giáo viên có vai trò như thế nào trong việc hỗ trợ học từ vựng?
Giáo viên cần hướng dẫn phương pháp học từ vựng hiệu quả và tạo môi trường học tập tích cực. Tuy nhiên, 44% sinh viên cho rằng giáo viên chưa hướng dẫn tốt các phương pháp này.Làm thế nào để cải thiện khả năng ghi nhớ từ vựng?
Sinh viên nên áp dụng đa dạng chiến lược như học nhóm, luyện tập thường xuyên, sử dụng công nghệ hỗ trợ và kết hợp các kỹ thuật ghi nhớ như liên tưởng, lặp lại. Ví dụ, học nhóm giúp tăng tương tác xã hội, cải thiện ghi nhớ và vận dụng từ vựng.
Kết luận
- Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng nhận thức rõ tầm quan trọng của từ vựng trong học tập và giao tiếp.
- Khó khăn lớn nhất là trí nhớ từ vựng, đặc biệt với từ dài và nghĩa phức tạp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
- Sinh viên ưu tiên sử dụng chiến lược tra từ điển song ngữ trực tuyến và đoán nghĩa từ ngữ cảnh để học từ mới.
- Giáo viên cần tăng cường hướng dẫn chiến lược học từ vựng và xây dựng tài liệu phù hợp để hỗ trợ sinh viên.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả học từ vựng, góp phần cải thiện kỹ năng tiếng Anh của sinh viên trong thời gian tới.
Hành động tiếp theo: Giảng viên và sinh viên nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để nâng cao chất lượng học tập, đồng thời các nhà quản lý giáo dục cần xem xét tích hợp chiến lược học từ vựng vào chương trình đào tạo.