Tổng quan nghiên cứu
Việc học từ vựng đóng vai trò then chốt trong quá trình học tiếng Anh, đặc biệt đối với sinh viên chuyên ngành ngoại ngữ tại các trường đại học. Tại Học viện Ngân hàng, sinh viên chuyên ngành tiếng Anh (ATC) vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng và đánh giá các chiến lược học từ vựng (Vocabulary Learning Strategies - VLSs). Mặc dù tiếng Anh được giảng dạy bắt buộc từ bậc phổ thông đến đại học, nhiều sinh viên sau nhiều năm học vẫn chưa thể sử dụng từ vựng hiệu quả trong giao tiếp và học tập. Theo báo cáo khảo sát với 82 sinh viên năm cuối chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng, nghiên cứu tập trung vào ba nhóm chiến lược học từ vựng chính: metacognitive (siêu nhận thức), discovery (khám phá), và consolidation (củng cố). Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định tần suất sử dụng và đánh giá hiệu quả của từng chiến lược từ góc nhìn của sinh viên. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022, với phạm vi tập trung vào sinh viên năm cuối khoa Ngoại ngữ. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp làm rõ mức độ phổ biến và hiệu quả của các chiến lược học từ vựng mà còn góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh tại Học viện, đồng thời cung cấp dữ liệu tham khảo cho các nhà giáo dục và nghiên cứu trong lĩnh vực học thuật.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về chiến lược học từ vựng được phát triển bởi các học giả như Schmitt (1997), Nation (2001), và Al-Fuhaid (2004). Theo đó, chiến lược học từ vựng được phân thành ba nhóm chính:
Metacognitive strategies (Chiến lược siêu nhận thức): Bao gồm các hoạt động như lên kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình học từ vựng, ví dụ như học từ qua đọc sách, nghe nhạc, xem phim tiếng Anh, và tương tác với người bản ngữ.
Discovery strategies (Chiến lược khám phá): Bao gồm các phương pháp tự tìm hiểu nghĩa từ mới như sử dụng từ điển, đoán nghĩa từ ngữ cảnh, phân tích cấu trúc từ, và hỏi thầy cô hoặc bạn bè.
Consolidation strategies (Chiến lược củng cố): Bao gồm các kỹ thuật giúp ghi nhớ và sử dụng từ vựng như lặp lại bằng lời, viết lại từ, sử dụng hình ảnh minh họa, và đặt từ vào câu.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: tần suất sử dụng chiến lược, đánh giá hiệu quả chiến lược, từ vựng tiếp nhận (receptive vocabulary), từ vựng sản xuất (productive vocabulary), và các loại chiến lược học từ vựng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng với cỡ mẫu 82 sinh viên năm cuối chuyên ngành tiếng Anh tại Khoa Ngoại ngữ, Học viện Ngân hàng. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo đồng nhất về trình độ tiếng Anh (B1). Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi trực tuyến trên Google Form, gồm ba phần: thông tin cá nhân, tần suất sử dụng 12 chiến lược học từ vựng thuộc ba nhóm chính, và đánh giá mức độ hiệu quả của từng chiến lược trên thang điểm 5. Thời gian thu thập dữ liệu kéo dài 3 ngày vào tháng 5 năm 2022. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm Microsoft Excel 2013, sử dụng các chỉ số trung bình, tần suất và tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ sử dụng và hiệu quả của các chiến lược. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng biểu minh họa rõ ràng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tần suất sử dụng chiến lược metacognitive: Chiến lược xem phim tiếng Anh để học từ vựng được sử dụng phổ biến nhất với điểm trung bình 3.62 (50% sinh viên thường xuyên sử dụng). Ngược lại, tương tác với người bản ngữ ít được sử dụng nhất (điểm trung bình 2.91), với 30.49% sinh viên hiếm khi áp dụng.
Tần suất sử dụng chiến lược discovery: Sử dụng từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh là hai chiến lược được sử dụng nhiều nhất, với điểm trung bình lần lượt là 3.7 và 3.6, chiếm gần 70% sinh viên thường xuyên hoặc luôn sử dụng. Hỏi thầy cô và hỏi bạn cùng lớp ít được sử dụng hơn, với khoảng 6% sinh viên chưa từng áp dụng.
Tần suất sử dụng chiến lược consolidation: Lặp lại từ vựng bằng lời (verbal repetition) là phương pháp phổ biến nhất (điểm trung bình 3.51), trong khi ghi chú từ mới vào câu hoặc cụm từ ít được sử dụng nhất (điểm trung bình 3.0). Sử dụng hình ảnh minh họa có tỷ lệ sinh viên chưa từng dùng là 6.1%.
Đánh giá hiệu quả chiến lược: Sử dụng từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh được đánh giá là hiệu quả nhất với điểm trung bình 4.0, trong khi học từ vựng qua đọc sách (metacognitive) cũng được đánh giá cao (3.82). Các chiến lược lặp lại từ vựng (bằng lời và viết) được xem là hữu ích với điểm trung bình trên 3.5. Tương tác với người bản ngữ và hỏi bạn cùng lớp được đánh giá thấp hơn về hiệu quả.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên ATC ưu tiên sử dụng các chiến lược discovery như tra từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh, phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy đây là những phương pháp hiệu quả và dễ áp dụng trong môi trường học tập EFL. Việc sử dụng phim tiếng Anh cũng được đánh giá cao về tần suất và hiệu quả, phản ánh xu hướng học tập hiện đại và sự quan tâm đến việc tiếp xúc với ngôn ngữ thực tế. Tuy nhiên, tương tác với người bản ngữ ít được sử dụng có thể do hạn chế về môi trường giao tiếp hoặc sự tự tin của sinh viên. Các chiến lược consolidation như lặp lại từ vựng giúp củng cố kiến thức nhưng chưa được khai thác tối đa. So sánh với các nghiên cứu tại Saudi Arabia và các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng về việc ưu tiên các chiến lược discovery và metacognitive, đồng thời cho thấy nhu cầu tăng cường hướng dẫn và khuyến khích sử dụng các chiến lược củng cố và tương tác xã hội để nâng cao hiệu quả học tập từ vựng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng và đánh giá hiệu quả từng chiến lược, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa các nhóm chiến lược.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hướng dẫn sử dụng từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh: Cần tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng sử dụng từ điển hiệu quả và phương pháp đoán nghĩa từ ngữ cảnh nhằm nâng cao kỹ năng tự học từ vựng. Thời gian thực hiện: trong học kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giảng viên bộ môn tiếng Anh.
Khuyến khích học tập qua phương tiện truyền thông tiếng Anh: Tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận phim, nhạc, báo chí tiếng Anh chất lượng để tăng cường kỹ năng metacognitive. Có thể xây dựng câu lạc bộ tiếng Anh hoặc tổ chức các buổi chiếu phim định kỳ. Thời gian: trong năm học. Chủ thể: Khoa Ngoại ngữ và các câu lạc bộ sinh viên.
Phát triển kỹ năng tương tác với người bản ngữ: Tổ chức các hoạt động giao lưu, trao đổi trực tuyến hoặc mời khách mời bản ngữ tham gia giảng dạy, giúp sinh viên tự tin và tăng cường kỹ năng giao tiếp thực tế. Thời gian: dài hạn. Chủ thể: Ban giám hiệu, khoa Ngoại ngữ.
Đẩy mạnh các chiến lược củng cố từ vựng: Hướng dẫn sinh viên áp dụng các kỹ thuật lặp lại bằng lời và viết, sử dụng hình ảnh minh họa, ghi chú từ mới trong câu để tăng khả năng ghi nhớ và vận dụng từ vựng. Thời gian: ngay trong các tiết học từ vựng. Chủ thể: giảng viên bộ môn.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về thói quen và đánh giá chiến lược học từ vựng của sinh viên, giúp cải tiến phương pháp giảng dạy phù hợp.
Sinh viên chuyên ngành ngoại ngữ: Hiểu rõ các chiến lược học từ vựng hiệu quả để áp dụng trong quá trình tự học và nâng cao kỹ năng ngôn ngữ.
Nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích sâu về việc sử dụng và hiệu quả các chiến lược học từ vựng trong môi trường EFL tại Việt Nam.
Các tổ chức đào tạo và phát triển chương trình học: Tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo tiếng Anh tích hợp các chiến lược học từ vựng phù hợp với đặc điểm người học Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Chiến lược học từ vựng nào được sinh viên ATC sử dụng nhiều nhất?
Sinh viên ưu tiên sử dụng chiến lược discovery, đặc biệt là tra từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh, với gần 70% sinh viên thường xuyên áp dụng.Chiến lược nào được đánh giá hiệu quả nhất?
Sử dụng từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh được đánh giá là hiệu quả nhất với điểm trung bình 4.0 trên thang 5, cho thấy sự tin tưởng cao vào hai phương pháp này.Tại sao tương tác với người bản ngữ ít được sử dụng?
Nguyên nhân có thể do hạn chế về môi trường giao tiếp thực tế, sự tự tin của sinh viên và thiếu cơ hội tiếp xúc với người bản ngữ trong quá trình học.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả học từ vựng qua các chiến lược củng cố?
Sinh viên nên áp dụng lặp lại từ vựng bằng lời và viết, sử dụng hình ảnh minh họa và đặt từ vào câu để tăng khả năng ghi nhớ và vận dụng từ vựng.Nghiên cứu có thể áp dụng cho các đối tượng học tiếng Anh khác không?
Mặc dù nghiên cứu tập trung vào sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp cho các nhóm học viên EFL khác.
Kết luận
- Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Học viện Ngân hàng ưu tiên sử dụng các chiến lược discovery như tra từ điển và đoán nghĩa từ ngữ cảnh trong học từ vựng.
- Chiến lược metacognitive như học qua phim tiếng Anh cũng được sử dụng phổ biến và đánh giá hiệu quả cao.
- Các chiến lược củng cố như lặp lại từ vựng bằng lời và viết có tiềm năng nâng cao nhưng chưa được khai thác triệt để.
- Tương tác với người bản ngữ và hỏi thầy cô, bạn bè ít được sử dụng và đánh giá thấp hơn về hiệu quả.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả học từ vựng, góp phần cải thiện chất lượng đào tạo tiếng Anh tại Học viện.
Tiếp theo, các bên liên quan nên triển khai các hoạt động đào tạo kỹ năng sử dụng chiến lược học từ vựng, đồng thời tổ chức các chương trình giao lưu ngôn ngữ để tăng cường môi trường học tập thực tế. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tiếp cận toàn văn luận văn và các tài liệu tham khảo liên quan.